دانلود تحقيق بررسي سجع متوالي در گلستان سعدي
این فایل در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد
توضیحات:
چكيده:
شيخ عليه‌الرحمه در گلستان رعايت اقتصار را به‌کار داشته است، و در هر رشته حد اعتدال را از کف نگذاشته است. در آوردن عبارات و الفاظ نيز ميانهٔ سبک قديم و سبک تازه را گرفته بسى از قواعد و ترکيبات و استعمالات قديم که از ميان رفته بود باز به‌کار برده، و بسا از چيزها که تازه باب شده بود و در سبک قرن هفتم ترک کرده است، از تکرار و ترادف تن زده و از تحليلات و ديگر صناعات متکلفانهٔ لفظى متجنّب شده و الفاظ را تا جائى پرورده است که قوالب معانى را سزد و صنايع را تا حدى به‌کار برده است که آداب سخندانى را شايد، از حيپ سجع هم ميانه‌روى مى‌کند اسجاع را در مزدوجات مى‌آورد و آن از دو سجع تجاوز نمى‌کند، چون 'نانى بجاني' و 'آب از جريان و مرغ از طيران باز دارد' و 'تلطف کرد و تأسف خورد' و 'به عادت مألوف و طريق معروف' و 'نزهت ناظران و فسحت حاضران' و گاهى هم که به قرينه‌سازى مى‌پردازد سجع از دو تا سه بيش معمول او نيست و گاهى تا چهار سجع مى‌آورد و غالباً به موازنه‌هاى لطيف و اسجاع متوازى اکتفا مى‌کند و احياناً به موازنه و سجع نيز توجه ندارد.
در اين پژوهش ابتدا تعريفي از سجع به دست مي دهيم و سپس به بررسي پركار و برترين نوع سجع, سجع متوازي و مختصات آن در گلستان سعدي و شرح كميت و كيفيت آن مي پردازد و بر اساس شرايط ايجاد سجع متوازي ( وزن, تعداد حروف و حرف روي) ويژگيهاي هر يك از شرايط را در كل كتاب گلستان باز مي شمارد.
كليد واژه ها: سجع, سجع متوازي, جناس مضارع و لاحق, جناس تصحيف, كلمات قرينه, حرف روي, وزن.
مقدمه
در كتب معاني بيان تعريف هايي با جمله بندي گوناگون اما با هدفي يكسو ارائه شده است از جمله: « سجع در لغت به معني بانگ كردن قمري و كبوتر و يا ناليدن شتر است.1» و در اصطلاح بديع عبارتند از پايان بندي عبارتهاي پياپي با واژه هايي همگون و هماهنگ اما در معني متفاوت كه در فاصله هايي تكرار مي شوند و موسيقي گوش نوازي به سخن مي دهند. نثري را كه به اين شيوه پرداخته گردد، مسجوع و مسجع خوانده اند.2» مثال :
منت خداي را عزوجل, كه طاعتش موجب قربتست و به شكر اندرش مزيد نعمت.« ص 4، گلستان»
سجع سه گون است3 : الف- متوازي ب- متوازن ج- مطرّف
تعريف سجع متوازي:
چنان است كه در آخر دو جمله، كلماتي قرينه آورند كه در وزن و عدد حروف و حرف روي (آخرين حرف اصلي يكي باشد)4 يا كلمات قرينه در وزن و حرف روّی برابر باشند يا با تغيير صامت ( تمام حروف به جز آ- اي- او- اَ- اِ- اُ) نخستين در كلمات يك هجايي حاصل مي شود (بقيه واك هاي هجا تغيير نمي كند): » موّدت اهلِ صفا, چه در روي و چه در قفا« ص 147 گلستان؛ و يا تغيير نخستين صامت هجاي قافيه در كلمات چند هجايي است.«6
دانم كه ترا در مودّتِ اين منظور, علّتي و بناي محبت بر زلّتي نيست. ص 352.
و چون هر يك از اين كلمات قرينه موازي ديگري است يعني برابر با او, اين سجع را متوازي گفتند.7
از ديد آماري و بسامدي, سجع متوازي رواج بيشتري نسبت به دو نوع ديگر دارد8 . و خوش آهنگ ترين نوع سجع است9. و كتاب گرانسنگ گلستان از اين نكته مستثني نيست.
از شروط سجع متوازي, وزن يكسان پايه هاي سجع متوازی است. در گلستان پايه هاي سجع متوازي داراي اوزان شانزده گانه زير هستند كه از هر كدام نمونه اي آورده مي شود.
1- در فصل ربيع كه صولت برد آرميده بود ايام دولت ورد رسيده . ص 27 (- -)
2- پرده ناموس بندگان به گناه فاحش ندرد و وظيفه روزي به خطاي منكر نبرد.ص5 ( UU -)
3- فراش باد صبا را گفته تا عرش زمردي بگسترد و دايه ابر بهاري را فرموده تا بنات نبات در مهد زمين بپرورد.ص 6 (U –U -)
4- سنگ سرا چه دل به الماس آب دیده می سفتم و این بیت ها مناسب حال خود می گفتم. ص 19
نتيجه‌گيري
با اين همه كه گفتيم به اين نتيجه مي رسيم كه سعدي در اين كتاب گرانسنگ و سترگ با شيوه خاصي ابتكاري خود, اساس فصاحتي اعجاب انگيز و اعجاز آميز را پي مي افكند. نثري زيبا و شيرين و ساده و سهلي كه با وجود سادگي و سهولت هر نوع صنعت و آرايشي را كه سعدي خواسته برتافته است.
منابع تحقيق:
1- بدايع الافكار في صنايع الاشعار, ميرزا حسين واعظ كاشف سبزواري, ويراسته مير جلال الدين كزتزي, چاپ اول, 1369, تهران, نشر مركزي.
2- برسمند سخن, نادر وزين پور, چاپ ششم 1373, تهران, انتشارات فروغي.
3- درآمدي بر صنايع ادبي در كلام امام علي (ع), كريم زماني جعفري, چاپ دوم 1371, تهران, انتشارات اطلاعات.
4- زبان و نگارش فارسي, حسن احمدي, اسماعيل حاكمي, يدالله شكري, سيد محمود طباطبايي، چاپ نهم 1374, تهران انتشارات سمت.