رسالهٔ مکتوبات کمال‌الدوله به شاهزاده جمال‌الدوله یا به طور خلاصه مکتوبات نام کتابی است که توسط میرزا فتحعلی آخوندزاده در سال ۱۲۴۴ خورشیدی (۱۲۸۲ ه.ق یا ۱۸۶۵ م) نوشته شده‌است. مکتوبات را می‌توان مقدمه‌ای بر جریان روشنفکری در ایران دانست. این کتاب هیچ‌گاه در ایران منتشر نگردید، اما بعد از مرگ آخوندزاده متن فارسی آن در سال ۱۹۸۵ میلادی توسط نشریات علم در باکو منتشر شد.
جوهر رسالهٔ مکتوبات انتقاد بر سیاست و دیانت، یعنی مهم‌ترین بنیادهای اجتماعی دوران قاجار است و انگیزهٔ وی به گفتهٔ خودش «پرورش هشیاری تاریخی است نسبت به گذشته، و ایجاد تفکر ملی و اصلاح و ترقی جامعه است در حال و آینده، تا استبداد سیاسی تغییر پذیرد و مشروطیتِ حکومت و حکومتِ قانون جایگزین آن گردد».