این کتاب دربردارنده مجموعه سخنرانی‌های دومین کنگره تحقیقات ایرانی است که در دو جلد منتشر شده است. جلد اول حاوی مقالات مربوط به پنج شعبه کنگره انتشار یافته و جلد دوم شامل خطابه‌های پنج شعبه دیگر است. پنج شعبه‌ای که در جلد دوم آمده به ترتیب عبارتند از: شعبه تاریخ و جغرافیای تاریخ پیش از اسلام و دوره اسلامی، شعبه مردم‌شناسی و فرهنگ عامه و مطالعات اجتماعی، شعبه دین و عرفان و فلسفه، شعبه کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی و شعبه باستان‌شناسی و هنر. تفسیری بر عشری از قرآن مجید/ جلال متینی، معرفی فرهنگ مجموعة الفرس/ عزیز جوینی، مُثُل افلاطونی/ غلامحسین نائینی، دریافت عرفانی میبدی از قرآن/ محمدمهدی رکنی، آیین و قانون زناشویی در ایران باستان و .... مقالات این مجلد را تشکیل می‌دهند.