کتاب مثنوی از کتاب‌های معدودی است که عظمت استعدادها و قوای مختلف بنی نوع انسانی را اثبات میکند. این کتاب که دربردارنده ۲۵۰۰۰ تا ۲۸۰۰۰ بیت است، هم از راه عقل و حکمت و هم از راه دل و عرفان واقعیات بسیار فراوانی را به قلمرو معرفت و حکمت و عرفان بشری عرضه داشته است. نویسنده در این کتاب به کشف الابیات مثنوی پرداخته است. علامه جعفری در مقدمه کتاب آورده است: «اینجانب در اثنای تألیف مجلدات تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، برای تفسیر موضوعی برخی از موضوع‌های بسیار بااهمیت مانند «عقل و عاقل و معقول»، «علت و معلول»، «موج» و غیر آن مجبور شدم همه ابیات مثنوی را برای استخراج همه موضوع‌های مورد تفسیر یکایک ببینم. این کار دامنه‌دار موجب صرف وقت بسیار طولانی شد؛ لذا بر آن شدم که کشف‌الابیات کاملی را برای مثنوی تنظیم و تدوین نمایم. البته می‌دانیم آنهایی که تاکنون برای مثنوی نوشته شده است، کامل نیست و فقط کلمه اول و گاه کلمه دوم مصرع اول از ابیات برای پیداکردن بیت ثبت شده است. . در این کشف الابیات همه مصرع‌های مثنوی با نظر به نخستین کلمه‌ای که دارند، زیر حرف کلمه اول خود آمده است».