از پیشگفتار:
حاج محمد نخجوانی، فرزند حاج علی عباس، از چهره های خوش نام و از فضلای صاحب نام آذربایجان در سال ۱۲۹۷ه.ق. در تبریز تولد یافت. وی پس از فراگرفتن مبادی علوم اسلامی و ادبیات فارسی از محضر استادانی چون سیدحسن امین الادبا کسب فیض نمود و به مطالعه متون فارسی و عربی پرداخت.
در سال ۱۳۱۶ه.ق. به همراه پدر به مکه رفت و سپس برای زیارت عتبات عالیات به عراق سفر کرد و در کشورهای هند، ترکیه، مصر، پاکستان و اروپا به سیر و سیاحت پرداخت و در تمام سفرها از خرید نسخ خطی غافل نماند و در این راه نهایت علاقه و شوقِ وصف ناپذیری از خود نشان داد. برای تهیه و جمع آوری «نسخ خطی» از کویی به کویی و از شهری به شهری رفت تا گنجینه های برباد رفته و غارت شده میراث فرهنگ ایرانی را که به عناوین مختلف توسط سودجویان از ایران خارج شده بود خریداری کرده، به ایران بازگرداند. همین توجه به خرید کتاب خاصه نسخه های خطی موجب شد تا به مرور کتابخانه ای در خور توجه ایجاد کند که مورد استفاده اهل فضل قرار گیرد.
به راستی استاد در نهانخانه دل به چه می اندیشید؟ چرا تمام عمر خود را در جمع آوری کتاب و خدمت به فرهنگ ایرانی سپری کرد؟...