فهرست مندرجات
عنوان: صفحه:
موادي از قوانين مرتبط با ثبت آثار در فهرست آثار ملي 1
خلاصه اطلاعات ثبتي (جداول) 2
موقعیت جغرافیایی و طبیعی استان گلستان 6
پیشینه تاریخی استان گلستان 7
موقعیت جغرافیایی و طبیعی گرگان8
ويژگي معماري بومي مناطق مرطوب 9
موقعيت طبيعي اثر 10
موقعيت مكاني اثر 10
مشخصات پلاك ثبتي اثر 10
تاريخچه و وجه تسميه اثر 11
سوابق پژوهشي اثر 12
نوع مالكيت اثر 12
مشخصات اثر 12
ويژگي هاي خاص اثر 13
نوع بهره برداري قبلي و فعلي از اثر 13
اقدامات انجام شده در مورد حريم اثر13
دخل وتصرفات انجام شده و مشهود در اثر 13
تعميرات انجام شده در اثر 13
وضعيت ايستايي اثر 13
شرح وضعيت موجود بنا و آسيب هاي وارده 13
توضيح يا پيشنهاد درباره اثر 13
تصاوير بنا 22-14
نقشه ها 28-23
جانمایی بنا در بافت 29
ضمائم 30
بناي تاريخي آسیاب شموشک در روستای شموشک علیا در فاصله 25 کیلومتری شهر گرگان واقع شده است. شهر گرگان یکی از شهرهای سواحل دریایی خزرو مرکز استان گلستان و 155 متر از سطح دریای آزاد ارتفاع دارد.شهر گرگان در جنوب دریای خزر و در دامنه های کوه شاهوار و بر سر راه کشوری تهران به مشهد واقع شده است. بخشهایی از شهر گرگان به صورت جلگه و جنگلی و بخشهایی نیز منطقه ای کوهستانی و مرتفع است. گرگان از جنوب به به جنگل و کوهستان محدود شده است. گرگان دارای سه ناحیه جلگه ای ، کوهپایه ای ، و کوهستانی است .کوههای معروف گرگان به نامهای النگ ، زیلان ، پیر گرده کوه ، شاهوار ، چل چلی ، چلبه ، گاو کشان و ... است. گرگان دارای اقلیم کوهستانی در جنوب و نیمه مرطوب در شمال است. رودهای متعدد گرگان از ارتفاعات جنوبی سرچشمه و به دریای خزر و خلیج گرگان می ریزد. مهمترین رودهای گرگان به نامهای رودخانه چهارباغ ، رودخانه گرمابدشت ، چهل و چهار آب ، انجیر آب ، شصت کلا و ... است.عمده ترین جاذبه های گردشگری طبیعت گردی (اکوتوریست ) گرگان عبارتند از پارک جنگلی نهارخوران ، النگ دره ، قرق ، شصت کلا ، گرمابدشت ، جنگل قرن آباد ، سر نومل ، هزار پیچ ، آبشار زیارت ، آبگرم زیارت ، جهان نما و ... .
بناي مذكور در استان گلستان، شهرستان گرگان در روستای شموشک علیا (از توابع شهرستان گرگان) و در ابتدای ضلع شرقی روستا شموشک در مجاورت جنگل واقع شده است.
اين بنا مربوط به دوره اواسط پهلوی دوم می باشد.
بنا دارای سازه آجری و اندود ماسه و سیمان است . ابعاد پلان آسیاب 5.50×8.30 متر و پوشش آن به صورت طاق آهنگ است . بنا در دامنه یک سراشیبی قرار گرفته است . اجزای تشکیل دهنده این آسیاب شامل: 1- کانال آب 2- تنوره 3-دریچه تنظیم ورود آب به تنوره 4- پره آسیاب 5-سنگ آسیاب 6-محل انبار است.
کف آسیاب نسبت به سطح حاشیه ورودی حدود 80 سانتیمتر پائینتراست . ورودی بنا در ضلع غربی است و دو پله در میان آن تعبیه شده است. پنجره ای در کنار ورودی و همچنین طاقچه هایی در ضلع شمالی و غربی بنا نیز اجرا شده است .
قرارگیری آسیاب در سراشیبی و نقاطع کم ارتفاع تر نسبت به مخزن آب موجب حرکت ، شتاب و فشار آب از مخزن به سمت آسیاب شده و باعث حرکت توربین و پره ها و در نتیجه حرکت سنگ آسیاب می شود. آبی که از جنگل حاشیه آسیاب جاری می شود توسط کانال هایی (با شیب بندی مناسب) در مخزنی (متشکل از سنگ سفید بادکوبه ای و ملات ماسه و سیمان) که در فاصله 8 متری سازه آسیاب قرار دارد جمع می شود. آب مخزن به وسیله مجاری زیر زمینی به آسیاب هدایت می شود این مجاری از ضلع جنوبی آسیاب وارد می شود و به سمت پره هدایت شده و آن را به چرخش در می آورد و نیرو توسط یک میله به سنگ انتقال داده شده و باعث چرخیدن سنگ رویین (بالایی) می شود.
طرز کار:
آب از طریق کانالی وارد تنوره شده و بعد با نیروی بسیار زیادی به طرف پره های آسیاب حرکت نموده و آن را می چرخاند. نیروی تولید شده توسط پره ها از طریق شفتی به سنگ رویین (بالایی) منتقل می شود.گندم و ... که در درون سبد مخصوص در بالای سنگ رویین قرار دارد بتدریج وارد سوراخ سنگ رویین شده و در لای دو سنگ آسیاب می شود و به خاطر وجود نیروی گریز از مرکز به طرف بیرون پرتاب می شود.
پس از این مرحله محصول آسیاب شده را در گونی بسته بندی و توسط چهار پایه به محل مورد نظر منتقل می نمود.
...