نقش و چگونگی عمل باله در ماهی معمولا حفظ تعادل است. البته هر کدام از باله‌های ماهی وظایف فرعی دیگری بر عهده دارند. برای مثال، حرکت باله دمی باعث به جلو رانده شدن ماهی خواهد شد.

باله ها اندام های حرکتی ماهی ها هستند و به دو دسته باله های فرد و زوج تقسیم می شوند. تعداد دو عدد باله جفتی و سه باله منفرد در ماهیها وجود دارد( به غیر از گلدفیشهای تزئینی و تعدادی از ماهیان دیگر ) .

باله های جفتی سینه ای و شکمی دو به دو ، مشابه هم بوده و و به ترتیب ، مشابه دست ها و پاهای ما بوده و به بدن اتصال دارند. باله های فرد شامل باله های پشتی باله مخرجی یا لگنی و باله دمی می باشند. این باله ها با استخوان و یا غضروف تقویت شده اند . در برخی از ماهی ها تعداد باله های پشتی از یک عدد بیشتر است مانند ماهی سوف که دارای دو باله پشتی می باشد. در بعضی خانواده ها ، باله پشتی به دو قسمت تقسیم شده است . قسمت جلویی با شعاعهای خاردار و قسمت پشتی با شعاعهای نرم . در کاراسین ها و تعدادی از ماهیان دیگر ، یک باله چربی ( پیه اي) کوچک دیده میشود که از مواد چربی ترکیب یافته و فاقد شعاع باله است.

باله های زوج شامل باله های سینه ای و شکمی می باشند. محل باله شکمی در بدن ماهی ها مختلف متغیر است و در ناحیه حلق سینه و یا شکم قرار دارد. محل قرار گرفتن باله شکمی برای شناسایی ماهیان دارای اهمیت است و بر حسب محل قرار گرفتن باله شکمی انرا حلقی سینه ای یا شکمی می گویند.

عامل اصلی حرکت در ماهیان باله دمی است و باله های سینه ای و شکمی برای برقراری تعادل چرخش پیشروی و گاهی به عنوان عامل باز دارنده یا عضو ترمز کننده مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر باله هایی که توضیح داده شد برخی از ماهی ها دارای باله های کوچکی درپشت و حد فاصل باله پشتی و دمی خود می باشند. این باله هارا باله چربی می گویند.

ماهی در مکانیزم حرکتی دم و باله‌ها با حرکت نوسانی باله‌ها و دم خود گردابه‌هایی ایجاد می‌نماید. از دیدگاه مکانیک شاره‌ها، این گردابه‌ها که در آب آرام ایجاد می‌شوند، نمایشگر میدان‌های سرعتی هستند که بخشی از آب را در حول محورهایی به‌دوران در می‌آورد.

کوسه‌ها، دلفین‌ها، خوک‌های دریایی، نهنگ‌ها و انواع خاصی از ماهی‌ها برای مقاصد بی شماری به باله وابسته هستند. ما در اینجا به شش نوع معمول باله موجود در ماهیان اقیانوس نگاهی می‌اندازیم و راهنمای جامعی درباره روش عملکرد آن‌ها در اختیار شما قرار می‌دهیم.

شعاع های باله ها

شعاع های باله ها خود نیزبه دو دسته تقسیم می شوند:

1- شعاع سخت ( غیر مشعب، خار)، نوک تیز وخار مانند هستند وتعداد آن ها را با اعداد یونانی (رومی) می نویسند.

2- شعاع نرم (منشعب)، به آسانی خم می شوند ونوک آن ها شاخه شاخه است وتعداد آن ها را با اعداد انگلیسی یا فارسی می نویسند. در مطالعات بیومتری، اغلب از باله پشتی و مخرجی برای شمارش تعداد شعاع استفاده می شود. در ماهیانی که دو عدد باله پشتی دارند، معمولا باله پشتی اولی فقط شعاع سخت دارد وباله پشتی دوومی تعدادی شعاع سخت وتعدادی شعاع نرم دارد.

اصلی‌ ترین نقش باله‌ ها

باله ها اندام های حرکتی ماهیان هستند و به دو دسته باله های فرد و زوج تقسیم می شوند.باله های فرد شامل باله های پشتی DORSAL FIN باله مخرجی ANAL FIN و باله دمی CAUDAL FIN می باشند.در برخی از ماهیان تعداد باله های پشتی از یک عدد بیشتر است مانند ماهی سوف که دارای دو باله پشتی می باشد.حروف اختصاری برای نمایش هر یک از باله ها عبارتند از:

D: باله پشتی و در صورتی که از یک عدد بیشتر باشد D1 برای اولین باله پشتی وD2 برای نمایش دومین و الی اخر است.

A: نمایشگر باله مخرجی

C: برای نمایش باله دمی

باله های زوج شامل باله های سینه ای PECTORAL FIN و شکمی VENTRAL FIN(PELVIC FIN) می باشند که بترتیب با حروف P وv نمایش داده میشوند.محل باله شکمی در بدن ماهیان مختلف متغیر است و در ناحیه حلق سینه و یا شکم قرار دارد.محل قرار گرفتن باله شکمی برای شناسایی ماهیان دارای اهمیت است و بر حسب محل قرار گرفتن باله شکمی انرا حلقی سینهای یا شکمی می گویند.

عامل اصلی حرکت در ماهیان باله دمی است و باله های سینه ای و شکمی برای برقراری تعادل چرخش پیشروی و گاهی به عنوان عامل باز دارنده یا عضو ترمز کننده مورد استفاده قرار می گیرد.

در شکل زیر انواع باله های ماهیان نشان داده شده است.

علاوه بر باله هایی که توضیح داده شد برخی از ماهیان دارای باله های کوچکی درپشت و حد فاصل باله پشتی و دمی خود می باشند.

این باله را باله چربی adipose fin گویند.ماهیان خانواده ازاد ماهیان salmionidae دارای چنین باله ای هستند و این باله از خصوصیات مهم ان هاست.

باله دمی در ماهیان مختلف به شکل های متفاوتی دیده می شود که عبارتند از:

باله دمی متجانس homocercal caudal: دم در این حالت دو شاخه و قرینه است اسکلت داخلی وارد این دو شاخه نمی گردد.اکثر ماهیان استخوانی مانند ماهی کپور دارای چنین باله دمی می باشند.

باله دمی نا متجانس heterocercal caudal: دو قسمت باله دمی در این حالت قرینه نمی باشند و اسکلت داخلی نیز وارد قسمت بزرگتر شده است.باله دمی کوسه ماهیان و تاسماهیان دارای چنین شکلی است.

باله دمی ستون دار diphycercal caudal: در این نوع ستون مهره ها مستقیما تا انتهای باله دمی امتداد می یابد.باله دمی در دهان گرد ماهیان دارای چنین شکلی است.

باله دمی ابتدایی prothocercal caudal: در این نوع که لارو تمام ماهیان پس از خروج از تخم از این حالت می گذرند انتهای ستون مهره ها توسط غشای داخلی که مشابه باله دمی است پوشانده می شود.

در برخی از ماهیان نر بعضی از باله به صورت اندام تناسلی تغییر شکل یافته اند و از ان به عنوان هادی اسپرم به داخل اندام تناسلی جنس ماده استفاده می شود.مانند باله شکمی کوسه myxopterigium و باله مخرجی ماهی گامبوزیا gonopodium .لقاح در این ماهیان داخلی بوده و زنده زا هستند.

هر یک از باله‌های ماهی برای اجرای یک وظیفه خاص طراحی شده اند. در ادامه این وظایف را معرفی می‌کنیم، اما وظیفه هر کدام از این باله‌ها در ممکن است در برخی گونه‌های آبزیان متفاوت باشد.

باله پشتی: تعادل ماهی را در هنگام شنا حفظ می‌کند.
باله مخرجی: این باله هم به حفظ تعادل ماهی در هنگام شنا کمک می‌کند.
باله شکمی: به عنوان فراهم کننده تعادل و عامل چرخش و ترمز در شنا عمل می‌کند.
باله دمی: در اکثر ماهی‌ها باله دمی باله اصلی به جلو راندن ماهی است.
باله سینه ای: حرکت به جلو و گوشه به گوشه.
باله چربی: حفظ تعادل.