امکان سنجی جذب جمعیت در بافت تاریخی گرگان

فهرست مطالب

1- چكيده 4

1-مقدمه. 6

2-بیان مساله. 6

اجرای طرح در راستای  امکان جذب جمعیت... 7

2- اهميت و ضرورت... 8

4-اهداف... 9

4-1 اهداف اصلی: 9

4-2 اهداف فرعی.. 9

5-سؤال ها و فرضيه ها: 9

6-پيشينه پژوهش.... 10

7-روش تحقيق.. 10

8-مبانی نظری.. 11

9-بحث اصلی.. 12

10-رویکردهای امکان سنجی جذب جمعیت: 12

11-  نمونه هاي موردي و مصاديق امکان سنجی جذب جمعیت: 13

11-1 خيابان دارين، فيلادلفيا (آمريكا) 13

11-2 محله جهانگير(تركيه): 14

11-3 پروژه نواب(تهران): 14

12-  مؤسسه میرداماد (بافت تاريخي گرگان): 15

13-  ويژگي هاي اجتماعي بافت تاریخی گرگان. 17

14-  بررسي و تجزيه و تحليل فرضيه ها و سؤال هاي تحقيق.. 18

15-  علتهاي عنوان شده از سوي ساكنان براي انتخاب در بافت تاریخی به عنوان مكان زندگي.. 19

16- مشکلات موجود در بافت تاریخی گرگان از نظر ساکنان. 20

17-  مناسب سازی رویکرد جذب جمعیت در بافت تاريخي شهر گرگان. 21

18-  اهداف كلان. 22

19-  اهداف خرد: 22

20-اهداف عملياتي.. 22

21-  كالبدي: 23

22-  اقتصادي: 24

23-اجتماعي: 24

24-  فرهنگي: 24

25-  خدمات شهري: 25

26-  بهداشتي و زيست محيطي: 25

27-نتيجه گيرى و پيشنهادات... 26

28-منابع و مآخذ. 27

1. چكيده

با افزايش بي روية جمعيت، به ويژه جمعيت شهر نشين در چند دهة اخير در كشور ايران، مسأله فضا و توسعه پايدار فضايي از اهميت قابل توجهي برخوردار گرديده است. در ايران رشد جمعيت شهري با توسعة ناموزون افقي شهر و از بين بردن منابع كشاورزي و طبيعي اطراف شهرها همراه بوده است. اين در حالي است كه بسياري از شهرها داراي منابع فضايي باارزش، اما تاریخی هستند كه راه گشاي بسياري از مشكلات به وجود آمده؛ شهرها در حال حاضر است، و از همين جا مسأله امکان سنجی جذب جمعیت در بافت تاریخی مورد توجه قرار گرفته است. متأسفانه، ايران به دليل استفاده از طرح هايي كه بيشتر تقليدي بوده و تنها مسايل كالبدي را مورد توجه قرار داده است، نتوانسته از اين فضاي باارزش استفاده بهينه اي را به عمل آورد. محله درب نو گرگان از جمله محلاتي است كه ضمن برخورداري از بافت با ارزش تاریخی  قابليت هاي بالقوه در جذب جمعيت مواجه است. اين محله به رغم طرحهاي اجرا شده در جهت احياي آن، نتوانسته آن گونه كه شايسته قدمت محله و توانهاي موجود آن است، در مسير توسعه پايدار فضا گامي موثر بر دارد و همچنان شاهد گريز جمعيت از محله و گسترش افقي شهر هستيم. هدف اين مقاله تحليلي برطرح هاي احياء و نوسازي در محله درب نو و بيان نقاط ضعف و قوت آنها و ارائه راهكارهايي براي استفاده بهينه از اين فضاها ضمن حفظ هويت بافت و امکان جذب جمعیت است . در اين پژوهش، از روش تحقيق توصيفي ژرفانگر استفاده شده وبه منظور سنجش و تجزيه و تحليل اطلاعات از تمامي روشهاي مصاحبه، مشاهده، پرسشنامه و مطالعه كتابخانه اي بهره مند شده است. برخي نتايج حاصل از اين تحقيق به قرار زير است توجه به ساختار اجتماعي و امکان جذب جمعیت بابهسازی بافت تاریخی امكان پذيراست؛ بدون جلب مشاركت واقعي مالكان اين بافتها امكان دستيابي به بهسازي مطلوب محقق نخواهد شد.

واژه هاي كليدی :امکان سنجی جذب جمعیت، بافت تاریخی ، شهر گرگان، بهسازی

1. مقدمه

پهنه هاي تاريخي شهرگرگان جلوه گاه حضورفعاليت هاي رسمي و غيررسمي متعددي است كه گرچه درنگاه اول متضاد و ناهمخوان به نظر مي آيند،به مرور زمان و با تغييرات ساختار كالبدي ، سازمان مناسبي يافته و شكل و محتواي آنها در تلفيق با يكديگر خاستگاه بهترين نمونه هاي فضاي شهري ايراني شده است، اما آنچه امروزه اين محلات را به گره هاي مساله دار بدل كرده ، فرسودگي (كالبدي، اقتصادي، اجتماعي)بر اثر گذر زمان و آسيب پذيري مصالح آنهاست.

به منظور حفظ بافت به صورت زنده و خودجوش، حضور ساكنان محلي ضروري است ، اما متاسفانه به علت فقدان تسهيلات زندگي در بافت ومعاصر نشدن آن، خانوارهاي اصيل و قديمي مهاجرت كرده و افراد بيگانه با محل و بدون آگاهي، تنها به علل اقتصادي (ارزش پايين ملك و اجاره بها) در آن ساكن شده اند. و مرمت كنندگان بافت، ناگزير كل بافت را همچون جسم    مرده اي مي نگرند و با استفاده از شيوه هاي تقليدي كه هماهنگي با وضعيت اقتصادي و اجتماعي محله ندارد، تنها به كالبد         مي پردازند.

1.  بیان مساله

هر سرزميني داراي استعدادهاي طبيعي ويژه خود است و زندگي، ازجمله ساختارهاي شهري در آن سرزمين، تحت تأثير شرايط محيط جغرافيايي شكل مي گيرد و تكامل مي يابد. مسأله مهم در شهرها رسيدن به توسعه پايدار است و به منظور توسعه پايدار شهري در محيط جغرافيايي، طرح ها و اقدامات بهسازی و نوسازی شهر باید متناسب با ساختار اجتماعی و اکولوژیک آن منطقه صورت گیرد(شماعی و پوراحمد، 2:1384).

ضرورتهاي ذيل در اجراي طرح انكار ناشدني مي نمايد:

اجرای طرح در راستای  امکان جذب جمعیت

1. اجراي طرح در راستاي برنامه هاي مختلف فرهنگي
2. تقويت صنعت توريسم
3. تأكيد بر سياست تمركز زدايي، انتقال فعاليت ها در سلسله مراتب پايي نتر به پيرامون
4. تقويت ساختار دروني شهر و احياي محورتاريخي گرگان.
5. طرح اجرايي در پيرامون محورها به منظور پويايي در محلات

با اينكه محلات مركزي شهرگرگان از لحاظ خدمات زير بنايي غني بوده، ولي عدم هماهنگي كالبد شهر با فرهنگ اكتسابي كنوني مردم كه نياز به پاركينگ را براي هر واحد مسكوني ايجاد مي كند و يا تردد هرگونه وسايل نقليه را در اين گونه بافت ها مجازمي دانند كه چنين امري عملاً امكان پذير نيست و مشكلات منطقه

مشكلات عمده بافت به قرار زير است :

1. مهاجرت افراد بومي و ساكنان اصيل محله
2. مشكلات اجتماعي از قبيل اعتياد و معضلات اخلاقي، بيكاري و...
3. عدم سرانه هاي خدماتي هماهنگ با فرهنگ

1. اهميت و ضرورت

انتخاب بافت تاریخی گرگان از اين نظر براي ما حايز اهميت است كه اين مكان جغرافيايي نه تنها به عنوان یکی از         قديمي ترين منطقه مسكوني شهرگرگان را در بردارد، بلكه با وجود مسجد جامع، مدرسه عمادیه، امام زاده نور، خانه باقری ، خانه تقوی، بازار نعلبندان ، وجود مراکز محلات به عنوان يك مجموعه فرهنگي ، اجتماعی و مسكوني مورد توجه شهرسازان و معماران قرار گرفته است. اين بخش شهري از نظر کالبدی ،تجاري، ميراثهاي فرهنگي و جاذبه هاي توريستي ،شبكه ارتباطي و بالاخره از همه مهمتر سكونتگاهي از ارزش هاي بسيار بالايي برخوردار بوده كه مطرح كردن آنها در چنين مطالعاتي ضرورت دارد.

اهداف اصلی:

1. استفاده از ظرفیت جمعیت پذیری بافت به منظور تامین سطوح مورد نیاز توسعه کالبدی شهر و پرهیز از توسعه افق
2. جلوگيري از گسترش بي رويه حاشيه نشيني شهرها.
3. جلوگیری از فرایند خروج نیروهای با کیفیت و سرمایه اجتماعی بالا در بافت و پیشگیری از تبدیل شدن تدریجی بافت به "مسکونی و خوابگاهی.

4-2 اهداف فرعی

1. احیای کالبد بافت با زندگی امروزمردم.
2. ايجاد اشتغال از طريق محورهاي احياء و عمران داخل محلات، از قبيل ايجاد مراكز توليد ، آموزش و فروش صنايع دستي، ايجاد كارگاه آموزشي، راه اندازي و احياي بازارچه ها.
3. بالا بردن سطح اقتصاد ساكنان داخل بافت شهرگرگان به عنوان يك شهر تاريخي بايد حفظ شود و پرداختن به عناصر شاخص تنها به صورت شهري كافي نيست.

1.  سؤال ها و فرضيه ها:

1. آيا طرح هاي استفاده شده توانسته است امکان جذب جمعیت را به داخل بافت تاریخی  را برآورده نمايد؟
2. طرح هاي اجرا شده تا چه ميزان با ويژگي هاي اقتصادي- اجتماعي بافت تاریخی  هماهنگپ بوده است؟

طرح هاي اجرا شده در بافت تاریخی  با ويژگيهاي اجتماعي

1. پيشينه پژوهش

گفته مى شود كه دهه ۸۰ نقطه آغاز بازسازى شهرى گسترده است. با تغيير روش توليد از فورديست ۱ به سيستم پست فورديست ۲، ساختارهاى شغلى نيز دچار تغيير شدند. تغيير در سبك زندگى و اولويتهاى فرهنگى، تا حدى در خريد و بازسازى خانههاى قديمى به ويژه در داخل شهر، منعكس شده است. تغييرات در فناورى ارتباطات ، ايجاد جامعه اى اطلاعاتي موجب شروع تغييرات در ساختار فضايى شهرها شد. با انتقال كاربرى هاى تجارى، ادارى و خدمات توليدى به مركز شهر، مراكز صنعتى به حاشيه منتقل شدند.

جامعه شناسى به نام روث گلس  براى نخستين بار اين واژه را در سال ۱۹۶۴ ، براى توضيح جابجايى اقشار مرفهتر با اقشار كم درآمد و مركز » . كارگر ساكن براى محلات، بكار برد اصالت - » ،« پيشگيرى

1. روش تحقيق

روش تحقیق در این پژوهش، بر پایه رویکرد تعاملی و دریافت نظرات استفاده كنندگان از  فضاهای عمومی ها، شهری عرصه مورد مطالعه، هنگام جمع آوری پرسشنامه ها در چارچوب روش توصیفی – تحلیلی است. ماهیت پژوهش، کمی بوده و غایت آن کاربردی است. به لحاظ مفهومی، روش مطالعه، اسنادی و از حیث تجربی، روش پیمایش به کار گرفته شده است. در تمام فرایند تحقیق، ارزیابی، براساس نتایج حاصل از پرسش نامة استاندارد موسسه "pps" (عظیمی: 1390: 158-155) و برداشت های به دست آمده با به کار گیری مشاهده مستقیم از محلات تاریخی بافت گرگان بوده است.

16- مشکلات موجود در بافت تاریخی گرگان از نظر ساکنان

با توجه به بررسی های موجود در بافت قديم گرگان، به نظر مي رسد مشكلات به وجود آمده بيشتر ناشي از ديد جزءنگر به اين طرحها باشد. به عبارت ديگر، مي توان گفت بيش از آنكه به اين طرحها ديد سيستمي وجود داشته باشد و به نيازهاي محيطي آن توجه شود، در طراحي و اجراي طرح، بيشتر بر جزئيات معماري و همخواني كالبدي مجموعه طراحي شده با بافت اطراف توجه مي شود و ديد كلي نگر به مجموعه وجود ندارد براي مثال، اغلب ساكنان در بافت تاریخی گرگان از كمبود فضاي مناسب براي پارك و عبور و مرور خودروهاي خود گله دارند وجالب اینکه مشكلات داخلي محلات ، كمترين درصد را به خود اختصاص داده است. بنابراين، در توسعه آينده طرح  هاي بازاصالت بخشي در بافت قديم شهرگرگان، اين نكته بايد درنظر گرفته شود كه طراحي هر مجموعه، منوط به تامين نيازهاي دروني و بيروني آن باشد.