عنوان     صفحه 
فصل اول     1
1- مقدمه     2
2- نياز احساس شده در مورد مسئله     3
3- هدف كلي و اهداف جزئي     3
4- روش انجام تحقيق     4
5- تعريف واژه‎ها     5
فصل دوم     8
1- پيشينة نظري تحقيق     9
2- پيشينة عملي تحقيق     16
فصل سوم     21
1- مولوي و مفهوم مشاوره     22
2- اهميت مشاوره در مثنوي معنوي 23
3- ويژگيهاي مشاور از ديدگاه مولانا     26
4- رازداري     30
5- مولانا و مصاحبة مشاوره‎اي     34
6- همدلي در مثنوي مولانا     40
7- مولانا و ارتباط غيركلامي     44
8- مولانا و ناخودآگاهي     50
9- پيشنهاد براي تحقيقات آينده     54
10- محدوديتهاي تحقيق    55
11- منابع     56

بخشی از محتوا
وضعیت فهرست و منابع
فصل اول

 1- مقدمه

2- نیاز احساس شده در مورد مسئله

3- هدف کلی و اهداف جزئی

4- روش انجام تحقیق

5- تعریف واژه‎ها

مقدمه:

در این نوشتار سعی بر آن است که برخی از مفاهیم مشاوره و اصطلاحات رایج روزمره مشاوره و هم‎چنین برخی از رویکردهای اصلی مشاوره با زبان شعر و از دیدگاه جلال‎الدین محمد بلخی ملقب به مولانا بیان می‎شود. بسیاری از آنچه که امروز مشاوران و روانشناسان بیان می‎کنند هر کدام به نوعی در آثار مولانا تجلی پیدا کرده‎اند.

مثنوی مولوی دریایی است ژرف و بسیاری از نظریه‎ها و تکنیکها و مهارتهای مشاوره با زبان زیبای شعر در آن آورده شده است و ریشه بسیاری از نظریه‎های مشاوره و روان درمانی را مخصوصاً رویکردهای شناختی را می‎توان در مثنوی مولانا یافت. در این تحقیق پس از تعریف و ارائه مفاهیم و اصطلاحات رایج در مشاوره سعی شده است که مصداقهای این مفاهیم در مثنوی معنوی یافته و با این اصطلاحات تطبیق داده شوند. در ارتباط با اهمیت مشاوره و فوائد آن در آثار مولانا و هم‎چنین خصوصیات یک مشاور اشعار و ابیات بسیاری آمده است که در این تحقیق سعی شده به طور نسبتاً کاملی به تمامی آنها اشاره شود. باشد که مورد قبول دوستداران رشته مشاوره قرار گیرد.

نیاز احساس شده در مورد مسئله:

با توجه به اینکه بسیاری از علوم و معارف جدید چه در مشرق زمین و چه در مغرب زمین به نحوی در آثار مولانا تجلی پیدا کرده‎اند و در این زمینه تحقیقات و پژوهشهای نسبتاً وسیعی صورت گرفته است و کتابهای زیادی نیز به رشته تحریر درآمده‎اند ولی متأسفانه در مورد مسائل و مفاهیم مرتبط با روانشناسی و یا مشاوره در آثار مولانا تحقیقات و پژوهشهای کمتری صورت گرفته است و با توجه به این نکته که در مثنوی مولوی نکات قابل توجه و قابل تأملی در مورد اهمیت و فوائد مشاوره، ضرورت مشاوره، خصوصیات مشاوره و همچنین برخی دیگر از مفاهیم رایج در مشاوره آورده شده است در این تحقیق سعی شده است تا این مطالب استخراج شده و به صورت نسبتاً منسجمی جمع‎آوری گردند. به امید اینکه در این زمینه تحقیقات گسترده‎تر و پردامنه‎تری صورت گیرد.

هدفی کلی:

هدف اصلی و نهایی این تحقیق استخراج مفاهیم و اصطلاحات مرتبط با مشاوره از کتاب مثنوی معنوی مولانا می‎باشد.

اهداف جزیی:

1- پی بردن به نقش و اهمیت مشاوره در اشعار مولوی

2- مقایسه‎ای بین مهارتهای مختلف مشاوره با اشعار مولانا در مثنوی معنوی

3- پی بردن به ویژگیهای مشاور و مقایسه آن با آنچه که در مثنوی مولانا آمده است

روش انجام تحقیق:

این تحقیق صرفاً یک تحقیق کتابخانه‎ای و توصیفی است و برای انجام این تحقیق کتاب مثنوی معنوی مولوی و هم‎چنین تفاسیر این کتاب و کتاب‎های دیگری که در حواشی و در مورد مثنوی مولانا نوشته شده بود مطالعه گردید و به طور نسبتاً کاملی مورد بررسی قرار داده شده است و هر کجا که به مشاوره و اهمیت آن و یا هر یک از مفاهیم مرتبط با مشاوره اشاره شده بود مورد تفکیک قرار داده شده است.

با توجه به خصوصیات تحقیقات توصیفی محقق سعی کرده است تا آنچه را که هست بدون هیچگونه تصرفی گزارش دهد و نتایج عینی از موقعیت بگیرد. هدف محقق از انجام این نوع پژوهش توصیف عینی، واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک

موضوع است.

تعریف واژه‎ها:

مشاوره: مشاوره از نظر لغوی به معنی همکاری کردن و رأی دیگران را در انجام کاری خواستن است و به طور کلی مشاوره تعاملی بین مراجع و مشاورات که به آن وسیله به مراجع کمک می‎شود تا پس از شناخت خویش تصمیمات معقول و مقبولی اتخاذ کند. مشاوره یکی از فنون راهنمایی است که از آن به عنوان قلب برنامه راهنمایی تعبیر می‎شود.

همدلی: همدل بودن به معنی همراه بودن با مراجع است و در نتیجه این همدلی محیط اطمینان برانگیزی به وجود می‎آید که در آن مراجع احساس مهم بودن و در امان بودن می‎کند. در چنین محیطی است که مراجع می‎تواند در مورد خصوصی‎ترین اسرارش، درونی‎ترین احساساتش و چیزهایی که برای او بسیار دردآور است و آن قدر خصوصی است که جرأت بازگو کردن آن را نزد دیگران ندارد صحبت کند.

ناخودآگاهی: روان ناخودآگاه تمام غرایز بشر اولیه را دربرمی‎گیرد که برخی از این عوامل ارثی و برخی دیگر بر اثر تکامل و تحول دوران کودکی به وجود آمده‎اند. تصورات و امیال سرکوفته و واپس زده هیچ‎گاه از بین نمی‎روند و در ضمیر ناخودآگاه به

بقای خود ادامه می‎دهند تا در هنگام مناسب به خودآگاهی راه یابند.

ارتباط غیرکلامی: از طریق این نوع ارتباط می‎توان اطلاعات زیادی را از بیمار به دست آورند. توجه به نحوه ورود و خروج او، نشست و برخواستهایش، نحوه لباس پوشیدن، نوع لباس، آرایش مو، طرز صحبت کردن، طرز نگاه کردن و ‎… همگی حکایت از شرایط روحی ‎- روانی فرد مراجع دارد.

مصاحبه ‌مشاوره‎ای: رابطه رویارویی بین دو نفر است که بدانوسیله مشاور می‌کوشد مراجع را در حل مشکلات و یافتن اهداف زندگی یاری دهد. رابطه بین مشاور و مراجع به قدری در مشاوره ‌ موفقیت‎آمیز اهمیت دارد که می‎توان آن را هسته اصلی و مرکزی مشاوره قلمداد کرد.

رازداری: عامل مهم دیگری که در موفقیت مشاوره اهمیت دارد رازداری یا پنهان نگهداشتن مطالب مطرح شده در جلسات مشاوره از دیگران است. مراجع انتظار دارد که مشاور، راز و مشکل او را نزد دیگران فاش نسازد و تا زمانی که نسبت به مشاور چنین

اعتمادی پیدا نکند از طرح و بحث عمیق درباره مشکلش خودداری خواهد کرد.

مراجع: مراجع معمولاً فردی است که با مشکلی مواجه شده است و خود قادر به حل آنها نیست نوع مشکل مراجع ممکن است در زمینه‎های شخصی، خانوادگی و محیطی و یا شغلی و حرفه‎ای باشد.

مشاور: مشاور فردی است که در زمینه مشکلات روانی یا شغلی و حرفه‎ای و یا تحصیلی دارای مهارت و تخصصی است و در این موارد به مراجع برای حل مشکلش کمک می‎کند.

فصل دوم

1- پیشینه نظری تحقیق

2- پیشینه عملی تحقیق

پیشینه نظری تحقیق:

در این فصل هر یک از مفاهیم و اصطلاحات مورد بحث را به طور نسبتاً گسترده‎ای تشریح نموده تا معنی هر یک از این مفاهیم به طور روشنی معلوم گردند.

مشاوره: مشاوره تعاملی بین مراجع و مشاور است که بدانوسیله به مراجع کمک می‎شود تا پس از شناخت خویش تصمیمات معقول و مقبولی اتخاذ کند. به بیان دیگر مشاوره جریان بحث و بررسی مشکلات و مسائلی است که مراجع با آنها مواجه است و علاقمند به طرح آنها می‎باشد. مراجع از طریق بحث و گفتگو درباره مشکلش با مشاور در یک جریان رابطه مشاوره‎ای توأم با درک و تفاهم به خودشناسی و کشف راه حلی موفق می گردد و سرانجام تصمیم معقول و مناسبی اتخاذ کند.

مشاوره به دو صورت فردی و گروهی انجام می‎گیرد. شرکت فعال مراجع و مشاور و تعامل بین آنها از اهمیت ویژه‎ای برخوردار است. مراجع معمولاً فردی است که با مشکلی مواجه است و مشاور نیز فردی است که در حل مشکلات روانی تخصصی دارد. اهداف مشاوره متنوع و متعدد هستند و نوع آنها به موضوع مشاوره و وضعیت مراجع و مشاور بستگی دارد.

مشاوره یک فرایند یادگیری شخصی است که در آن مشاور به مراجع در شناخت خود و مبنای رفتار و اولویتها و بررسی نگرشهایش نسبت به محیط و نیز جریان اصولی تصمیم‎گیریهایش کمک می‎کند.

در این فرایند مشاور، مراجع را در تعدیل و تغییر ادراکاتش نسبت به اهداف و یا نسبت به خودیاری می‎دهد و در مواردی هم او را از پی‎آمدهای تصمیماتی که نیل به اهداف را دشوار و یا غیرممکن می‎سازد آگاه می‎سازد. نوع  مشکل مراجع ممکن است در زمینه‎های شخصی، خانوادگی و محیطی و شغلی یا حرفه‎ای بوده باشد. مشاوره یک رابطه حسنه یاری دهنده است که در آن رابطه حسنه هسته اساسی کار است و یاری رساندن هدف نهایی فرایند مشاوره است.

کار و عمل مشاوره متضمن به کار بستن اصولی است که منتج از تکنیکها و یا نظریه‎هایی است که با روش علمی تکوین شده‎اند. مراجع با کمک مشاور، انتظارات و توانایی‎ها و محدودیتهای خود را می‎شناسد و روابط خود را با دیگران بهبود می‎بخشد. از اطلاعاتی که درباره ‌مراجع گردآوری می‎شود برای شناخت بهتر او و ارائه راه‎حلهای عملی استفاده به عمل می‎آید. برای انجام مشاوره، مشاور و مراجع باید در زمینه‎های گوناگون آمادگی کافی داشته باشند. وجود آمادگی آغاز و ادامه مشاوره را تسهیل می‎کند.

مصاحبه مشاوره‎ای: مصاحبه مشاوره‎ای رابطه رویارویی بین دو نفر است که بدانوسیله مشاور می‎کوشد مراجع را در حل مشکلات و یافتن اهداف زندگی یاری دهد. لازمه مصاحبه مشاوره‎ای وجود رابطه‎ای رویاروی بین مراجع و مشاور است این رابطه جنبه عاطفی و نیز عقلی دارد.

برای انجام مصاحبه ‌ مشاوره‎ای تسلط طرفین به گویایی ضرورت دارد. مصاحبه مشاوره ‎ای نوعی هنر است و باید آموخته شود. مصاحبه مشاوره‎ای فعالیتی هدفدار است که از عادات خاص توانایی‎ها، مهارتها و روشها تشکیل می‎شود. برخی از این عادات از طریق کوشش و خطا آموخته می‎شوند و برخی از آنها را باید از طریق تجربه و عمل فراگرفت. مصاحبه ‌ مشاوره‎ای می‎تواند اهداف زیر را داشته باشد: 1- کسب اطلاعات درباره مراجع به منظور شاسایی نوع  مشکل 2- ارائه اطلاعات به مراجع و تشویق او به تفکر درباره مشکل برای یافتن راه‎حلهای احتمالی و کمک به مراجع برای خود‎- فهمی و خود‎-رهبری.

اي ظاهربين، تو هرگاه ديدي كه كسي به سوي ضرر و زياني گام برمي‎دارد خيال نكن او تنهاست زيرا اگرچه او ظاهراً تنهاست اما در باطن مأموري همراه اوست و او را بدان كار مي‎كشاند يعني او مقهور انگيزه‎اي رواني است و آن انگيزه مانند يك مأمور زورمند او را به انجام كارهاي خاصي وامي‎دارد.

گر از او واقـف بـــدي افعـــان زدي

پيش آن سلطان سلطانــان شــدي

اگر هر شخصي از قدرت و حاكميت مأموران دروني يعني از تصرف و تأثير شگرف ضمير مخفي انسان آگاه مي‎شد قطعاً به حضور شاه شاهان مي‎رفت يعني به درگاه الهي مي‎شتافت و از او استمداد مي‎جست.

پايه و بنياد روانكاوي بر كشف روان ناخودآگاه قرار دارد. بدين معني كه ريشه و اساس هر ميل سركوفته و واپس زده را مي‎توان در ناخودآگاهي جستجو كرد. روان ناخودآگاه فقط از اميال و تصورات واپس زده تشكيل نشده است بلكه اميال و تصورات جزئي از اين منبع عظيم به شمار مي‎روند. در واقع روان ناخودآگاه تمام غرايز بشر اوليه را دربرمي‎گيرد كه برخي از اين عوامل ارثي و برخي ديگر بر اثر تكامل و تحول دوران كودكي به وجود آمده‎اند.

دير بايد تا كه سر آدمي
زير ديـــوار بــدن گنجســـت يـــا

آشكارا گردد از بيش و كمي
خانـــه مــارست و مــور و اژدهـــا

محدوديتهاي تحقيق:

1- هيچ تحقيقي كه مستقيماً با موضوع ارتباط داشته باشد دست نيافت.

2- محقق در درك و فهم برخي از ابيات با مشكل مواجه بود.

3- برخي از لغات و اصطلاحات در مثنوي مولانا معاني متعدد و گوناگون

منابع:

1- مثنوي معنوي،‌رينولد الين نيكلسون، چاپ اميركبير.

2- نظريه‎هاي مشاوره و روان درماني، عبدالله شفيع‎آبادي و غلامرضا ناصري، انتشارات مركز نشر دانشگاهي.