به همراه فايل پاورپوينت براي ارائه نهايي
فصل اول: كليات تحقيق.. 1
چكيده 2
1-1 مقدمه. 2
1-2 بيان مساله. 3
1-3 اهميت و ضرورت تحقيق.. 6
1-4 اهداف تحقيق.. 8
1-4-1 اهداف كلي.. 8
1-4-2 اهداف جزئي.. 8
1-5 سوالات تحقيق.. 9
1-5-1 سوالات كلي.. 9
1-5-2 سوالات جزئي.. 9
1-6- فرضيه‌هاي تحقيق.. 9
1-6-1 فرضيه‌هاي كلي.. 9
1-6-2 فرضيه‌هاي جزئي.. 9
1-7 متغيرها تحقيق.. 10
1-8 تعريف واژه‌ها و اصطلاحات فني و تحصصي.. 10
1-8-1 تعريف مفهومي.. 10
1-8-2 تعريف عملياتي.. 11
فصل دوم: ادبيات و پيشينه تحقيق.. 12
2-1 مقدمه. 13
2-2 تاريخچه هوش اجتماعي.. 13
2-3 هوش اجتماعي.. 14
2-4 هوش اجتماعي و اعتماد. 16
2-5 دستاوردهاي هوش اجتماعي.. 16
2-5-1 آگاهي اجتماعي.. 17
2-5-2 نرمش و انعطاف اجتماعي.. 18
2-6 شيوه‌هاي مطالعه هوش اجتماعي.. 19
2-7 ابعاد هوش اجتماعي.. 20
2-8 ساختار هوش اجتماعي.. 20
2-9 مولفه‌هاي هوش اجتماعي.. 21
2-10 راه‌هاي تقويت هوش اجتماعي.. 22
2-11 ويژگي‌هاي افراد داراي هوش اجتماعي.. 22
2-12 هوش هيجاني بخشي از هوش اجتماعي.. 24
2-13 تفاوت هوش اجتماعي و هوش هيجاني.. 25
2-14 خوشبيني.. 28
2-15 بررسي نظريه‌هاي مربوط به خوشبيني.. 30
2-16 مولفه‌هاي خوشبيني آموخته‌شدة سليگمن.. 32
2-17 خوشبيني پويا 33
2-18 مولفه‌هاي خوشبيني.. 35
2-18-1 مولفه زيست‌شناختي.. 35
2-18-2 مولفه يادگيري.. 36
2-18-3 مولفه شناختي.. 36
2-19 هوش... 36
2-20 انواع هوش... 37
2-21 بهزيستي ذهني.. 37
2-22 عوامل موثر بربهزيستي.. 38
2-23 ديدگاه‌ها و نظريات در مورد بهزيستي ذهني.. 41
2-23-1 نظريه فرانكل.. 41
2-23-2 الگوي ويسينگ و وان‌دان. 42
2-23-3 نظريه ريف... 42
2-24 رابطه بين بهزيستي ذهني و خوشبيني.. 45
2-25 تحقيقات انجام شده در ارتباط با موضوع تحقيق.. 46
2-25-1 پژوهش‌هاي انجام شده در ايران. 46
2-25-2 پژوهش‌هاي انجام شده در خارج.. 49
فصل سوم: روش تحقيق.. 52
3-1 مقدمه. 53
3-2 روش پژوهش... 53
3-3 جامعه آماري پژوهش... 54
3-4 نمونه و روش نمونه‌گيري.. 54
3-5 ابزار گردآوري اطلاعات.. 54
3-5-1 پرسشنامه هوش اجتماعي.. 54
3-5-2 پرسشنامه خوشبيني (آزمون جهت‌گيري زندگي) 55
3-5-3 پرسشنامه بهزيستي ذهني.. 56
3-6 روش اجراي پژوهش... 57
3-7 روش تجزيه و تحليل.. 58
فصل چهارم: تجزيه و تحليل داده‌ها 59
4-1 مقدمه. 60
4-2 توصيف داده‌ها 60
4-2-1 بهزيستي ذهني.. 60
4-2-2 خوشبيني (جهت‌گيري زندگي) 61
3-2-3 هوش اجتماعي.. 62
4-3 بررسي فرضيه‌هاي پژوهش... 62
4-3-1 فرضيه‌هاي اصلي.. 62
4-3-2 فرضيه‌هاي اختصاصي.. 66
فصل پنجم: نتيجه‌گيري و پيشنهادها 72
5-1 مقدمه. 73
5-2 خلاصه پژوهش... 73
5-3 بحث و نتيجه‌گيري.. 74
فرضيه‌هاي اختصاصي.. 77
5-4 محدوديت‌هاي تحقيق.. 83
5-5 پيشنهادهاي پژوهشي تحقيق.. 83
5-5-1 پيشنهادهاي كاربردي حاصل از نتايج تحقيق.. 83
منابع. 85
پيوست‌ها 95
چكيده
پژوهش حاضر با هدف مقايسه هوش اجتماعي و خوشبيني با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه مدارس تيزهوشان و عادي شهرستان گرگان انجام گرفته است. روش پژوهش توصيفي و مقايسه‌اي (همبستگي) است و جامعه آماري آن كليه دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه مدارس تيزهوشان و عادي شهرستان گرگان در سال تحصيلي 92-1391 مي‌باشد. براي جمع‌آوري داده‌ها از پرسشنامه‌هاي بهزيستي ذهني كي يز و ماگيارمو (2003)، مقياس هوش اجتماعي ترموسو و جهت سنجش خوشبيني سرشتي از آزمون جهت‌گيري زندگي (LOT) استفاده شده است كه بر روي 200 نفر از دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه (100 نفر تيزهوش و 100 نفر عادي) به روش نمونه‌گيري خوشه‌اي و تصددفي ساده اجرا شد سپس از آزمون همبستگي پيرسون و t مستقل براي تجزيه و تحليل داده‌ها استفاده شد. نتايج نشان داد كه ارتباط بين متغير خوشبيني و هوش اجتماعي و بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه مدارس عادي و تيزهوشان تفاوت معنادار وجود دارد.
بدين معني كه خوشبيني و بهزيستي ذهني دانش‌آموزان دختر مدارس عادي بيشتر از دانش‌آموزان دختر مدارس تزهوش است. ولي هوش اجتماعي در دانش‌آموزان دختر مدارس تيزهوشان بيشتر از دانش‌آموزان مدارس عادي است.
واژه‌هاي كليدي: هوش‌اجتماعي، خوشبيني، بهزيستي ذهني
1-1 مقدمه
در دهه اخير، روان‌شناسان مثبت‌گرا بيشتر بر توانمندي‌ها، شايستگي‌ها و داشته‌هاي انسان تاكيد كرده و بر اين باورند كه هدف روانشناسي بايد بهبود و ارتقاي سطح زندگي انسان و شكوفا كردن استعدادها و توانمندي‌هاي به وديعه نهاده شده در درون انسان باشد. بر اين اساس، روان‌شناسان مثبت‌گرا به جنبه‌هاي مثبت رواني زندگي انسان پرداخته و سعي دارند تا با روش‌ها و نگاه علمي، حضور مولفه‌هاي مثبت را در ابعاد گوناگون زندگي انسان پر رنگ تر و چشم‌گيرتر جلوه بدهند (سليگمن، 1388). بهزيستي ذهني يك ساختار مهم در كيفيت زندگي انسان است و به عنوان ارزيابي مثبت از زندگي و تعادل ميان عاطفه مثبت و عاطفه منفي تعريف شده است (جلواني، 1390). بهزيستي ذهني موجب رشد متعادل و سلامت آدمي ميشود و راه را جهت پرورش صحيح‌تر و وسيع‌تر استعدادها هموار مي‌سازد.
خوشبيني يكي از سازه‌هايي است كه شادكامي و بهزيستي انسان را به دنيل دارد. خوشبيني از برجسته‌ترين ويژگي‌هاي شخصيتي است كه از شناخت‌هاي مثبت تشكيل شده است (كارور و همكاران، 2010). خوشبيني قابليت سيستم دفاعي بدن را براي مبارزه با بيماري‌ها افزايش مي‌دهد.
«مارتين اي.پي.سليگمن» پروفسور روانشناسي دانشگاه پنسيلوانيا مي‌گويد؟: «شواهدي وجود دارد كه خوشبيني، سيستم دفاعي و حفاظتي بدن را تقويت مي‌كند.»
خوشبيني با بهزيستي و سلامتي مرتبط بوده و مشخص شده است كه در مجموع افراد خوشبين سالم‌تر و شادتر هستند (پروسردار و همكاران، 1392). سيستم ايمني انها بهتر كار مي‌كند، با استرس بهتر كنار مي‌آيند.
هوش اجتماعي شامل احساسات ديگران و افكار و رفتارهاي آنها، تفسير علامات غير كلامي، انجام وظايف فردي و انجام عمل بهينه در موقعيت عنوان مي‌كند (سلگي و علي‌پور، 1391). افراد داراي هوش اجتماعي بالا كساني هستند كه به راحتي قادر به استفاده از فرصت‌هاي جديد مي‌باشند. اين افراد نسبت به اتفاقات خوشبين هستند و از بهزيستي ذهني بهتري نسبت به افراد بدبين برخوردارند (حسيني نسب و همكاران، 1391). در يك محيط آموزشي هوش اجتماعي باعث سهولت در بيان عواطف توسط مدير ميشود. هوش اجتماعي بالا منجر ميشود كه افراد راحت‌تر با يكدگير ارتباط برقرار كنند.
1-2 بيان مساله
بشر همواره به دنبال اين بوده است كه به بهترين حالت ممكن زندگي كند و در عين حال از زندگي خود لذت ببرد و در كنار آن مشتاق است بداند كه چطور قادر است كيفيت زندگي‌اش را ارتقا بخشد، از اين رو توجه ويژه به مفهوم بهزيستي ذهني طي سه دهه اخير پيامدهاي مهمي را براي بشر به دنبال داشته است، زيرا با قائل شدن ارزشي بيشتر براي انسان، ارزيابي فرد را از كيفيت زندگي‌اش مهم دانسته است (شعباني و همكاران، 1391).
واژه بهزيستي ذهني به نحوه ارزيابي افراد از زندگي خودشان اشاره دارد و به ارزيابي و درك مشخص افراد از كيفيت زندگي‌شان (كيفيت كنش اجتماعي روانشناختي و عاطفي) اطلاق ميشود (هاوون و همكاران، 2013). بهزيستي ذهني داراي دو بعد عاطفي و شناختي است و هر بعد به دو مولفه تقسيم ميشود (لواساني و همكاران، 1392). مولفه‌هاي شناختي شامل رضايتمندي از زندگي و رضايتمندي از حوزه‌ها هستند و مولفه‌هاي عاطفي، عواطف مثبت و منفي را در بر مي‌گيرند، بعد شناختي خصيصه پايداري را در خود دارد اما بعد عاطفي خصيصه‌گذرا و موقتي بودن را دارا مي‌باشد (باقياني مقدم و همكاران، 1392). افراد با بهزيستي بالا هيجان مثبت بيشتري را تجربه مي‌كنند، از گذشته، آينده خودشان و ديگران، رويدادها و حوادث پيامون‌شان ارزيابي مثبتي دارند و آنها را خوشايند توصيف مي‌كنند. در حالي كه افراد با احساس بهزيستي پايين موارد مذكور را نامطلوب ارزيابي كرده و هيجان منفي مانند اضطراب و افسردگي بيشتري را تجربه مي‌كنند (داينر، 2005). نتايج تحقيقات نشان مي‌دهد كه خصوصيات شخصيتي افراد بطور مستقيم يا غير مستقيم بر بهزيستي رواني و بيماري افراد تاثير مي‌گذارد. يكي از ويژگي‌هاي بارز وجود خوشبيني در زندگي مي‌باشد كه باعث افزايش سلامت رواني در افراد ميشود (پورسردار و همكاران، 1392).
به طور كلي تحقيقات نشان مي‌دهد كه افراد در چگونگي رفتار، تفكر، اساس نيازها و خواسته‌ها با هم متفاوت مي‌باشند و ميزان سازگاري متفاوتي دارند، در يك محيط مشابه اجتماعي برخي از آنها توان مقابله با مشكلات و انتظارات را در اندك زماني از دست مي‌دهند و به راحتي در دام اختلالات روانشناختي و عملكرد نامناسب گرفتار شده و سلامت روانشناختي و بهزيستي ذهني آنها به خطر مي‌افتد و در مقابل عده‌اي كه داراي ويژگي‌هاي شخصيتي مثبت از جمله خوشبيني هستند و تحليل مثبت نسبت به وقايع دارند و با هوش اجتماعي بالا، رفتار مناسب از خودشان نشان مي‌دهند از بهزيستي ذهني مطلوب برخودار خواهند بود (نيكلا و جان، 2011).
گل پرور و همكاران (2011) بيان كردند كه بين دانش‌آموزان تيزهوش و عادي تفاوت‌هاي فردي زيادي وجود دارد؛ بدين‌معني كه آنها برخي از مشخصه‌هاي شناختي و شخصيتي را نسبت به ديگر مشخصه‌ها به صورت نيرومندتري دارند. يكي از پديده‌هايي كه طي سال‌هاي اخير، در بين دانش‌آموزان تيزهوش به لحاظ نظري و پژوهشي، مورد توجه قرار گرفته، بهزيستي ذهني و روانشناختي است.
با توجه به رفتار اجتماعي و ميزان سازگاري اين دانش آموزان به نظر مي‌رسد ويژگي‌هاي شخصيتي (خوشبيني) و تفاوت‌هاي فردي (بهزيستي ذهني و هوش اجتماعي) دانش‌آموزان مدارس تيزهوشان و عادي متفاوت است.
1-3 اهميت و ضرورت تحقيق
توجه به اهميت دوران تحصيل در مدرسه كه زمينه‌ساز پرورش روحي و رواني و علمي هر دانش‌آموزي است تاثير بسزايي در آينده كشور دارد. چرا كه همين دانش‌آموزان امروز مسئولين فرداي مملكت خواهند بود، لازم است تلاش‌هاي مستمري جهت هرچه كارامدتر و تواناتر تربيت كردن آنها صورت گيرد. پيور اين مهم تحصيل در مدرسه و رسيدن به اهداف و آرمان‌هاي ملي و فردي هر شخص، نيازمند يكسري تمهيدات و سياست‌گذاري‌هايي است. بخشي از اين تهميدات مربوط به سلامت رواني دانش‌آموزان مي‌باشد كه در زندگي شخصي و حرفه‌اي آنها نقش بسزايي ايفا مي‌كند و آنها را از مشكلات و لطمات احتمالي حين تحصيل حفظ مي‌كند (شعباني و همكاران، 1391). در همين راستا اين پژوهش سه متغير روانشناختي مهم چه در سطح فردي و بين فردي و حتي درون فردي و رابطه بين آنها را مورد بررسي قرار مي‌دهد. اين متغيرها عبارتند از هوش اجتماعي كه در روابط بين فردي نقش فوق‌العاده مهمي را ايفا مي‌كند. و خوشبيني كه در بسياري از حالات و موقعيت‌هاي روحي و رواني موثر است و در انتها متغير بهزيستي ذهني يك ساختار مهم در كيفيت زندگي انسان به عنوان ارزيابي مثبت از زندگي و تعادل ميان عواطف است.
يكي از مباحث نوآورانه‌اي كه اين پژوهش در صدد پرداختن به آن خواهد بود مبحث هوش اجتماعي و خوشبيني و رابطه آنها با متغيرهاي بهزيستي ذهني است. بررسي رابطه متقابل هوش اجتماعي و خوشبيني با بهزيستي ذهني در يك پژوهش چه در داخل و چه در خارج از كشور بي‌سابقه بوده است و اين مهم مي‌تواند راه‌گشايي براي شناسايي و كنترل عوامل موثر در بهزيستي روانشناختي، كه در خيلي از موارد آفت‌هايي براي روابط بين فردي و حتي درون‌فردي به حساب مي‌آيند، باشد و در راستاي غني‌تر كردن ادبيات پژوهشي كشور مفيد و موثر واقع شود.
تحقيقات پر دامنه‌اي براي تعيين سطح بهزيستي افراد انجام شده و عوامل گسترده و متنوعي نيز به دست آمده است كه مي تواند با كاهش يا افزايش بهزيستي همراه باشد. اما نقطه مشترك تمام يا اكثر اين پژوهش‌ها اين است كه تاثير عوامل مورد بررسي روي بهزيستي، به متغيرهاي شناختي مهمي چون مقايسه اجتماعي، سطح انتظارات فرد، ارزيابي فرد از موقعيت خويش و به طور كلي فرايندهاي شناختي وي بستگي دارد (رضايي و خليل‌زاده، 1388).
از طرفي در كشور ما بخشي از دانش‌آموزان با آزمون‌هاي مختلف به عنوان استعدادهاي درخشان يا تيزهوشان معرفي و در اين مدارس مشغول به تحصيل مي‌شوند. بنابراين شناسايي عوامل موثر در بهزيستي ذهني، هوش اجتماعي و توجه به ديگر ابعاد شخصيتي از جمله خوشبيني آنها از ضرورياتي است كه نبايد از نظر متخصصان تربيتي دور نگاه داشته شود. توجه به اين پژوهش در برنامه‌هاي آموزشي، اين امكان را فراهم خواهد كرد كه مسئولين امر در انخاب دبيران شايسته و خلاق و كارآمد و داراي مهارتهاي هيجاني و اجتماعي بالا، دقت نظر بيشتري به عمل آورند.
از اين رو پژوهش در زمينه بررسي ارتباط خوشبيني و هوش اجتماعي با بهزيستي ذهني در آنان، ضروري به نظر مي‌رسد و از اهميت خاصي بخوردار است. بر اين اساس شناسايي متغيرهاي هوش اجتماعي و خوشبيني به عنوان عواملي مرتبط با بهزيستي ذهني دانش‌آموزان، امري ضروري است.
1-4 اهداف تحقيق
1-4-1 اهداف كلي
1- مقايسه بين خوشبيني و هوش اجتماعي و بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر دوره متوسط مدارس عادي و تيزهوشان.
2- بررسي رابطه بين خوشبيني و هوش‌اجتماعي با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه مدارس عادي و تيزهوشان.
1-4-2 اهداف جزئي
1- بررسي رابطه خوشبيني و هوش‌اجتماعي با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر.
2- بررسي رابطه خوشبيني و هوش‌اجتماعي با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر مدارس عادي.
3- بررسي رابطه خوشبيني و هوش‌اجتماعي با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر مدارس تيزهوشان.
4- بررسي تفاوت خوشبيني در دانش‌آموزان دختر مدارس عادي و تيزهوشان.
5- بررسي تفاوت هوش اجتماعي در دانش‌آموزان دختر مداس عادي و تيزهوشان.
6- بررسي تفاوت بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر مدارس عادي و تيزهوشان.
1-5 سوالات تحقيق
1-5-1 سوالات كلي
1- آيا بين خوشبيني و هوش‌اجتماعي و بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه مدارس عادي و تيزهوشان تفاوت معنادار وجود دارد؟
2- آيا بين خوشبيني و هوش‌اجتماعي با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه مداري عادي و تيزهوشان رابطه معنادار وجود دارد؟
1-5-2 سوالات جزئي
1- آيا بين خوشبيني و هوش‌اجتماعي با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر رابطه معنادار وجود دارد؟
2- آيا بين خوشبيني و هوش‌اجتماعي با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر مدارس عادي عادي رابطه معنادار وجود دارد؟
3- آيا بين خوشبيني و هوش‌اجتماعي با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر مدارس تيزهوشان رابطه معنادار وجود دارد؟
4- آيا بين خوشبيني در دانش‌آموزان دختر مدارس عادي و تيزهوشان تفاوت معنادار وجود دارد؟
5- آيا بين هوش‌اجتماعي در دانش‌آموزان دختر مدارس عادي و تيزهوشان تفاوت معنادار وجود دارد؟
6- آيا بين بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر مدارس عادي و تيزهوشان تفاوت معنادار وجود دارد؟
1-6- فرضيه‌هاي تحقيق
1-6-1 فرضيه‌هاي كلي
1- بين ميزان نمرات خوشبيني و هوش‌اجتماعي و بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه مدارس عادي و تيزهوشان تفاوت معنادار وجود دارد.
2- بين خوشبيني و هوش‌اجتماعي با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه مدارس عادي و تيزهوشان رابطه معنادار وجود دارد.
1-6-2 فرضيه‌هاي جزئي
1- بين خوشبيني و هوش‌اجتماعي با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر رابطه معنادار وجود دارد.
2- بين خوشبيني و هوش‌اجتماعي با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر مدارس عادي رابطه معنادار وجود دارد.
3- بين خوشبيني و هوش‌اجتماعي با بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر مداس تيزهوشان رابطه معنادار وجود دارد.
4- ميزان خوشبيني در دانش‌آموزان دختر مدارس عادي و تيزهوشان تفاوت معنادار وجود دارد.
5- ميزان هوش‌اجتماعي در دانش‌آموزان دختر مدارس عادي و تيزهوشان تفاوت معنادار وجود دارد.
6- ميزان بهزيستي ذهني در دانش‌آموزان دختر مدارس عادي و تيزهوشان تفاوت معنادار وجود دارد.
1-7 متغيرها تحقيق
متغير پيش‌بين: هوش‌اجتماعي و خوشبيني دانش‌آموزان دختر مدارس تيزهوشان و عادي
متغير ملاك: بهزيستي ذهني
متغيرهاي كنترل: پايه تحصيلي و جنسيت
1-8 تعريف واژه‌ها و اصطلاحات فني و تحصصي
1-8-1 تعريف مفهومي
هوش‌اجتماعي: هوش‌اجتماعي را به عنوان توانايي ضروري براي افراد به منظور ارتباط، درك و تعامل موثر با ديگران تعريف كرده‌اند (نجهولت و همكاران، 2009).
خوشبيني: خوشبيني تلفيقي از گرايش و نگرش خوشبينانه در مورد خود، افراد، اشيا، رويدادها و بهطور كلي جهان مي‌باشد كه بر اساس ان انتظار نتايج خوب و اميدوار كننده، بر اساس توانايي‌هاي خود، در افراد خوشبين با سلامت و ريشه اين نگرش خوشبينانه، در سبك تبيين افراد نهفته است (نوري، 1387).
بهزيستي ذهني: بهزيستي ذهني شامل اصول مهمي است كه از طريق احساسات بر همه رفتار انسان و پيشرفت او شامل سلامت فيزيكي و رواني، پيشرفت مهارتي و آموزشي، صلاحيت اجتماعي و ايجاد روابط مثبت اجتماعي قابل شناسايي است (بريجز، 2002).
1-8-2 تعريف عملياتي
هوش‌اجتماعي: در اين تحقيق منظور از هوش‌اجتماعي نمره‌اي است كه آزمودني‌ها از پرسشنامه ترومسو (TSIS) و مجموع خرده مقياسهاي نسخه اصلي اين عوامل مهارتهاي اجتماعي (SS)، آگاهي اجتماعي (SA)، پردازش اطلاعات اجتماعي (SIP) كسب كرده باشند.
خوشبيني: در اين تحقيق منظور از خوشبيني نمره‌اي است كه آزمودني‌ها از پرسشنامه خوشبيني (آزمون جهت گيري زندگي) كسب كرده باشند.
بهزيستي ذهني: در اين تحقيق منظور از بهزيستي ذهني نمره‌اي است كه آزمودني از مجموع سه بخش ابعاد هيجاني، روانشناختي و اجتماعي پرسشنامه بهزيستي ذهني كي يز و ماگيارمو كسب كرده باشند.