این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.
گفتار و زبان كارآمد ترين راه ارتباطي ميان انسان هاست. اين شيوه ارتباطي در صورت دارا بودن ويژگي هاي خاص مي تواند نقش خود را به طورمؤثر ايفا كند. هريك از اين ويژگي ها ممكن است جداگانه يا با هم به دلايل مختلف دچار آسيب هايي به درجات گوناگون شوند و مسير ارتباطي انسان را مختل نمايند. يكي از شايعترين اين اختلالات، لكنت است(1). هرگونه اختلال درتداوم، سرعت، سهولت در توليد، برنامه ريزي، ريتم گفتاري و يا تركيبي از اين عوامل باعث ايجاد پديده اي به نام نارواني يا لكنت خواهد شد. به عبارتي ديگر هرگونه از هم گسيختگي و آشفتگي جريان طبيعي گفتار، منجر به لكنت مي گردد(2). ون- رايپر(1982)[1] بر اين باور است، لكنت زماني پديد مي آيد كه در جريان طبيعي گفتار، وقفه اي ناگهاني و غير طبيعي به واسطه تكرار، كشيده گويي، به ميان اندازي و قفل شدن دهان در هر كدام از سطوح صدا، هجا، كلمه و حتي عبارات، ايجاد شده و بعضاً با "رفتارهاي وابسته [2]"همراه است(3). لكنت يك اختلال رايج در دوران كودكي است. اين اختلال اكثر گفتاردرمانگراني را كه در حيطه كودكان فعاليت مي كنند، نگران نموده و به چالش مي اندازد. آمارها نشان مي دهد كه از هر صد كودكي كه به مدرسه مي روند، يك كودك لكنت مي نمايد(4). يكي از مواردي كه ذهن محققين را به خود مشغول ساخته، ارتباط عوامل زباني با بروز لكنت مي باشدكه در سطوح آواشناختي و واج شناختي، نحو و معنا شناختي است. به عبارتي فرض بر اين است كه ويژگي هاي واژه ها و طول گفته ها در هنگام بيان مي تواند احتمال بروز لكنت را افزايش دهد(5). متغير بودن ميزان نارواني گفتار به دنبال تغييرات بر روي ويژگي هاي واژه ها، نقش و اثر مهمي در درمان لكنت دارد(6). از آنجا كه لكنت يك اختلال عصبي-رشدي[3]است، بنابراين هرچه كودكان در سن پايين تر درمان شوند، بهتر به درمان پاسخ مي دهند. براي گروه كودكان دبستاني نيز حياتي است
تامؤثر ترين درمان را قبل از آنكه لكنت آنها پايدار شود، دريافت دارند(7). كودكاني كه همزمان با بزرگ شدن، همچنان به لكنتشان ادامه مي دهند مجبورند در مقابل آسيب هايي از جمله برهم خوردگي غير ارادي گفتار و مسايلي همراه از قبيل پريشاني، شكست، شرمندگي، نگراني و اجتناب اجتماعي مقابله نمايند. يكي از نگراني هاي بزرگ در تحقيق اخير اين است كه هزاران كودك در خطر اين مسايل مي باشند. بسياري از كودكاني كه لكنت مي نمايند در طول زمان از نظر رواني و اجتماعي ضعيف خواهند شد. براي همين دلايل، ضروري است كه درمان هاي مؤثري را براي كودكان دبستاني ترتيب داد تا اثر هر آسيب احتمالي را كاهش داد(1). رويكرد هاي رفتاري سالهاست كه به طور فزاينده متداول شده و مورد پذيرش قرار گرفته اند و اين امر مي تواند به اين دليل باشد كه فنون مورد استفاده عمدتاً بطور مستقيم از اصول شناخته شده رفتار انسان ريشه گرفته اند و توسط شواهد آزمايشگاهي و آزمايش هاي ميداني به طور دقيق تر حمايت شده اند(8). يكي از روش هاي درماني مستقيم كه براي درمان لكنت كودكان در سنين دبستان به كار مي رود، رويكرد افزايش تدريجي طول و پيچيدگي گفتارGILCU)) است. اين رويكرد شامل 54 گام است كه بسيار دقيق كنترل شده و منسجم در طول سه مرحله ايجاد[4]، انتقال[5]و تثبيت[6]صورت مي گيرد. ريان[7]، گفتار را يك فعاليت عامل[8]مي داند و بنابراين از ديدگاه وي گفتار ناروان به صورت شرطي سازي عامل به بهترين وجه درمان مي شود. به عبارت ديگر اين روش بر پايه شرطي سازي عامل صورت مي گيرد(9). در اين پژوهش اثربخشي برنامه GILCU بر كاهش نارواني گفتار كودكان دبستاني داراي لكنت11- 6 سال مورد بررسي قرار گرفته است.
1-2 بيان مسئله
شيوه هاي درمان لكنت در دوران مدرسه تابع دو ديدگاه لكنت روان (اصلاح لكنت)[9]و گفتار روان(رواني گفتار)[10]مي باشد. هدف درماني ديدگاه لكنت روان پرداختن به نگرش فرد نسبت به لكنت و مشكلات عاطفي افراد لكنتي به عنوان يك مشكل زيربنايي است اما در ديدگاه گفتار روان هدف درماني دستيابي به گفتار روان مي باشد. به عبارت ديگر، در ديدگاه گفتار روان اعتقاد بر اين است كه لكنت تشكيل شده است از يك سري علائم نارواني در گفتار نظير تكرار، گير، كشش، ميان پراني است و اين علائم باعث شده رفتارهاي ديگري نظير ترس، تقلا، اضطراب و ... ايجاد گردد كه با رفع علائم لكنت تمام اين علائم نيز رفع مي شود و نيازي به كار روي رفتارهاي ايجاد شده به دنبال لكنت نمي باشد. تعدادي از روش هاي درماني گفتار روان عبارتند از گفتار زمان بندي شده، كشيده گويي، شرطي كردن عامل(10). روش درماني GILCU كه قرار است در اين پژوهش مورد بررسي قرار گيرد نوعي از روش شرطي سازي عامل[11] است. اين نوع درمان، بسيار دقيق كنترل شده و منسجم مي باشدكه در سه مرحله ايجاد، انتقال و تثبيت در 54 گام طي مي شود. در اينجا لازم است مسير ظهور اين روش درماني به شكل مختصر بيان شود. شاین[12](1980) برای اولین بار لکنت را به صورت عدم هماهنگی عضله گفتاری و سیستم های کد گذاری زبانی توصیف نمود، به صورتیکه عصب دهی عضله گفتاری نسبت به ایده زبانی که کودک می خواهد بیان کند بسیار کند است. طبق یافته ها ی او درمان از پاسخ های آسان شروع شده و به تدریج به سمت پاسخ های پیچیده تر می رود که این امر به کودک در پیش سازماندهی[13] استراتژی های طراحی- حرکتی[14] کمک می کند. در همین سال استاکر[15](1980) دریافت نمود که ناروانی گفتار در کودکان به همراه افزایش تقاضاهای ارتباطی افزایش می یابد. وی به دنبال این یافته، روش درمانی و تشخیصی را توسعه داد. بعد از آن رایلی[16](1983) ثابت نمود کودکانی که لکنت می نمایند به دنبال طولانی شدن و پیچیده شدن جملات، لکنتشان افزایش می یابد. کاستلو[17](1983) روش درمانی شرطی را بر پایه افزایش طول بیان[18] توسعه داد. ریان (1984) یک برنامه شزطی به نام GILCU را بر اساس افزایش تدریجی طول و پیچیدگی بیانات توسعه داد که طی آن ریان گزارش نمود که این روش برای کودکان دبستانی با درصد موفقیت زیادی همراه است. به دنبال آن پركينز(1992)[19] گزارش نمود افرادي كه لكنت مي نمايند احتمالاً به دنبال استفاده از بيانات ساده و كوتاه روان ترند. پس از آن استارك ودرگيونز(1997)[20] نيز گزارش نمودند كه رواني گفتار با كنترل طول و پيچيدگي گفته ها و افزايش تدريجي آنها در طول درمان ايجاد مي شود(11). بر اساس بررسي و مطالعات انجام گرفته مطالعه اي مبني بر تاًثير روش درمانيGILCU در افزايش ميزان رواني گفتار در گروه كودكان دبستاني داراي لكنت در جامعه ايراني انجام نشده است. بنابراين محقق اثربخشي روش درماني GILCU برروي اين گروه از كودكان را مورد بررسي و تحليل قرارداده است. لازم به ذكر است كه با توجه به زمان بر بودن اين روش در دامنه زماني 22 ماه در طول 3 مرحله ايجاد، انتقال و تثبيت، پژوهشگر صرفاً به اجراي مرحله ايجاد اكتفا نموده است.
1- 3 اهميت و ضرورت
اختلالات رواني گفتار، موضوعات بحث برانگيزي است كه با وجود سالهاي متمادي پژوهش هنوز از ديدگاه بسياري از آسيب شناسان گفتار و زبان از پيچيده ترين اختلالات مي باشد و آن را به عنوان اختلالي چند بعدي مطرح مي نمايند. اين اختلال منحصر به يك فرهنگ، زبان و ياگويش خاصي نيست و به طور كل طبق آمار و ارقام مختلف، يك درصد از جمعيت جهان لكنت مي كنند. ميزان بروز اين اختلال در كودكي چند برابر شيوع آن در بزرگسالي است. برخي مطالعات در سال 2002 ميزان شيوع لكنت در فاصله سني 18-5 سال را %9/0 درصد محاسبه نمودند(12). لكنت از عوامل متعددي تاثير مي پذيرد به طوريكه كيفيت آن در كودكان و بزرگسالان تفاوت هاي زيادي پيدا مي كنند و به تدريج كه كودك بزرگ تر مي شود احتمال تداوم آن نيز بيشتر مي شود. زماني كه لكنت به صورت مزمن در آيد تاًثير منفي بر رشد عاطفي – اجتماعي، تحصيلي كودك مي گذارد. برخي كودكان هنگام لكنت شديد دچار اضطراب شده و ممكن است در برقراري ارتباط با ديگران مشكل پيدا كنند(13). اين عوامل ضرورت انجام مداخله مؤثر در كودكان دبستاني همراه با لكنت را برجسته تر و مهم تر مي نمايد. بنابراين ضرورت انجام اين پژوهش به شرح زير مي باشد:
1 . در دسترس نبودن پژوهش هاي علمي لازم در حيطه درمان كودكان دبستاني همراه با لكنت
2. عدم وجود برنامه منسجم براي درمان كودكان همراه با لكنت در سنين دبستان در ايران
3. تثبيت لكنت در كودكان دبستاني در صورت نداشتن برنامه درماني مؤثر
با توجه به موارد بالا محقق در نظر دارد تا تاًثير برنامه GILCU را بر روي اين كودكان مورد بررسي وتحليل قرار دهد.
1-4 اهداف پژوهش
1-4-1 هدف كلي
هدف از اين مطالعه ، بررسي تأثير روش درمانی GILCU بر كاهش نارواني گفتار كودكان دبستاني 11-6 سال مبتلا به لکنت مي باشد.
1-4-2 اهداف اختصاصي
پژوهشگر بر آن است که اهداف زیر را در مورد تأثیر GILCU بر روی کودکان دبستانی 11-6 سال مبتلا به لکنت به تحقق در آورد:
1. تعيين درصد هجاهای لکنت شده در خواندن، تک گویی، گفتار محاوره ای
2. تعيين میانگین ديرش لكنت در خواندن، تک گویی، گفتار محاوره ای
3. تعيين میزان رفتارهاي فيزيكي همراه در خواندن، تک گویی و گفتار محاوره ای
همچنین محقق بر آن است که تأثیر روش درمانی GILCU را با روش های درمانی سنتي بر متغیر های زیر مقایسه نماید:
4. تعيين درصد هجاهای لکنت شده در خواندن، تک گویی و گفتار محاوره ای
5. تعيين میانگین دیرش لکنت در خواندن، تک گویی و گفتار محاوره ای
6. تعيين میزان رفتار های فیزیکی همراه در خواندن، تک گویی و گفتار محاوره ای
1-4-3 اهداف كاربردي
1. امكان استفاده از دستاوردهاي حاصل از روش GILCU به منظور تهيه برنامه درماني منسجم
2. امكان كوتاه شدن دوره درماني و صرفه جويي در هزينه درمان
3. امكان بررسي ارتباط ميان رواني گفتار و افزايش طول و پيچيدگي گفته
1-5 سوال ها
1. آيا اثربخشي روش درماني GILCU درمقايسه با روش هاي سنتي بر روي درصد هجاهای لکنت شده در كودكان دبستاني 11-6 ساله مبتلا به لکنت در خواندن، تک گویی و گفتار محاوره ای مشهود است؟
2. آيا اثربخشي روش درماني GILCU درمقايسه با روش هاي سنتي بر روي میانگین ديرش لكنت در كودكان دبستاني 11-6 ساله مبتلا به لکنت در خواندن، تک گویی و گفتار محاوره ای مشهود است؟
3. آيا اثربخشي روش درماني GILCU درمقايسه با روش هاي سنتي بر روي میزان رفتارهاي فيزيكي همراه در كودكان دبستاني 11-6 ساله مبتلا به لکنت در خواندن ، تک گویی و گفتار محاوره ای مشهود است؟
1-6 تعریف مفاهیم و اصطلاحات
1-6-1- درصد هجاهاي لكنت شده :
تعريف نظري: درص تعداد هجاهاي لكنت شده تقسيم بر تعداد كل هجاهاي گفته شده است(14).
تعريف عملياتي: در اين پژوهش درصد هجاهاي لكنت شده در نمونه هاي گفتاري ده دقيقه اي در سطوح گفتاري تك گويي، محاوره اي و خواندن در زمان قبل و بعد از درمان تعيين گرديد.
1-6-2- ميانگين ديرش لكنت :
تعريف نظري: ميانگين سه بار از بيشترين دفعات لكنت است(14).
تعريف عملياتي: در اين پژوهش ميانگين سه بار از بيشترين دفعات لكنت در نمونه هاي گفتاري ده دقيقه اي در سطوح گفتاري تك گويي، محاوره اي و خواندن در زمان قبل و بعد از درمان تعيين گرديد.
1-6-3-رفتارهاي فيزيكي همراه :
تعريف نظري: مجموع نمرات از مقياس 5 نمره اي در صورت داشتن هركدام از رفتارهاي وابسته چون: صداي اضافه، شكلك هاي چهره، حركات سر، حركات دست، حركات پا مي باشد(14).
تعريف عملياتي: در اين پژوهش مجموع نمرات از مقياس 5 نمره اي در صورت داشتن هركدام از رفتارهاي وابسته چون: صداي اضافه، شكلك هاي چهره، حركات سر، حركات دست، حركات پا در نمونه هاي گفتاري ده دقيقه اي در سطوح گفتاري تك گويي، محاوره اي و خواندن در زمان قبل و بعد از درمان تعيين گرديد.
1-6-4-SSI-3:
تعريف نظري: مجموع نمرات از هر كدام از اجزاي درصد هجاهاي لكنت شده، ميانگين ديرش لكنت، رفتارهاي فيزيكي همراه است (14).
تعريف عملياتي: در اين پژوهش مجموع نمرات از هر كدام از اجزاي درصد هجاهاي لكنت شده، ميانگين ديرش لكنت، رفتارهاي فيزيكي همراه در نمونه هاي گفتاري ده دقيقه اي در سطوح گفتاري تك گويي، محاوره اي و خواندن در زمان قبل و بعد از درمان تعيين گرديد.