این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.

سابقه و هدف

تومورهای غدد بزاقی از شیوع نسبتاً اندکی برخوردار بوده و حدود 3% تا 10% نئوپلاسم‌های ناحیة سر و گردن را تشکیل می‌دهند. با توجه به نبود تحقیقات اپیدمیولوژیک دربارة این تومورها در دانشکدة دندانپزشکی مشهد؛ تحقیق حاضر با هدف تعیین خصوصیات تومورهای غدد بزاقی در مراجعین به بخش آسیب‌شناسی دهان، فک و صورت دانشکدة دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در فاصلة زمانی 1388-1350 (38 سال) انجام شد.

مواد و روش‌ها

در یک تحقیق توصیفی، پرونده‌های بایگانی شده در بخش آسیب‌شناسی دهان، فک و صورت دانشکدة دندانپزشکی مشهد در فاصلة سال‌های 1388-1350 بازخوانی و 165 بیمار مبتلا به تومورهای غدد بزاقی شناسایی گردید. متغیرهای مرتبط با تومورها (سن، جنس، موقعیت، نوع تومور، تشخیص‌های بالینی، تشخیص‌های هیستولوژیکی و ماهیت تومورها) تعیین و داده‌ها با آمار توصیفی گزارش گردید.

یافته‌ها

حدود 7/1 درصد کل نمونه­های مورد مطالعه را تومورهای بزاقی دربرمی­گیرد. شیوع تومورهای غدد بزاقی در زنان تا حدودی بیشتر از مردان بوده است [86 نفر (1/52%) در برابر 79 نفر (9/47%)]. میانگین سنی مبتلایان به این تومورها برابر 62/41 سال و در محدودة 80-8 سال برآورد گردید. بیشتر تومورها در ناحیة کام (91 مورد؛ 2/55%)؛ لب (16 مورد؛ 7/9%)؛ غدد تحت فکی (15 مورد؛ 1/9%)؛ گونه (13 مورد؛ 9/7%) و پاروتید (10 مورد؛‌ 1/6%) ایجاد شده بودند. 5/51% (85 مورد) ضایعات خوش‌خیم و 5/48% (80 مورد) آنها بدخیم بوده‌اند. تومور پلئومورفیک آدنوما با 77 مورد (7/46%) شایع‌ترین تومور بوده و بعد از آن، موکواپیدرموئید کارسینوما با 33 مورد (0/20%) و آدنوئید کیستیک کارسینوما با 23 مورد (9/13%) در رتبه‌های بعدی قرار داشتند.

نتیجه‌گیری

کام شایع­ترین مکان بروز تومورهای بزاقی در  این مطالعه بوده و همچنین کمترین دهه سنی بروز ضایعات را به همراه لب و انواع مرکزی به خود اختصاص داده است. ضایعات بدخیم به طور معنی­داری در جنس مونث و در یک دهه دیرتر رخ می‌دهد. تطابق تشخیص های بالینی و هیستوپاتولوژیک در پلئومورفیک آدنوما بیشترین هماهنگی را نشان می دهد.

تومورهای غدد بزاقی (Salivary Gland Tumors)؛ گروه پیچیده‌ای از ضایعات با انواع مختلف هیستولوژیک و رفتارهای بالینی متفاوت می‌باشند [1]. این ضایعات اغلب در بزرگ‌سالان دیده شده و تنها حدود 5 درصد موارد در افراد زیر 16 سال روی می‌دهد. تومورها در سه جفت غدد بزاقی ماژور به همراه صدها غدد بزاقی مینور در حفرة دهان و ناحیة دهانی و حلقی و در یک محدودة وسیعی از انواع نئوپلاسم‌ها بروز پیدا می‌کنند [2]. هیستوژنز تومورهای غدد بزاقی هنوز مورد بحث می‌باشد؛ به طوری که برخی سلول‌های آسینار و برخی دیگر، سلول‌های پیش‌ساز سیستم مجاری را در بروز آنها دخیل می‌دانند [5-3]. از این رو، از سال‌های 1954 تاکنون سیستم‌های طبقه‌بندی غدد بزاقی تحت بازبینی‌های متعدد قرار گرفته و ضایعات جدیدی به آنها اضافه شده است [6].

تومورهای غدد بزاقی محدودة سنی وسیعی را دربرگرفته ولی به طور معمول انواع خوش‌خیم در حدود سنی 40 سال و انواع بدخیم نیز حدود 15-10 سال دیرتر بروز پیدا می‌کنند [1,7]. علیرغم اینکه برخی مطالعات نشان داده‌اند شایع‌ترین مکان درگیری تومورهای غدد بزاقی به ترتیب غدة پاروتید، غدد مینور، تحت فکی و زیرزبانی می‌باشند؛ در تحقیق انجام شده در لاگوس توسط Ladeinde و همکاران (2007) [8]؛ شایع‌ترین مکان بروز تومورها در غدد مینور و در تحقیق صورت گرفته توسط Ansari (2007) در ایران و نیز تحقیق Ito و همکاران (2005) در برزیل؛ غدة تحت فکی به عنوان دومین مکان شایع بروز تومور گزارش گردید [9,10]. از طرف دیگر، در اکثر تحقیقات، شایع‌ترین مکان بروز تومورهای غدد بزاقی فرعی در کام دیده شده و این موضوع به ویژه در تحقیقاتی که منحصر به غدد مینور بوده‌اند؛ مشخص بوده است [11,12].

برخی معتقدند که اکثر تومورهای غدد بزاقی خو‌ش‌خیم بوده و شایع‌ترین تومور خوش‌خیم نیز پلئومورفیک آدنوما می‌باشد. در بین تومورهای بدخیم نیز، موکواپیدرموئید کارسینوما به عنوان شایع‌ترین تومور نام برده شده است [1,2]. این نتایج در تحقیقات زیادی گزارش شده ولی همزمان، در
برخی مطالعات دیگر، شیوع آدنوئید سیستیک کارسینوما بیشتر از سایر تومورهای بدخیم برآورد کرده‌اند [13,14].

از نظر شیوع تومورها برحسب جنس؛ طبق نتایج برخی مطالعات؛ این ضایعات بیشتر در زنان روی می‌دهد [1,7,15,16]. البته، در مطالعات دیگری؛ شیوع تومورها در دو جنس زن و مرد به طور یکسان گزارش شده است [8,11,17]. همچنین، Li و همکاران (2004) نشان دادند تومورهای خوش‌خیم در زنان و تومورهای بدخیم نیز در مردان بیشتر بوده [12] و در تحقیق Masanja و همکاران (2003)؛ این شیوع بیشتر در مردان دیده شد [13].

تظاهرات تومورهای غدد بزاقی عمدتاً به صورت تورم بدون درد در ناحیة مربوطه بوده و افزایش اندازة توده نیز ممکن است در طی مدت زمان طولانی رخ دهد [18,19]. در 6 درصد تا 29 درصد بیماران، درد جزء علائم اولیه بوده [10,20] و درگیری عصب فاسیال هم یک روند بدخیمی را مطرح می‌نماید. دیگر علائمی که به نفع وجود بدخیمی هستند، عبارتند از: تریسموس، آدنوپاتی گردنی، بی‌حسی، لق شدن دندان و خون‌ریزی [21,22].

CT Scan خصوصاً با کاربرد کنتراست وریدی برای ارزیابی محل و میزان گسترش بیماری به خصوص در صورت درگیری لوب عمقی پاروتید و نواحی پارافارنژیال مفید خواهد بود [23]. البته، MRI در تشخیص درگیری نسج نرم نسبت به CT Scan ارجحیت داشته ولی در مشخص کردن لندمارک‌های استخوانی ناتوان می‌باشد [23].

درمان تومورهای غدد بزاقی عمدتاً جراحی بوده و در مورد تومورهای بدخیم ممکن است درمان‌های تکمیلی جراحی و غیرجراحی دیگری نیز اندیکاسیون داشته باشند [9].

بررسی تومورهای بزاقی با توجه به رفتارهای گوناگون آنها و نیز اثرات مخربی که در سیستم فکی و دهانی از خود برجای می‌گذارند، جزء مهمترین روش‌های تحقیقاتی در آسیب‌شناسی دهان، فک و صورت به شمار می‌رود [1,2]. بدیهی است اولین قدم در این راه، طبقه‌بندی مناسب و آگاهی بیشتر از میزان بروز هر تومور و ارزیابی تومورها برحسب سن، جنس و مکان درگیری می‌باشد تا براساس اطلاعات به دست آمده بتوان معیار دقیقی از تشخیص افترافی آنها برای کلینسین‌ها تهیه کرد. با توجه به تفاوت میزان شیوع و بروز این تومورها در جوامع مختلف، ضروری است در هر منطقة جغرافیایی بررسی‌های اپیدمیولوژیک خاصی در این زمینه صورت بگیرد. در این تحقیق، برای اولین بار در کشور، تومورهای غدد بزاقی در یک دورة زمانی نسبتاً وسیع 38 ساله بررسی گردید تا بتوان از طریق مقایسة نتایج با آمارهای به دست آمده در تحقیقات مختلف و ارزیابی مشابهت‌ها و مغایرت‌های آنها؛ به یک جمع‌بندی کلی دربارة وضعیت این تومورها دست یافت.

با توجه به نکات ارائه شده در یک دید خلاصه دلایل انتخاب موضوع و اهمیت آن از قرار ذیل می‌باشد:

- با انجام اين تحقيق، فراوانی تومورهای غدد بزاقی در مراجعین به بخش آسیب‌شناسی دانشکدة دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در فاصلة سال‌های 1388-1350 بررسی گردید.

- تومورهای غدد بزاقی؛ علیرغم شیوع محدود، اهمیت زیادی در بررسی‌های گذشته­نگر داشته و فراوانی آنها برحسب مناطق جغرافیایی و نژادی متفاوت گزارش شده است.

- با توجه به رفتار متفاوت تومورهای غدد بزاقی، هر جامعه‌ایی ضرورت دارد بررسی‌های خاص خود دربارة این تومورها را انجام داده و از آنها برای انجام تشخیص و درمان بیماران استفاده نماید.

- همچنین لازمة طبقه‌بندی مناسب و آگاهی از شیوع تومورها انجام بررسی‌های مختلف روی رفتار تومورهای غدد بزاقی در جوامع مختلف می‌باشد.

- از طرف دیگر با توجه به دسترسی پرونده‌های بیماران در بخش آسیب‌شناسی دهان، فک و صورت دانشکدة دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد؛ امکان انجام تحقیق فراهم بوده است.