این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.

عنوان : بررسی آلودگی باكتريايي استخرهای شنای اراک

اساتيد راهنما : دکتر حسین سرمدیان، متخصص بيماريهاي عفوني، دانشيار دانشگاه

دکتر رضا قاسمی­خواه، دكتراي تخصصی انگل شناسي، استاديار دانشگاه

استاد مشاور :  دکتر احسان اله غزنوي، دکترای باكتري شناسي، استاديار دانشگاه

نگارش و پژوهش : سلمان رستمي  

مقدمه : با توجه به اهميت شنا كردن در سلامت جسم و روان و جنبه­ی آب درماني بيماري‌ها، رعايت بهداشت و استانداردها در استخرهاي شنا حائز اهميت است. استخرهای شنا بعنوان یکی از مراکز تفریحی و از لحاظ ارتباط مستقیم گروه های مختلف انسانی بعنوان یک منبع بالقوه انتشار آلودگی شناخته مي‌شوند که در صورت عدم توجه به مسائل بهداشتی میتواند منبع انتقال و شیوع بیماری‌های باکتریایی و قارچی محسوب گردد. در این راستا شناخت انواع آلودگی ها در آب های استخر می تواند در یافتن راهکار های عملی برای بهبود سطح بهداشت و کاهش آلودگی آب و متعاقب آن جلوگیری از عوارض ناشی از آن جلوگیری کند. هدف از مطالعه حاضر،  تعیین میزان آلودگی­های باكتريايي در استخرهای سرپوشیده شهر اراک، می باشد.

روش كار : مطالعه حاضر به روش مقطعي بر روی 6 استخر سرپوشيده فعال شهر اراک از اردیبهشت ماه 1392  لغايت اردیبهشت ماه 1393 در مدت زمان 4 فصل انجام گرفت. با مراجعه به استخر ها، نمونه ها در 2 نوبت (روز 45 و انتهای هر فصل) در ساعت 10 صبح برای تمامی استخر ها گرفته شد. جهت نمونه‌گيري از آب استخرها در هر نوبت، يك نمونه از قسمت عميق و يك نمونه از قسمت كم عمق و جهت نمونه برداری از تسهيلات جانبي هر استخر شامل پاشويه، دوش، حمام سونا و جكوزي از موكت هاي استريل در اندازه هاي 4 در 10 سانتي متر استفاده و بدين منظور از ديوار و كف محل هاي مربوطه 8 بار نمونه برداری انجام شد. نمونه ها در مدت زمان كمتر از 2 ساعت پس از جمع آوری به آزمايشگاه قارچ‌شناسي، میکروب شناسی و انگل شناسی دانشكده پزشكي منتقل شدند. همزمان با جمع آوری نمونه ها، دما، PH، حرارت و میزان کلر آب استخر ها نیز مورد سنجش قرار گرفتند. در نهایت اطلاعات بدست آمده در نرم افزار آماری SPSS 18 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

يافته‌ها : میانگین pH  آب استخرهای اراک36/7، کلر باقی مانده 8/1 میلی گرم در لیتر، دما 5/29 درجه سانتی گراد و کدورت NTU 49/0 بوده که به جز دما ، بقیه پارامتر ها در دامنه استاندارد قرار داشتند. در بين 6 استخر تحت بررسي استخر B با pH 5/7 بيشترين ميزان و استخر A با 2/7 كمترين ميزان را داشته است. همچنین استخر C با ميزان 5/2 ميليگرم در ليتر داراي بيشترين ميزان كلر بوده است. استخر A ,B و F با دمای 8/29 بیشترین دما را در بین استخرها داشتند. توزيع فراواني نوع باكتري در 4 فصل سال در 6 استخر مورد مطالعه نشان داد که، بيشترين فراواني در نوع كورينه باكتريوم در سه فصل بهار، تابستان و پاييز بود و بعد از آن باكتري استاف اپيدرمايديس به ترتيب در فصل بهار و تابستان و پاييز بيشترين شيوع را داشته است. توزيع فراواني درصد آلودگي استخرها بر اساس نوع باكتري، كورينه باكتريوم با 73/32 درصد شايع‌ترين نوع باكتري در استخرهاي مورد بررسي بود و به ترتيب استخر B با 7/23 درصد بيشترين آلودگي و استخر A با 9/7 درصد كمترين آلودگي را داشت.

نتيجه گيري : نتایج مطالعه ما نشان داد که، کمیت و کیفیت آلودگی های باکتریایی در استخر های مختلف متفاوت بوده و به نظر می رسد که میزان و نوع آلودگی باکتریایی می تواند با فاکتور های مختلفی مانند PH و دمای آب و همچنین نوع فصول سال مرتبط باشد. با توجه به اهمیت آلودگی آب استخر ها و کمبود مطالعات در منطقه مورد مطالعه، انجام مطالعات آینده با در نظر گرفتن فاکتور های بیشتر مستعد کننده آلودگی در آب استخر ها پیشنهاد می شود.

با توجه به اهميت شنا كردن در سلامت جسم و روان و جنبه آب درماني بيماريها، رعايت بهداشت و استانداردها در استخرهاي شنا حائز اهميت است. استخرهای شنا به عنوان یکی از مراکز تفریحی و از لحاظ ارتباط مستقیم گروه های مختلف انسانی به عنوان یک منبع بالقوه انتشار آلودگی­ شناخته­می­شوند که در صورت عدم توجه به مسائل بهداشتی می­تواند منبع انتقال و شیوع بیماری‌های باکتریایی و قارچی محسوب گردد(1).

بيماري‌هاي باكتريايي و قارچي شايع‌ترين عوامل عفونت زا در انسان هستند و تعداد مبتلايان به درماتوفيتوزيس 10 تا 20 درصد كل جمعيت جهان مي‌باشد.

از مسائل مهم مربوط به استخرها، بهداشت محیط و فضای استخرهاست که مهم­ترین آن بهداشت آب است. آب استخرها همواره در معرض آلودگي‌هاي مدفوعي و عوامل بيماري‌زايي پوست، گلو و بيني است. از خطرات بهداشتی مرتبط به آن می­توان به عفونت­های قارچی پوست(2)، عفونت چشم، گلو و بینی(3) عفونت بخش فوقانی دستگاه تنفسی(4) و عفونت های روده­ای اشاره کرد(5).

از آنجا كه سهم اصلي در استفاده از استخرهاي شنا نصيب جوانان و نوجوانان مي‌گردد و با توجه به شيوع بيماري‌هاي مختلف قارچي و انگلي در اين طيف وسيع از اجتماع، در صورت عدم وجود راهكارهاي مناسب براي پايش شرايط محيطي در محدوده استخرهاي شنا، چنين مراكزي ممكن است به سرعت تبديل به منابع اصلي انتقال بيماري‌هاي مختلف گردند(1).

از آنجايي كه انتقال بسياري از عفونت‌هاي روده‌اي بستگي به مسايل بهداشتي به ويژه بهداشت محيط و وضعيت آب آشاميدني و استخرهاي شنا دارد لذا در جوامع با كيفيت و كميت پائين آب بهداشتي ميزان شيوع و انتشار بيماريهاي انگلي روده‌اي بسيار زياد است. علاوه بر اين، قارچ‌ها به راحتي مي‌توانند در شرايط مساعد بويژه در استخرها رشد كنند(1).

نظر به پيشرفت روز افزون دانش بشري در كنترل و ريشه كني بيماريهاي قارچي از جمله درماتوفيتوزيس در انسان هنوز آمار و ارقام بدست آمده نشان دهنده آن است كه اين بيماري يكي از مسايل مهم بهداشتي – درماني جهان و ايران محسوب مي‌گردد. درماتوفيتوزيس‌ها از شايع‌ترين عوامل عفونت‌زا در انسان هستند . هيچ نقطه‌اي از جهان عاري از كچلي نيست. براي ايجاد بيماري قارچي پوست غير از عوامل بيماري‌زا در محيط زيست عوامل ديگري چون درجه حرارت محيط، رطوبت، سن، شغل، شرايط زندگي و عدم رعايت موازين بهداشتي اهميت بسزايي دارند(1).

عوامل فيزيكوشيميايي نظير pH و كلر باقيمانده در كيفيت آب استخرها مهم هستند. زماني كه كلر آزاد باقيمانده كمتر از 4/0 ميلي گرم در ليترو pH بين 9/8-9/6 باشد، فعاليت ميكروارگانيسم‌ها در آب استخر افزايش مي‌يابد؛ چون با افزايش pH آب استخر درصد كمتري از كلر باقيمانده به صورت اسيد هيپوكلروس درمي‌آيد و قدرت گندزدايي كلر كاهش مي‌يابد. شناگران مبتلا به كچلي پا مي‌توانند از طريق زوايد كراتين حاوي قارچ استخرهاي شنا را آلوده نمايند(1).

بر اساس نتايح تحقيقات، كلر آزاد با غلظت استاندارد قادر به از بين بردن قارچ‌ها و انگل‌ها و باكتريها نمي‌باشد. عوامل قارچي و انگلي و باكتريايي مي‌توانند باعث عوارض خطرناكي نظير عفونت گوش خارجی و انواع كچلي‌ها، واژينيت و اكسيوريازيس و كراتيت آكانتاموبايي و يا مننگوانسفاليت آميبي در افراد گردند.

جهت دستيابي به سلامت شناگران و پيشگيري از بروز و ابتلاي آنان به بيماريهاي مزمن و واگير، اولين گام شناسايي وضعيت آلودگي‌هاي انگلي و قارچي استخرهاست تا با بهسازي و آموزش بهداشت از انتقال اين بيماري‌ها جلوگيري شود.

به علت اهمیت موضوع بهداشت استخرهای شنا، بررسی های متعددی در شهر های مختلف جهان(8-6) و هم چنین ایران از جمله بندر عباس، ساری،  ارومیه ،شیراز و زنجان صورت گرفته است(12-9).

و به علت تراکم استفاده کنندگان از استخرهای فعال شهر اراک ، این تحقیق با هدف تعیین میزان آلودگی­های باكتريايي در استخرهای سرپوشیده این شهر صورت می گیرد تا بتوان راهکاری برای بهداشت بهتر و کاهش آلودگی در استخرها یافت.

1-2- كليات

1-2-1- بيماريهاي منتشره توسط آب استخر

در استخرهای شنا امکان انتقال مستقیم و یا غیرمستقیم عفونت‌های چشم، گوش، دستگاه تنفسی، پوست و سایر بیماری‌‌ها از فرد شناگر به دیگر افراد وجود دارد به‌ویژه اگر آب، فاقد یک گندزدای فعال نظیر کلر آزاد قابل استفاده باشد(2)

داده‌ها و اطلاعات اندکی در خصوص بیماری‌ اکتسابی از استخرهای شنا وجود دارد. عفونت‌های پوستی ناشی ازمایکوباکتریوم مارینوم(Mycobacterum marinum)  منجر به پیدایش گرانولوما (granuloma) به‌دنبال شنا در استخرهای عمومی گزارش شده است (2).

دیگر عفونت‌های باکتریائی، ویروسی مشتمل بر کونژنکتیویت و تب نیز به شنا در استخرهای عمومی که معیار و ضوابط بهداشتی در آنها به خوبی اعمال نمی‌شود، نسبت داده شده است(2)

بیماری ژیاردیازیس (Giardia Iambia) در اثر بلعیدن احتمالی آب استخری که به‌وسیله دفع مدفوع از کودک ناقل، آلوده شده بود، گزارش شده است (استخر، دارای صافی شنی تند بود که هر ۶ ساعت یکبار تجدید می‌شده ولی فاقد کلر باقیمانده است) شیوع و همه‌گیری ژیاردیازیس در یک استخر شنای عمومی در سال ۱۹۸۵ در آتلانتا گزارش شده است(3).

حادثه دیگر، آلوده شدن آب استخر شنا به مدفوع و شیوع cryptosporidiosis و ابتلا ۴۴ نفر در ۵ گروه مجزا می‌باشد. در آن نمونه، گرچه میزان کلر باقیمانده در آب حدود ۲ میلی‌گرم در لیتر بوده، ولی یکی از صافی‌های دیاتومه‌ای از کار افتاده بوده است(3).

تعمیر و بازسازی دستگاه صافی موجب گردید که شیوع بیماری مهار شده و تحت کنترل درآید. از آنجا که اووسیست‌‌های کریپتوسپوریدیوم (cryptosporidium oocysts) در مقابل گندزدائی معمول که با کلر انجام می‌گیرد، از خود مقاومت نشان می‌دهند، لذا دستگاه صافی بایستی قادر به حذف ائوسیست، یعنی اندازه مؤثر آن ۴ تا ۶ میکرومتر باشد. آب استخرهای شنا نه تنها دریافت کننده مواد دفعی بدن نظیر موکوس بینی، بزاق، دهان، عرق می‌باشد، بلکه چنانچه رفتن به دستشوئی و عمل دوش گرفتن با آب گرم و صابون زدن در جایگاه ویژه در محوطه استخر و قبل از ورود به آب صورت نگیرد، آثار مواد دفعی مدفوعی، ادرار و پوست مرده و آلودگی‌های محل کار یا خیابان که بر روی پوست بدن نشسته‌اند، همچنین مایع‌های دستشوی بدن، روغن‌ها، کرم‌ها، و دیگر آلاینده‌ها نیز به آب وارد می‌شوند و بهداشت آب و سلامت شناگران را به مخاطره خواهند انداخت(3).

به ‌علاوه، استخرهای غیر سرپوشیده از گرد و خاک ناشی از وزش طوفان‌ها، گرده‌های گل گیاهان و دیگر آلودگی‌های هوا در امان نیستند و همه این موارد، بر ضرورت توجه ویژه به عملیات صافی، گندزدائی و راهبر مناسب و استفاده از توالت و بهره‌گیری از دوش آب گرم و صابون قبل از ورود به آب استخر، تأکید دارند و از لزوم حفظ سلامت افراد و رعایت وضع ظاهر بهداشتی و مطبوع حکایت دارند(4).

استخر شنا محل بسيار مناسبي براي انتقال بيماريهاي پوستي و عفوني مي باشد و اين بيماريها شناخته شده و هيچگونه شکي در انتقال اين گونه بيماريها توسط شناگران در اين آب ها نمي باشد چرا که در يک مدت محدودي تعداد زيادي افراد همزمان از آن شناگاه استفاده مي کنند و استفاده از استخرهاي شنا هميشه با مسائل و خطرات بهداشتي همراه بوده است . چنانچه اگر آب استخرها در موقع تهيه هم سالم باشند ورود مقدار کمي باکتريهاي پاتوژن توسط شناگران احتمال بزرگتر خطر عفونت را دارد . لذا امراضي که بوسيله آب آلوده استخرها امکان انتقال به شناگران ديگر را پيدا مي کنند عبارتند از :

1- بيماريهاي دستگاه هاضمه : بيماريهاي دستگاه هاضمه مانند حصبه ، اسهال ، وبا و شبه حصبه مي باشد . ميکروبهاي مولد بيماريهاي دستگاه گوارش قدرت بيشتري براي زنده ماندن در آب استخر را دارند لذا بزرگترين خطر موقعي بوجود مي آيد که بيماريهاي عفوني روده اي بين مردم وجود داشته باشد و امکان آلوده شدن افراد سالم وقتي بيشتر مي شود که استخر شلوغ باشد.

2- بيماريهاي چشم و گوش و حلق و بيني ، بعضي از باکتريهاي خطرناکي که در دستگاه تنفس توليد بيماري خطرناکي می کنند ضعيف هستند و چون آب محيط مناسبي براي زندگي آنها نيست زود از بين مي روند مع الوصف بيماريهاي مربوط به گلودرد چرکي ،‌ ورم ملتحمه از متداولترين امراض بين شناگران مي باشد. لذا عدم توجه به درجه حرارت آب استخر و محيط اطراف آن و عدم وجود کلر آزاد در آب استخر شرايط را براي رشد و تکثير اينگونه باکتريها و نهايتاً اين بيماري فراهم مي سازد.

3- بيماريهاي جلدي و پوستي : بيماري هايي که بيش از ساير امراض در استخرهاي شنا و شناگاه ها وجود داشته و شناگران را تهديد مي نمايد عفونت هاي پوستي و بيماريهاي قارچي مانند کچلي ، زرد زخم ، خارش در انگشتان پاي شناگران مي باشد.

4-  بيماريهاي انگلي : يکي از مهمترين بيماري انگلي بيماريهاي خوني مانند شيستوزمازيس است. در مناطق گرمسير چنانچه استخر با آب رودخانه اي پر شود که عامل اين بيماري در آن وجود داشته باشد مي تواند افراد سالمي را که در چنين آبهايي شنا مي کنند آلوده نمايد (4).

برای ادامه مطلب لطفا خریداری فرمایید...