چکیده:
با توجه به تأثیر مدیریت کلاس در ایجاد جو مناسب و مطلوب یادگیری از یک طرف و تأثیر یادگیری خود تنظیمی در زندگی تحصیلی و پیشرفت تحصیلی و ارتقاء تعلیم و تربیت از طرف دیگر، این پژوهش بر آن است تا رابطه سبک مدیریت کلاس با یادگیری خود تنظیمی و پیشرفت تحصیلی در بین دانشجویان مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی شهرستان کرمان را بررسی نماید. در این پژوهش سبک های مدیریت کلاس در قالب سه سبک مداخله گرا، تعامل گرا و غیرمداخله گرا و یادگیری خودتنظیمی در دانشجویان به صورت کلی در نظر گرفته شده است. روش تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی می باشد. به همین منظور از میان جامعه دانشجویان دو مؤسسه آموزش عالی شهر کرمان (1900 نفر)، تعداد 324 نفر به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. همچنین از میان جامعه اساتید این دو مؤسسه70 نفر به صورت تمام شماری انتخاب گردیدند. ابزار جمع آوری اطلاعات این پژوهش، پرسشنامه و از نوع بسته پاسخ می باشد. در این تحقیق برای گردآوری اطلاعات از دو پرسشنامه استفاده شده است، یکی پرسشنامه سبک مدیریت کلاس و دیگری پرسشنامه یادگیری خودتنظیمی. روایی و پایایی پرسشنامه سبک مدیریت کلاس به ترتیب به میزان 70% و 68% و روایی و پایایی پرسشنامه یادگیری خود تنظیمی به میزان 74% و 95% برآورد گردیده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش همبستگی پیرسون ، اسپیرمن همراه با نمودار پراکنش و آزمون کلموگرف اسمیرنف و آزمون T و Anova و تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. بر اساس نتايج بدست آمده از تحليل داده ها،فرضيه تحقيق مبني بر وجود رابطه میان سبک مدیریت کلاس با یادگیری خودتنظیمی و پیشرفت تحصیلی تایید گردید. هم چنين نتايج نشان مي دهند ، رابطه میان این متغیرها معکوس می باشد، بدین معنی که هرچه نمرات سبک مدیریت کلاس کاهش می یابد ( یعنی از سبک مداخله گر به سمت سبک تعاملی پیش می رود ) ، نمرات یادگیری خود تنظیمی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان افزایش می یابد. در واقع هرچه سبک مدیریت تعامل گرا تر باشد یادگیری خودتنظیمی و پیشرفت تحصیلی دانشجویان بیشتر خواهد بود. هم چنين طبق اطلاعات به دست آمده؛ بین سبک مدیریت کلاس اساتید زن و مرد و هم چنین یادگیری خودتنظیمی و پیشرفت تحصیلی در میان دانشجویان زن و مرد تفاوت معناداری مشاهده نگردید.
واژگان کلیدی: سبک مدیریت کلاس، یادگیری خود تنظیمی، پیشرفت تحصیلی
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول كليات پژوهش.. 1
1-1. مقدمه.. 2
1-2. بیان مسئله.. 4
1-3. هدفهای تحقیق.. 9
1-3-1. اهداف کلی.. 9
1-3-2. اهداف جزئی.. 9
1-4. اهمیت و ضرورت تحقیق.. 9
1-5. سؤال ها یا فرضیه های تحقیق.. 10
1-5-1. فرضیه اصلی.. 10
1-5-2. فرضیه های فرعی.. 11
1-6. تعریف مفاهیم مطرح شده در سؤال ها یا فرضیه های تحقیق 11
فصل دوم مباني نظري و پيشينه پژوهش.. 14
مقدمه.. 15
2-1. مبانی نظری.. 15
2-1-1. تعریف مدیریت.. 15
2-1-2 . مدیریت کلاس.. 17
2-1-2-1. سبک های مدیریت.. 27
2-1-2-2. سبک مدیریت مداخله گرا.. 28
2-1-2-3. سبک مدیریت غیر مداخله گرا.. 30
2-1-2-4. سبک مدیریت تعامل گرا.. 31
2-1-3. یادگیری خود تنظیمی.. 34
2-1-4. پیشرفت تحصیلی.. 45
2-1-4-1. اهمیت پیشرفت تحصیلی.. 48
2-1-4-2. اهمیت پیش بینی پیشرفت تحصیلی از لحاظ کاربردی 48
2-1-4-3. اهمیت پیش بینی پیشرفت تحصیلی از نظر کارآیی نظام آموزشی 49
2-2. مبانی تجربی.. 49
2-2-1. تحقیقات انجام شده در داخل کشور.. 49
2-2-2. تحقیقات انجام شده در خارج از کشور.. 56
2-3. جمع بندی کلی نظریه ها و تحقیقات.. 73
فصل سوم روش پژوهش.. 77
مقدمه.. 78
3-1. نوع تحقیق.. 78
3-2. متغیرهای مورد بررسی.. 78
3-3. جامعه آماری.. 78
3-4. حجم نمونه و روش نمونه گیری.. 79
3-5. ابزارهای تحقیق.. 79
3-6. روایی و پایایی ابزار سنجش.. 80
3-6-1. روایی.. 80
3-6-2. پایایی.. 81
3-7. شیوه های جمع آوری اطلاعات.. 81
3-8. روش های آماری تجزیه و تحلیل داده ها.. 81
فصل چهارم يافته هاي پژوهش.. 82
مقدمه.. 83
4-1: توصيف شاخص های دموگرافيک (بررسی ويژگی های عمومی):.. 83
4-1-1 : وضعیت جنسیت آزمودنی ها :.. 83
4-1-2: وضعيت ميزان تحصيلات: ................................................................................................................84
4-2: وضعیت متغیرهای تحقیق.. 85
4-2-1: نوع مدیریت کلاس اساتید :.. 85
4-2-2: نمره های مدیریت کلاس اساتید:.. 86
4-3: بررسی فرضیه های تحقیق:.. 87
4-3-1: بین سبک مدیریت کلاس با یادگیری خود تنظیمی دانشجویان رابطه وجود دارد...............................89
4-3-2:بین سبک مدیریت کلاس با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه وجود دارد... 90
4-3-3: بین یادگیری خود تنظیمی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه وجود دارد... 92
4-3-4: بین سبك مدیریت تعاملي کلاس با يادگيري خودتنظيمي دانشجويان رابطه وجود دارد... 93
4-3-5: بین سبك مديريت تعاملي كلاس با پيشرفت تحصيلي دانشجويان رابطه وجود دارد... 95
4-3-6: بین مديريت كلاس اساتيد مرد و زن تفاوت وجود دارد. 96
4-3-7: بین مديريت كلاس اساتيد در رده هاي مختلف ميزان تحصيلات تفاوت وجود دارد... 98
4-3-8: بین یادگیری خودتنظیمی دانشجویان مرد و زن تفاوت وجود دارد. 99
4-3-9: بین پیشرفت تحصیلی دانشجویان مرد و زن تفاوت وجود دارد. 101
4-3-10: مدیریت کلاس اساتید و یادگیری خودتنظیمی می توانند پیشرفت تحصیلی دانشجویان را پیش بینی کنند... 102
فصل پنجم بحث و نتيجه گيري.. 107
5-1 مقدمه.. 108
5-2 توضیح و تبیین نتایج.. 108
5-2-1 فرضیه نخست ) سبک مدیریت کلاس با یادگیری خود تنظیمی رابطه دارد. 108
5-2-2 فرضیه دوم) سبک مدیریت کلاس با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد. 109
5-2-3 فرضیه سوم) یادگیری خود تنظیمی با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد. 110
5-2-4 فرضیه چهارم) بین سبک تعامل گرا با یادگیری خودتنظیمی رابطه وجود دارد... 111
5-3 پیشنهادهای کاربردی.. 115
5-4 پیشنهادهای پژوهشی.. 116
5-5 محدودیت های پژوهش.. 117
منــابع.. 118
پيوست هـا.. 141
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2-1. خلاصه تحقیقات انجام شده در داخل کشور.......................................................................................62
جدول 2-2 خلاصه تحقیقات انجام شده در خارج از کشور....................................................................................68
جدول 4-1 : توزيع فراوانی وضعیت جنسیت آزمودنی ها.......................................................................................83
جدول 4-2 : توزيع فراوانی وضعیت تحصیلی آزمودنی ها......................................................................................84
جدول 4-3 : توزيع فراوانی نوع مدیریت کلاس اساتید...........................................................................................85
جدول 4-4 : آماره های توصیفی نمره های مدیریت کلاس اساتید..........................................................................86
جدول 4-5:آزمون کلموگرف اسمیرنف برای بررسی فرض نرمال بودن متغیرهای تحقیق........................................89
جدول 4-6: آماره های آزمون همبستگی پیرسون و اسپیرمن مربوط به رابطه بین سبک مدیریت کلاس با یادگیری خود نظیمی............................................................................................................................................................89
جدول 4-7: آماره های آزمون همبستگی پیرسون و اسپیرمن مربوط به رابطه بین سبک مدیریت کلاس با پیشرفت تحصیلی.................................................................................................................................................................91
جدول 4-8: آماره های آزمون همبستگی پیرسون و اسپیرمن مربوط به رابطه بین یادگیری خود تنظیمی با پیشرفت تحصیلی.................................................................................................................................................................92
جدول4-9: آماره های آزمون T برای مقایسه میانگین نمرات مدیریت کلاس اساتید در گروه مردان و زنان.......................................................................................................................................................................94
جدول 4-10 : آماره های آزمونanova برای مقایسه میانگین نمرات مدیریت کلاس اساتید در رده های مختلف میزان تحصیلات ....................................................................................................................................................95
جدول4-11: آماره های آزمون T برای مقایسه میانگین نمرات یادگیری خودتنظیمی دانشجویان مرد و زن.........................................................................................................................................................................97
جدول4-12: آماره های آزمون T برای مقایسه میانگین نمرات پیشرفت تحصیلی دانشجویان مرد و
زن.........................................................................................................................................................................98
جدول4-13: آماره های آزمون T برای مقایسه میانگین نمرات یادگیری خودتنظیمی دانشجویان، اساتید دارای مدیریت کلاس مداخله گر و تعاملی....................................................................................................................100
جدول4-14: آماره های آزمون T برای مقایسه میانگین نمرات پیشرفت تحصیلی دانشجویان، اساتید دارای مدیریت کلاس مداخله گر و تعاملی..................................................................................................................................101
جدول 4-15: آماره آزمون دوربین واتسون برای بررسی فرض نرمال بودن خطاها................................................104
جدول 4-16: متغیرهای وارد شده و خارج شده به مدل رگرسیونی.......................................................................104
جدول 4-17: خلاصه مدل..................................................................................................................................105
جدول 4-18: آماره های آزمونanova (تحلیل واریانس) برای بررسی تأثیر متغیرهای پیش بین (مدیریت کلاس اساتید و یادگیری خودتنظیمی) بر متغیر ملاک (پیشرفت تحصیلی)........................................................................105
جدول 4-19: جدول ضرایب رگرسیونی مدل 2 (یادگیری خودتنظیمی)..............................................................106
فهرست اشكال
عنوان صفحه
شکل 2-1. مدل مفهومی پژوهش...........................................................................................................................75
شکل 2-2. مدل تحلیلی پژوهش............................................................................................................................76
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 4-1 : درصد فراوانی وضعیت جنسیت آزمودنی ها.......................................................................................84
نمودار 4-2 : درصد فراوانی وضعیت سن آزمودنی ها.............................................................................................85
نمودار 4-3 : درصد فراوانی نوع مدیریت کلاس از دیدگاه آزمودنی ها.................................................................86
نمودار 4-4: آماره های توصیفی متغیر مدیریت کلاس اساتید.................................................................................87
نمودار 4-5: نمودار پراکنش بين سبک مدیریت کلاس با یادگیری خود تنظیمی.....................................................90
نمودار 4-6: نمودار پراکنش بين سبک مدیریت کلاس با پیشرفت تحصیلی............................................................91
نمودار 4-7: نمودار پراکنش بين یادگیری خود تنظیمی با پیشرفت تحصیلی............................................................93
نمودار 4-8: نمودار جعبه ای برای مقايسه توزيع نمرات مدیریت کلاس اساتید در گروه مردان و زنان.....................94
نمودار 4-9: نمودار جعبه ای برای مقايسه توزيع نمرات مدیریت کلاس اساتید در رده های مختلف میزان
تحصیلات..............................................................................................................................................................96
نمودار 4-10: نمودار جعبه ای برای مقايسه توزيع نمرات یادگیری خودتنظیمی دانشجویان مرد و زن.......................97
نمودار 4-11: نمودار جعبه ای برای مقايسه توزيع نمرات پیشرفت تحصیلی دانشجویان مرد و زن.............................99
نمودار 4-12: نمودار جعبه ای برای مقايسه توزيع نمرات یادگیری خودتنظیمی دانشجویان، اساتید دارای مدیریت کلاس مداخله گر و تعاملی..................................................................................................................................100
نمودار 4-13: نمودار جعبه ای برای مقايسه توزيع نمرات پیشرفت تحصیلی دانشجویان، اساتید دارای مدیریت کلاس مداخله گر و تعاملی.............................................................................................................................................102
فصل اول
كليات پژوهش
1-1. مقدمه
از آنجا که فراگیران در مرکز فرایند آموزش – یادگیری قرار گرفته اند، مجموعه متغیرهای مربوط به فراگیر از مهمترین متغیرها به شمار می آیند ( میلر و میلر2، 1380 ) و چون فرایند یادگیری و آموزش از طریق تعامل در کلاس درس صورت می گیرد، بایستی عوامل مؤثر بر آن به صورت علمی بررسی شود.
یکی از عوامل مؤثر، تجهیز معلمان به مهارتهای کارآمد مدیریتی است. مدیریت جامع کلاس، میزان اشتغال دانشجویان در فعالیتهای برنامه درسی را افزایش می دهد و از هدر رفتن زمان برای رفع مشکلات رفتاری جلوگیری می کند ( عالی، امین یزدی،1387 ). از طرف دیگر، یادگیری خودتنظیمی3 پیامدهای ارزشمندی در فرایند یادگیری – آموزش و حتی موفقیت زندگی دارد و یکی از مفاهیم مطرح در تعلیم و تربیت معاصر است، بنابراین استفاده از راهبردهای یادگیری خودتنظیمی، از جمله عوامل تعیین کننده در موفقیت تحصیلی محسوب می شود و با بررسی آن می توان عملکرد تحصیلی دانش آموزان را پیش بینی نمود.
انتخاب روش صحیح مدیریت کلاس درس و سازماندهی آن از علائم موفقیت معلم به شمار می آید. انتخاب هرگونه شیوه ی مدیریتی، به سبک تدریس و هدفهای معلم بستگی دارد. معلمان با بکارگیری روش مدیریت مناسب کلاس درس خود می توانند در پرورش مهارتهای اجتماعی، خلاقیت ها و توانایی های دانش آموزان نقش مهمی داشته باشند و مشکلات انضباطی کمتری در کلاس خود مشاهده کنند (جمشیدی خسرقی، 1391 ).
چگونگی اداره کلاس و روش تدریس معلم منبع مهمی برای قضاوت درباره توانایی ها و ارزشهای شغلی اوست ( ایمر4 و استاوگ5، 2001 ). هدف از مدیریت کلاس این است که یک محیط مثبت و مولد داشته باشیم. وجود نظم و ترتیب در کلاس به خودی خود هدف نیست. هدف مهم دیگر در اداره ی کلاس این است که شاگردان چگونگی مدیریت رفتار خود را یاد بگیرند. تحول یافتن رفتار شاگرد از اجبار کردن آنان برای عمل به دستورات معلم تا رسیدن به خودنظم دهی و کنترل رفتار خود، یک یادگیری اساسی در مدیریت کلاس است. کمک به شکل گیری مدیریت خود و کنترل خود در شاگردان یکی از وظایف مهم تربیتی معلم است. با دستیابی به چنین مهارتهایی است که شاگرد به کسب موفقیت درسی و ایجاد روابط صحیح با دیگران و نظم دادن به زندگی خود خواهد رسید ( لطف آبادی، 1384 ).
یکی از مفاهیم مطرح در روانشناسی تربیتی و شناختی معاصر، یادگیری خودتنظیمی است. خودتنظیمی نقش مهمی در فرایندها و پیامدهای یادگیری و آموزش دارد ( خرازی و کارشکی، 1388 ). لموس(2000) نیز معتقد است راهبردهای خودتنظیمی، راهبردهایی است که دانش آموزان به کار می برند تا شناخت هایشان را تنظیم کنند و همچنین راهبردهای مدیریتی است که آنها برای کنترل یادگیری شان به کار می گیرند، خودتنظیمی به معنای ظرفیت فرد برای تعدیل رفتار متناسب با شرایط و تغییرات محیط بیرونی و درونی است. او توضیح می دهد که خودتنظیمی شامل توانایی فرد در سازماندهی و خودمدیریتی رفتارهایش جهت رسیدن به اهداف گوناگون یادگیری است. در یادگیری خود تنظیمی، دانش آموز مهارتهایی برای طراحی، کنترل و هدایت یادگیری خود دارد و ضمن دارا بودن تمایل برای یادگیری، قادر است کل فرایند یادگیری را ارزیابی کند ( زیمرمن و مارتینز- پونز، 1986- 1988؛ نوتا و همکاران، 2004 ).
نظریه یادگیری خود تنظیمی، یکی از نظریه هایی است که محققان و روانشناسان تربیتی در قالب آن به مطالعه می پردازند. استفاده از راهبردهای یادگیری خود تنظیمی از جمله عوامل تعیین کننده در موفقیت تحصیلی محسوب می شود و با بررسی آن می توان عملکرد تحصیلی دانش آموزان را پیش بینی نمود. پیش بینی عملکرد تحصیلی، یکی از موضوعهای محوری مورد علاقة محققان آموزشی است ( فارنهام، چامورو- پریمیوزیک و مک دوگال، 2003؛ بوساتو و همکاران، 2000 ).
در این پژوهش سعی بر این است تا رابطه سبک مدیریت کلاس و یادگیری خود تنظیمی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان مؤسسات آموزش عالی شهرستان کرمان سنجیده شود. امید است این پژوهش بتواند نقشی مؤثر در راستای بهبود وضعیت آموزشی و یادگیری دانشجویان و در نهایت پیشرفت تحصیلی آنان ایفا نماید.