چکيده
در اين تحقيق به بررسي رابطه بين کيفيت گزارشگري مالي و سررسيد بدهيها با کارآيي سرمايه‌گذاري در شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته شده است. جامعه آماري اين تحقيق را ٩٩ شرکت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تشکيل ميدهند که در قلمرو زماني ١٣٨٥-١٣٩٢ مورد بررسي واقع شده اند. براي اندازه گيري کارايي سرمايه‌گذاري از دو شاخص (کارايي سرمايه‌گذاري بر اساس داراييهاي غير جاري و شاخص سرمايه‌گذاري بر مبناي تغيير در سرمايهگذاريهاي بلند مدت) و براي شاخص کيفيت گزارشگري مالي، کيفيت اقلام تعهدي سرمايه در گردش به عنوان جانشين کيفيت گزارشگري و براي ساختار سررسيد بدهي، نسبت بدهي بلند مدت به کل بدهيها به منزله نماينده ساختار سررسيد بدهي در نظر گرفته شده است. نتايج حاصل از تحقيق نشان داد که بين کيفيت صورتهاي مالي و سررسيد بدهيها با کارآيي سرمايه‌گذاري رابطه مثبت و معنا داري وجود دارد.
واژه‌هاي کليدي: کارايي سرمايه‌گذاري بر اساس داراييهاي غير جاري، سرمايه‌گذاري بر مبناي تغيير در سرمايهگذاريهاي بلند مدت، کيفيت گزارشگري مالي، ساختار سررسيد بدهي ها.
1- مقدمه
اطلاعات حسابداري از مهمترين منابع اطلاعاتي است که به عنوان محصول اصلي سيستم حسابداري، نقش اساسي در تصميم گيريهاي گروه‌هاي مختلف بازار سرمايه ايفا مي‌کند. اين اطلاعات طي يک فرايند محاسباتي و براساس اصول و استانداردهاي مراجع ذيصلاح اندازه گيري و ارائه مي‌شوند و اگر از شفافيت لازم برخوردار نباشد، احتمال تصميم‌گيريهاي نادرست بوسيله گيرنده اطلاعات افزايش مي‌يابد (برابر بند ٦ استاندارد شماره يک حسابداري ايران، ترجمه استاندارد بين المللي شماره يک)، هدف از گزارشگري مالي، ارائه اطلاعاتي طبقه بندي شده درباره وضعيت مالي، عملکرد مالي و انعطاف پذيري مالي واحد تجاري است که براي طيف وسيعي از استفاده کنندگان صورتهاي مالي در اتخاذ تصميمهاي اقتصادي مفيد واقع مي‌شود.
٢- مباني نظري و مروري بر پيشينه پژوهش
اين تحقيق به بررسي رابطه بين کيفيت گزارشگري مالي و ساختار سرسيد بدهيها با کارايي سرمايه‌گذاري مي‌پردازد.عوامل مختلفي بر کارايي سرمايه‌گذاري تاثير دارد، انتظار مي‌رود کيفيت گزارشگري مالي بالاتر، کارايي سرمايه‌گذاري را با کاهش عدم تقارن اطلاعاتي بين واحد تجاري و تامين کنندگان خارجي سرمايه بهبود بخشد. به عبارت ديگر کيفيت گزارشگري مالي مي‌تواند کارايي سرمايه‌گذاري را از دو طريق بهبود بخشد(وردي، ٢٠٠٧).
٣- مدل پژوهش و متغيرهاي آن
هدف اين پژوهش بررسي اين موضوع است که آيا کيفيت گزارشگري مالي و ساختار سررسيد بدهيها با کارايي سرمايه‌گذاري رابطه دارد يا خير. براي اين منظور، از دو مدل زير استفاده مي‌شود:
١) مدل اول براي بررسي رابطه کيفيت گزارشگري مالي با کارايي سرمايه‌گذاري
کارايي سرمايه‌گذاري
به عبارت ساده سرمايه‌گذاري عبارت است از عدم استفاده از منابع در زمان حال و به جريان اقتصادي انداختن آن به اميد به دست آوردن منابع جديد در آينده که منابع جديد از منابع فعلي داراي ارزش بيشتري باشد.
معيارهاي تعيين کارايي سرمايه‌گذاري
در تعيين کارايي سرمايه‌گذاري، حداقل دو معيار نظري وجود دارد: معيار اول بيان مي‌کند که به منظور تأمين مالي فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري، نياز به جمع آوري منابع وجود دارد.
دو نوع عمده از اطلاعات نامتقارن، گزينش نادرست و مخاطره اخلاقي است. گزينش نادرست گونه‌اي از اطلاعات نامتقارن است که در يک سيستم اقتصادي، يک يا چند نفر از طرف‌هاي قرارداد يا يک معامله بالقوه نسبت به طرف ديگر داراي مزيت اطلاعاتي است. در واقع بدان سبب مسئله گزينش نادرست به وجود مي‌آيد که برخي از اشخاص مانند مديران شرکت و نيروهاي درون سازماني در مورد شرايط کنوني و چشم انداز آينده شرکت در مقايسه با سرمايه گذاران خارجي اطلاعات بيشتري دارند.
کيفيت گزارشگري مالي
کيفيت گزارشگري مالي عبارت از دقت اطلاعات گزارش شده براي تشريح بهتر عمليات شرکت است.
در عمل، اطلاعات مربوط به جريان وجه نقد شرکت از جمله اطلاعات مورد علاقه سرمايه گذاران است. اين تعريف از کيفيت گزارشگري مالي منطبق بر تعريف هيئت تدوين استانداردهاي حسابداري است که عنوان مي‌کند يکي از هدفهاي گزارشگري مالي، آگاه کردن اعتباردهندگان و سرمايه گذاران بالقوه براي کمک به تصميم گيري منطقي و ارزيابي جريان وجه نقد مورد انتظار شرکت است (بيدل و هيلاري،
٢٠٠٩). کيفيت گزارشگري مالي از ديدگاه بعضي محققان داراي تعاريف متعددي است و نوع تعريف به ديدگاه فرد بستگي دارد. کيفيت گزارشگري مالي از ديدگاه پنمن برگرفته از اطلاعات سود دوره جاري شرکتها براي پيش بيني سودهاي آتي مي‌باشد. وي معتقد است سرمايه گذاران از سود دوره قبل شرکتها استفاده مي‌کنند تا سود دوره‌هاي آتي را پيش بيني نمايند و يا به عبارتي آنها را خريداري نمايند.
نظريه ديچاو
ديچاو و همکاران (٢٠١٠) با بررسي تفضيلي ٣٠٠ مطالعه راجع به مقوله کيفيت که عموما در چهار مجله در حسابداري به چاپ رسيده اند، تعريف کاملا بازي را از کيفيت ارائه نموده اند. بر اساس نظر آنان کيفيت بالاتر عبارتست از: فراهم آوردن اطلاعات بيشتر راجع به ويژگيهاي عملکرد مالي واحد تجاري که به تصميم معيني از يک تصميم گيرنده معين، مربوط است. آنان در ارتباط با تعريف مزبور سه نکته را مورد تاکيد قرار ميدهند. اول اين که در تعريف يادشده، کيفيت مقيد به مربوط بودن اطلاعات به تصميم است و لذا تحت آن تعريف، کيفيت اطلاعات به تنهايي بي معني است مگر در زمينه يک تصميم معين. دوم اينکه کيفيت اطلاعات تابع ميزان اطلاعاتي است که راجع به عملکرد مالي شرکت ارائه مي‌شود.
ساختار سررسيد بدهيها
بحرانهاي مالي اخير جهاني اهميت ساختار زماني منابع شرکت را براي ثبات مالي مورد تأکيد قرار داده و به تدوين کنندگان قانون و استانداردگذاران خاطرنشان ميسازد که در حال حاضر چارچوب مناسبي براي تطابق زماني منابع وجود ندارد. ساختار سرمايه به زمان و موعد پرداخت بدهيها اطلاق مي‌شود که در ساختار بهينه سرمايه شرکت بحث زمان سررسيد بدهيها از عوامل مهم به شمار مي‌رود.
٤- فرضيه‌هاي پژوهش
با توجه به اهداف تحقيق، فرضيه‌هاي زير مطرح مي‌گردد تا اطلاعات بر مبناي آنها جمع آوري و سپس نسبت به آزمون فرضيه‌ها اقدام گردد.
فرضيه اصلي ١: بين افزايش کيفيت صورتهاي مالي و کارآيي سرمايه‌گذاري رابطه مثبت و معني وجود داري دارد.
فرضيه فرعي ١-١:بين افزايش کيفيت صورتهاي مالي و کارايي سرمايه‌گذاري بر اساس داراييهاي غير جاري رابطه مثبت و معني داري وجود دارد.
فرضيه فرعي ٢-١:بين افزايش کيفيت صورتهاي مالي و شاخص سرمايه‌گذاري بر مبناي تغيير در سرمايهگذاريهاي بلندمدت رابطه مثبت و معني داري وجود دارد.
فرضيه اصلي٢: ساختار سررسيد بدهيها بر کارآيي سرمايه‌گذاري رابطه معني داري دارد.
فرضيه فرعي ١-٢: بين افزايش ساختار سررسيد بدهيها بر کارايي سرمايه‌گذاري بر اساس داراييهاي غير جاري رابطه مثبت و معني داري وجود دارد.
فرضيه فرعي ٢-٢: بين افزايش ساختار سررسيد بدهيها بر شاخص سرمايه‌گذاري بر مبناي تغيير در سرمايهگذاريهاي بلندمدت رابطه مثبت و معني داري وجود دارد.
٥- روش شناسي پژوهش
اين پژوهش، پژوهشي توصيفي از نوع همبستگي چند متغيري است و از داده‌هاي گذشته نگر استفاده شده است. از روش مطالعات کتابخانه‌اي براي مطالعه ادبيات موضوع و بررسي پيشينه پژوهش استفاده شد.
٦- مدل‌هاي پژوهش و متغيرهاي آن کارايي سرمايه‌گذاري و نحوه سنجش آن
در اين تحقيق، از دو مدل بر مبناي تغيير در داراييهاي غيرجاري و تغيير در سرمايهگذاريهاي بلندمدت شناسايي شده توسط (بيدل، هيلاري و وردي٬ ٢٠٠٨) براي اندازه گيري کارايي سرمايه‌گذاري، استفاده شده است.
شاخص سرمايه‌گذاري بر مبناي تغيير در سرمايهگذاريهاي بلندمدت ؛
تغيير سرمايهگذاريهاي بلندمدت در پايان سال مالي قبل ؛
نسبت سود عملياتي بر جمع دارايي هاست.
شاخص کيفيت گزارشگري مالي
با استفاده از مدل ديچو و دچو ( ٢٠٠٢) رگرسيون سرمايه در گردش اقلام تعهدي براي جريان‌هاي نقدي گذشته، حال و آينده بعلاوه تغيير در درآمد و ارزش ناخالص اموال، ماشين آلات و تجهيزات محاسبه مي‌شود. کيفيت اقلام تعهدي، پسماندهاي استاندارد شده اين رگرسيون مي‌باشد
ساختار سررسيد بدهيها
با توجه به تحقيق آنتونيو و همکاران (٢٠٠٦) کاي و همکاران (٢٠٠٨) ماگري(٢٠١٠) و ونگ و همکاران (٢٠١٠) براي ساختار سررسيد بدهي، نسبت بدهي بلندمدت به کل بدهيها به منزله نماينده ساختار سررسيد بدهي در نظر گرفته شده است.
متغيير‌هاي کنترلي
براي کاهش ديگر عوامل بر متغيرهاي وابسته از متغيرهاي کنترلي به شرح زير استفاده شده است : محاسبه Tدر اين تحقيق از عمر شرکت در زمان =
- نتايج پژوهش
پس ازجمع آوري داده‌هاي آماري، براي جمع بندي و محاسبات موردنياز ازنرم افزارصفحه گسترده (اکسل) استفاده مي‌شود ونتايج آن، دربسته نرم افزار SPSSوارد شده و فرضيه‌هاي پژوهش مورد تجزيه وتحليل نهايي قرار مي‌گيرد.شايان ذکراست بررسي داده‌ها بصورت مقطعي و بررسي سال به سال است .
توصيف متغيرها
براي متغيرهاي وابسته، مستقل و کنترلي، ميانگين، انحراف معيار، واريانس، مينيمم و ماکزيمم محاسبه شده است.
آزمون و تحليل مدل
چون در تحليل رگرسيون نرمال بودن متغير وابسته مد نظر قرار مي‌گيرد، با توجه به سطوح معنيداري به دست آمده در جدول ٢ نتيجه گرفته مي‌شود که متغيرهاي کارايي سرمايه‌گذاري بر مبناي دارايي غير جاري و کارايي سرمايه‌گذاري بر مبناي سرمايه‌گذاري بلند مدت داراي توزيع نرمال مي‌باشند.
آزمون فرضيه
باتوجه به مباني نظري مطرح شده الگويي متشکل از يکسري متغير مستقل تدوين شد و براي آزمون فرضيات از رگرسيون همزمان استفاده گرديد. ضريب تعيين مقدار واريانس تبيين شده توسط مدل را نشان ميدهد مقدار عددي ضريب تعيين بين صفر تا ١ است. هر چه اين مقدار به يک نزديکتر باشد نشان دهنده ي قويتربودن رابطه مدل است.
٨- نتيجه گيري و بحث
نتايج حاصل از فرضيه اول نشان داد که بين افزايش کيفيت صورتهاي مالي و کارايي سرمايه‌گذاري رابطه مثبت و معني داري وجود دارد.با توجه به نتايج به دست آمده مي‌توان بيان داشت که کيفيت گزارشگري مالي بالاتر، کارآيي سرمايه‌گذاري را با کاهش عدم تقارن اطلاعاتي بين واحد تجاري و تامين کنندگان خارجي سرمايه بهبود مي‌بخشد. در نتيجه باعث کاهش هزينه نظارت و بهبود انتخاب پروژه‌ها مي‌شود.
فهرست منابع
بادآور نهندي، يونس. و وحيد تقي زاده خانقاه. ١٣٩٢. بررسي ارتباط بين کيفيت حسابرسي و کارايي سرمايه‌گذاري. مجله بررسيهاي حسابداري و حسابرسي. ٢٠ (٢) : ١٩-٤٢.