این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد

چکیده

آبی که در مراحل گوناگون تولید هر کالا استفاده می‌شود، آب مجازی[1] ذخیره‌شده در کالا نامیده می‌شود. بسیاری از کشورهای واقع در مناطق خشک و نیمه‏خشک، با واردات مواد غذایی، بخشی از آبی را که برای تولید داخلی محصولات نیاز است، برای استفاده در سایر مصارف حفظ می‌کنند.

در این پایان‏نامه، پس از تعیین سناریوهای گوناگون و بررسی همه‌جانبۀ آن‌ها، درنهایت این نتیجه به‌دست آمد که در برنامه‌ریزی منابع آب، ضمن خودکفایی نسبی در تولید محصول کشاورزی، می‌باید کالاهای آب‌بر نظیر غلات را از سایر کشورها، ازجمله تایلند وارد کرد؛ زیرا این کشور مشخصاتی ازقبیل بُعد مسافتی کم، دسترسی ازطریق دریا، رابطۀ مناسب سیاسی، هزینه‌های تأمین آب کمتر و منابع آبی فراوان‌تری دارد. همچنین به‌منظور حضور در بازار‌های جهانی ضمن کشف نیازمندی‌های کشورهای همسایه، برای نمونه کشور امارات و نیاز این کشور به محصولاتی نظیر سیب‌زمینی و شیر، با برنامه‌ریزی‌های مقتضی برای تأمین نیازهای درون، این محصولات را می‌توان صادر کرد. با این رویه، ضمن کاهش فشار بر منابع آبی داخلی می‌توان با کاهش قیمت تمام‌شده در محصولاتی که ایران در تولید آن‌ها مزیت نسبی دارد، فرصت‌های شغلی جدیدی نیز فراهم آورد.

همچنین قیمت تمام‌شدۀ کمتر برخی محصولات وارداتی به کشور نیز موجب کاهش فشارهای اقتصادی بر مردم می‌شود. کاهش فشار بر سفره‌های آب زیر‌زمینی، افزایش بازده آبیاری و کشت محصولات منطبق بر وضعیت آب‌وهوایی هر منطقه، ازجمله آثار مثبت زیست‌محیطی این طرح است.

کلیدواژگان: تجارت آب مجازی، مدیریت منابع آب، اقتصاد آب، امنیت غذایی                   

فهرست مطالب

فصل نخست: معرفی آب مجازی و تجارت آب مجازی 1

1-1: معرفی 2

1-2: تجارت آب مجازی: ظرفیت‌ها و ملاحظات 4

1-3: آب آبی و آب سبز 6

1-4: معرفی روش‌‌های کمّی 9

1-4-1: روش محاسبۀ آب مجازی ذخیره‌شده در محصولات کشاورزی 9

1-4-2: روش محاسبۀ دبی آب مجازی درحال جابه‌جایی 11

1-5: تجارت آب مجازی و صرفه‌جویی در مصرف آب 12

1-5-1: تجارت آب مجازی و حفظ آب در سطح ملی 12

1-5-2: تجارت آب مجازی و حفظ آب در سطح جهانی 15

فصل دوم: تجارت آب مجازی، ملاحظات اقتصادی و اجتماعی و امنیت غذایی 17

2-1: مقدمه 17

2-2: ملاحظات اقتصادی و اجتماعی 18

2-2-1: مفهوم اقتصاد آب 18

2-2-2: بازدهی اقتصادی آب 20

2-2-3: نظریۀ مزیت نسبی و نظریۀ هزینۀ فرصت 23

2-2-4: توسعۀ تجارت آب مجازی و توسعۀ زیرساخت‌ها 24

2-2-5: تجارت آب مجازی و ارتقای جایگاه اقتصادی آب 25

2-2-6: تحولات اقتصاد آب: قبل و بعد از ظهور واژۀ آب مجازی 25

2-3: تجارت آب مجازی و امنیت غذایی 26

2-4: بررسی چند نمونه‌پژوهی 28

2-4-1: مصر 29

2-4-1-1: تولید محصولات کشاورزی و تجارت بین‌المللی 29

2-4-1-2: آب مجازی، نیروی کار، زمین و سرمایه 29

2-4-1-3: امنیت غذایی 34

2-4-2: چین 35

2-5: معرفی زمینه‌های مطالعاتی صورت‌گرفته 35

فصل سوم: سیاست‌‌های مدیریتی منابع آب در کشورهای منتخب آسیایی 38

3-1: عوامل ملی و منطقه‌ای مؤثر بر منابع آب 39

3-1-1: وضعیت آب در جهان 39

3-1-2: وضعیت آب در منطقۀ خاورمیانه و آسیا 41

3-1-3: استراتژی بحران آب در خاورمیانه و آسیا 42

3-1-4: مروری بر عوامل زمینه‌ساز در سطح ملی 44

3-1-4-1: برخی از مشخصه‌ها و روندها از دیدگاه کمیت منابع آب [33] 44

3-1-4-2: برخی شاخص‌ها از دیدگاه مصارف منابع آب[33] 45

3-1-4-3: برخی شاخص‌ها از دیدگاه پیامدهای توسعۀ ناپایدار و جنبه‌های مدیریتی [33] 46

۱. بهره‌وری استفاده از منابع آب 46

۲. اجرای طرح‌های مکمل طرح‌های توسعۀ منابع آب 46

۳. اقتصادی و مدیریت مالی 46

۴. کیفیت منابع آب و مسائل زیست‌محیطی 46

۵. حلقه‌های مفقود 46

3-1-4-4: برخی شاخص‌ها از دیدگاه بهره‌برداری از رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک [33] 47

3-2: خلاصه‌ای از سیاست‌های مدیریتی منابع آب برای بررسی وضعیت آب در کشورهای منتخب 47

3-2-1: پاکستان [34] 47

3-2-1-1: استراتژی‌های موجود برای مصرف مداوم از منابع آب 47

3-2-2: استرالیا [35] 49

3-2-2-1: استراتژی‌های ملی و درون‌کشوری 49

3-2-2-2: مدیریت منابع طبیعی 50

3-2-3: هند [36] 51

3-2-3-1: آب و توسعۀ پایدار 51

3-2-3-2: سیاست ملی آب 51

3-2-3-3: چهارچوب قانون‌گذاری 52

3-2-4: سریلانکا [37] 52

3-2-4-1: توسعۀ مداوم منابع آبی در سریلانکا 52

3-2-4-2: سیاست‌های توصیه‌شده 52

۱. تقویت روش‌های مدیریت مشارکتی برای دستیابی به دیرپایی اقتصادی و مالی 52

۲. توجه به قوانین موجود آب و ارائۀ قوانین جدید برای مدیریت مؤثر منابع آب سطحی و زیرزمینی برای استفادۀ مداوم 53

۳. بهبود سیستم داده‌های مدیریت 53

۴. تقویت مؤسسات مربوط به بخش آب ازطریق اصلاح اصول مدیریتی با تمرکز بر سیاست‌های موجود برای دستیابی به دیرپایی مالی 53

۵. طراحی جامع در آبگیرها 54

۶. برنامۀ هماهنگ‌سازی بخش ملی برای تأمین آب و تعیین بودجۀ بخش فاضلاب 54

3-2-4-3: استراتژی آینده برای هماهنگ‌سازی مؤثر 54

3-2-4-4: به کارگیری قوانین دوبلین در استراتژی‌ها و پروژه‌ها 54

3-2-5: چین [38] 54

3-2-5-1: طرح ملّی بررسی آب 54

2-2-5-2: قوانین سازمانی برای مدیریت و توسعۀ منابع آبی 56

3-2-6: اندونزی [39] 56

3-2-6-1: وضعیت جاری توسعه و مدیریت منابع آبی 56

۱. سیاست و استراتژی 56

۲. دستیابی به توسعۀ منابع آبی، طی طرح 25ساله 56

۳. سیاست‌های بخش‌ها برای توسعه و مدیریت منابع آب 57

۱. اهداف و استراتژی‌ها برای طرح توسعۀ 25سالۀ دوم 57

۲. سیاست‌های کلّی 58

۳. سیاست‌های ویژه 58

۴. سیاست مدیریت منابع آب 58

۵. استراتژی برای مدیریت منابع آب 58

۶. مصرف آب در بخش صنعت 59

۷. مصرف آب در بخش کشاورزی 59

۸. مصرف آب در بخش شهری 59

۹. کیفیت آب 59

۱۰. کنترل سیل 60

3-2-6-2: دغدغه‌ها و مشکلات موجود 60

3-2-7: مالزی [40] 60

3-2-7-1: طرح ملی آب 60

3-2-7-2: چهارچوب قانونی و سازمانی 60

۱. چهارچوب سازمانی 60

۲. چهارچوب قانون‌گذاری 60

3-2-7-3: مصرف مداوم منابع آب و حفاظت از آب 61

3-2-8: ایران [41] 61

3-2-8-1: مصارف فعلی آب 61

3-2-8-2: پیش‌بینی مصارف آب در آینده 62

3-2-8-3: منابع آبی تأمین‌شدنی برای سال 1400 62

3-2-8-4: پیش‌بینی منابع آب برای تأمین نیازها در سال 1400 62

3-2-8-5: راهبردهای توسعۀ منابع آب 63

۱. آب‌های زیرزمینی 63

۲. پساب‌های شهری و کشاورزی 64

۳. منابع آب سطحی 64

3-2-8-6: راهبردهای مصرف آب 64

۱. مصرف آب در بخش کشاورزی 64

۲. مصرف شرب و بهداشت و صنعت 65

3-2-8-7: راهبردهای حفاظت محیط‌زیست آبی 65

فصل چهارم: بازنگری در سیاست‌های مدیریت منابع آب 67

4-1: تجارت آب مجازی در ایران: ظرفیت‌ها و کاربردها 68

4-2: تجارت آب مجازی از دیدگاه مدیران منابع آب و از دیدگاه کلان کشوری 70

4-3: راهکارهای فعلی تأمین آب در مناطق کشور 71

4-4: ضرورت تشکیل بانک آماری به‌منظور مطالعه و شفاف‌سازی 73

4-4-1: نیازمندی‌های آماری 74

4-4-2: نیاز به شفاف‌سازی صادرات و واردات کالاها از دیدگاه تجارت آب مجازی 75

4-5: اقتصاد سیاسی تجارت آب مجازی 76

4-6: سیاست‌های امنیت غذایی در کشور و تأثیر آن بر مصرف آب 77

4-7: تجارت آب مجازی و روابط بین‌الملل 81

4-8: سیاست‌های توسعۀ تجارت آب مجازی و لزوم تمرکززدایی 83

4-9: تجارت آب مجازی و بخش‌های کشاورزی و صنعت و خدمات 84

4-10: تجارت آب مجازی و سیاست‌های حمایتی دولت در بخش کشاورزی 86

4-11: تجارت آب مجازی و تأثیرات زیست‌محیطی 88

4-12: تجارت آب مجازی و اصلاح الگوی کشت 88

4-13: توسعۀ پایدار و تجارت آب مجازی 90

4-14: تعمیم موضوع به تجارت درون‌کشوری و بین‌المللی آب مجازی 91

4-14-1: طبقه‌بندی مباحث و مطالعات آب مجازی 92

1. مباحث و مطالعات اولیه 92

2. تجارت آب مجازی و شفاف‌سازی تجارت محصولات از منظر آب مجازی جابه‌جاشده 93

3. برنامه‌ریزی و راهبردهای کلان 93

۱. توسعۀ مدل‌های مفهومی و ریاضی و برنامه‌ریزی 93

۲. بررسی موانع و روابط ساختاری 93

فصل پنجم: استراتژی ملی مدیریت منابع آب با رویکرد آب مجازی 96

5-1: مقدمه 97

5-2: استراتژی‌های نوین مدیریت منابع آب 97

5-2-1: تجارت آب مجازی و امنیت غذایی 98

5-2-2: تجارت آب مجازی و ملاحظات سیاسی 101

5-2-3: تجارت آب مجازی و سیاست‌های بخش کشاورزی 104

5-2-4: تجارت آب مجازی و سیاست‌های بخش صنعت 107

5-2-5: تجارت آب مجازی و سیاست‌های بخش مدیریت شهری 108

5-3: الگوهای مدیریتی پیشنهادی 109

5-3-1: خودکفایی کامل محصولات کشاورزی 110

5-3-2: تلفیق سیاست خودکفایی نسبی و واردات آب مجازی 114

5-3-3: تلفیق سیاست خودکفایی نسبی و صادرات و واردات آب مجازی 118

5-4: برابری فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی سناریوها 132

5-5: تکمیل سناریوهای پیشنهادی به‌منظور حفظ منابع آب با رویکرد آب مجازی 139

فصل ششم: جمع‌بندی و تحلیل داده‌ها 143

6-1: مقدمه 144

6-2: گزینش منطقۀ مدنظر 144

الف. مشخصات منطقه و بررسی برخی بخشهای متأثر از سیاست‌های توسعۀ تجارت آب مجازی 146

6-3: کلیات 146

6-4: منابع آب 148

6-4-1: آب‌های سطحی 148

6-4-2: آبهای زیرزمینی 149

6-5: طرحهای انتقال بین‌حوضه‌ایِ آب در استان 151

6-6: بررسی شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی استان اصفهان 156

6-7: بررسی وضع موجود برخی زیربخش‌های کشاورزی استان اصفهان 158

6-7-1: محصولات زراعی و باغی 159

6-7-2: آب و خاک 160

ب. بررسی جامع مصارف آبی و تحلیل سیاستهای بخش کشاورزی در استان، با استفاده از... 162

6-8: نگاهی جامع به مصارف بخش کشاورزی در سال‌های ۱۳82 و ۱۳83 و ۱۳84، از دیدگاه آب مجازی 163

6-9: بررسی تولید محصولات راهبردی و عمدۀ کشاورزی و دامی در سال‌های آخر برنامۀ چهارم توسعه... 193

6-10: بررسی بازدهی اقتصادی آب در بخشهای کشاورزی و صنعت و در کالاهای راهبردی کشت‌پذیر در استان 203

6-11: بررسی سیاست‌های امنیت غذایی و مصرف آب در استان با استفاده از مفهوم آب مجازی تا افق 1400 207

منابع 209

فهرست جدول‌ها

جدول 1-1: (منبع [2]) 3

جدول 1-2: (منبع [2]) 3

جدول1-3: میانگین سالانۀ حجم آب مجازی درحال جابه‌جایی در بازۀ زمانی 1977تا۲۰۰۱ به‌تفکیک محصولات (منبع: [2]) 5

جدول 1-4: خصوصیات آب آبی و آب سبز (منبع: [10]) 9

جدول 1-5: بزرگ‌ترین واردکنندگان آب مجازی و میزان حفظ منابع آب میانگین سالیانه. دورۀ زمانی 1997تا۲۰۰۱. (منبع: [14]) 14

جدول 1-6: بزرگ‌ترین صادرکنندگان آب مجازی و میزان کاهش منابع آب میانگین سالیانه. دورۀ زمانی 1997تا۲۰۰۱. (منبع: [14]) 14

جدول 2-1: تخمین نیاز سالانۀ نیروی کار و آب آبیاری برای تولید محصولات عمدۀ کشاورزی در درون مصر در طی سال‌های 1993تا1997. دسته‌بندی محصولات در سه دستۀ واردات و خودکفایی و صادرات، نشان‌دهندۀ مسیرهای آب مجازی است. 31

جدول 2-2: تولید داخلی و واردات گندم و ذرت و تخمین آب و زمین و نیروی کار مجازی موجود در گندم و ذرت وارداتی طی سال‌های 1993تا1997. 32

جدول 2-3: تولید داخلی و صادرات پنبه و برنج و تخمین آب و زمین و نیروی کار مجازی در پنبه و برنج صادراتی، در طی سال‌های 1993تا1997. 34

جدول 3-1: پخش جهانی منابع تجدیدشوندۀ آب (منبع: [33]) 40

جدول 3-2: میزان آب دردسترس و آب قابل‌برداشت طی سال‌های 1960تا۲۰۲۵ (منبع: [26]) 43

جدول 3-3: برآورد سرمایه‌گذاری لازم برای منطقۀ خاورمیانه و آسیا 1996تا۲۰۰۵ (منبع: [33]) 44

جدول 3-4: وضعیت آب در کشور و برنامۀ تأمین نیازهای آبی کشور 61

جدول 3-5: نحوۀ تأمین نیازهای آبی در سال 1400 63

جدول 3-6: حجم پساب‌های اصلی در سال 1400 63

جدول 3-7: منابع آب موجود در کشورهای آسیا (منبع: [42]) 66

جدول 4-1: بررسی سیاست‌های امنیت غذایی در کشور از منظر آب آبی موردنیاز و با استفاده از مفهوم آب مجازی برای سال 1385 79

جدول 4-2: میزان وابستگی اقتصاد ملی به واردات آب مجازی در کشورهای منتخب در طی سال‌های 1995تا۱۹۹۹ (منبع: [46]) 85

جدول 5-1: بزرگ‌ترین واردکنندگان آب مجازی و میزان حفظ منابع آب میانگین سالیانه فاصلۀ زمانی 1997تا2001 (منبع: [57]) 102

جدول 5-2: اندازۀ آب مجازی موجود در تولیدات کشاورزی (منبع: [59]) 105

جدول 5-3: تولیدات گروه‌های گوناگون غذایی در ایران (منبع: www.fao.org) 106

جدول 5-4: تولیدات گروه‌های گوناگون غذایی در ایران (منبع: www.fao.org) 106

جدول 5-5: اندازۀ آب مجازی موجود در تولیدات صنعتی (منبع: [59]) 108

جدول 5-6: نیاز آبی محصولات و فرآورده‌های گوناگون گروه‌های غذایی 113

جدول 5-7: میزان مصرف و نیاز به محصولات غذایی و آب موردنیاز کشور ایران، 200۱تا200۳ (منبع: www.fao.org) 113

جدول 5-8: میزان منابع آبی در ایران (منبع: www.fao.org) 114

جدول 5-9: واردات گروه‌های گوناگون غذایی به ایران (منبع: www.fao.org) 117

جدول 5-10: واردات گروه‌های گوناگون غذایی به ایران (منبع: (www.fao.org 117

جدول 5-11: میزان مصرف و واردات محصولات غذایی و آب مجازی وارد‌شده به کشور ایران، 200۱تا200۳ (منبع: www.fao.org) 118

جدول 5-12: تولیدات و صادرات و واردات محصولات غذایی کشور چین، 200۱تا200۳ (منبع: www.fao.org) 123

جدول 5-13: تولیدات و صادرات و واردات محصولات غذایی کشور ترکیه، 2001تا۲۰۰۳ (منبع: www.fao.org) 123

جدول 5-14: تولیدات و صادرات و واردات محصولات غذایی کشور بنگلادش، 2001تا۲۰۰۳ (منبع: www.fao.org) 124

جدول 5-15: تولیدات و صادرات و واردات محصولات غذایی کشور قزاقستان، 2001تا۲۰۰۳ (منبع: www.fao.org) 124

جدول 5-16: تولیدات و صادرات و واردات محصولات غذایی کشور تایلند، 2001تا۲۰۰۳ (منبع: www.fao.org) 124

جدول 5-17: تولیدات، صادرات و واردات محصولات غذایی کشور امارات، 2001تا۲۰۰۳ (منبع: www.fao.org) 125

جدول 5- 18: صادرات گروه‌های گوناگون غذایی از ایران (منبع: www.fao.org) 125

جدول 5- 19: صادرات گروه‌های گوناگون غذایی از ایران (منبع: www.fao.org) 126

جدول 5-20: تولیدات، صادرات، واردات و مصرف محصولات غذایی کشور ایران، 200۱تا200۳ (منبع: www.fao.org) 127

جدول 5-21: صادرات محصولات غذایی و آب مجازی صادر‌شده از کشور ایران، 200۱تا200۳ (منبع: یافته‌های تحقیق، www.fao.org) 128

جدول 5-22: تولیدات، صادرات، واردات و مصرف محصولات غذایی و آب مجازی کشور ایران، 200۱تا200۳ 134

جدول 5-23: برابری سناریوهای پیشنهادی و جدول امتیازدهی 136

جدول 5-24: درصد پیشنهادی دگرگونی‌های تولید و صادرات و واردت در گروه‌های غذایی در سناریوی سوم 140

جدول 6-1: پروژه‌های بین‌حوضه‌ای انتقال آب در استان اصفهان 152

جدول 6-2: بررسی تولیدات و مصارف محصولات زراعی و باغی. مصارف آب همۀ محصولات زراعی و باغی و تراز تجارت آب مجازی در استان اصفهان در سال 1387 164

جدول 6-3: وضعیت صرفه‌جویی و مصارف آبی استان در بخش زراعت و باغداری در سال 1387 168

جدول 6-4: وضعیت تجارت آب مجازی محصولات زراعی و باغی در استان در سال 1387 168

جدول 6-5: بررسی تولیدات و مصارف محصولات زراعی و باغی. مصارف آب همۀ محصولات زراعی و باغی و تراز تجارت آب مجازی در استان اصفهان در سال 1388 170

جدول 6-6: وضعیت صرفه‌جویی و مصارف آبی استان در بخش زراعت و باغداری در سال 1388 176

جدول 6-7: وضعیت تجارت آب مجازی محصولات زراعی و باغی در استان در سال 1388 176

جدول ۶-۸: بررسی تولیدات و مصارف محصولات زراعی و باغی. مصارف آب همۀ محصولات زراعی و باغی و تراز تجارت آب مجازی در استان اصفهان در سال 1388 177

جدول 6-9: وضعیت صرفه‌جویی و مصارف آبی استان در بخش زراعت و باغداری در سال 1389 182

جدول 6-10: وضعیت تجارت آب مجازی محصولات زراعی و باغی در استان در سال 1389 182

جدول 6-11: بررسی مصارف آب و وضعیت تجارت آب مجازی محصولات دامی استان در سال 1387 183

جدول 6-12: بررسی مصارف آب و وضعیت تجارت آب مجازی محصولات دامی استان در سال 1388 184

جدول 6-13: بررسی مصارف آب و وضعیت تجارت آب مجازی محصولات دامی استان در سال 1389 186

جدول 6-14: وضعیت تجارت آب مجازی در استان اصفهان در سال‌های 1387تا1389 با احتساب کالاهای کشاورزی و دامی 187

جدول 6-15: بررسی میزان مصارف آبی، صرفه‌جویی در مصرف آب آبیاری و وضعیت تجارت آب مجازی با افزایش رفتار تولید محصولات زراعی (میزان تولید ثابت و سطح زیرکشت کاهش می‌یابد) در سال‌های 1387تا1389 در استان اصفهان 187

جدول 6-16: بررسی اهداف کمّی تولید محصولات راهبردی و عمدۀ زراعی و باغی استان اصفهان در سال 1387 با توجه به برنامۀ چهارم توسعه و از دیدگاه تجارت آب مجازی 194

جدول 6-17: بررسی اهداف کمّی تولید محصولات راهبردی و عمدۀ زراعی و باغی استان اصفهان در سال 1387 با توجه به برنامۀ چهارم توسعه و از دیدگاه تجارت آب مجازی 196

جدول 6-18: مقایسۀ وضعیت مصارف آبی و تجارت آب مجازی سال‌های ۱۳87 و ۱۳88 با سال‌های 1387تا1389 در تولید محصولات عمده و راهبردی 198

جدول 6-19: بررسی اهداف کمّی تولید محصولات دامی استان اصفهان در سال 1387، با توجه به برنامۀ چهارم توسعه و از دیدگاه تجارت آب مجازی 199

جدول 6-20: بررسی اهداف کمّی تولید محصولات دامی استان اصفهان در سال 1388، با توجه به برنامۀ چهارم توسعه از دیدگاه تجارت آب مجازی 199

جدول 6-21: مقایسۀ وضعیت مصارف آبی و تجارت آب مجازی سال‌های ۱۳87 و ۱۳88 یا سال‌های 1387تا1389 در تولید محصولات دامی 200

جدول 6-22: بررسی میزان مصارف آبی، صرفه‌جویی در مصرف آب آبیاری و وضعیت تجارت آب مجازی با افزایش عملکرد تولید محصولات عمده و راهبردی (میزان تولید ثابت و سطح زیرکشت کاهش می‌یابد) در سال‌های 1387 و 1388 در استان اصفهان 201

جدول 6-23: محاسبۀ بازدهی اقتصادی آب، بخش‌های زراعت و باغداری، استان اصفهان سال‌های 1387تا1389 203

جدول 6-24: محاسبۀ بازدهی اقتصادی آب، بخش‌های زراعت و باغداری، استان اصفهان سال‌های 1387تا1389 203

جدول 6-25: محاسبۀ بازدهی اقتصادی آب در سال‌های 1387تا1389 با استفاده از مفهوم آب ذخیره‌شده در کالا، برای کالاهای راهبردی قابل تولید در استان اصفهان به‌صورت استانی و میانگین کشوری 205

جدول 6-26: بررسی سیاست‌های امنیت غذایی کشور در استان از منظر آب آبی و سبز موردنیاز با استفاده از مفهوم آب مجازی برای سال 1386 207

فهرست نمودارها

نمودار 2-1: ارزش کل آب در کشورهای منتخب جهان. منبع: شرکت سهامی مدیریت منابع آب ایران، دفتر اقتصاد آب 21

نمودار 2-2: ارزش مصارف غیرکشاورزی آب در چند کشور. (منبع: شرکت سهامی مدیریت منابع آب ایران، دفتر اقتصاد) 22

نمودار 2-3: ارزش مصارف کشاورزی آب در کشورهای منطقه. (منبع: شرکت سهامی مدیریت منابع آب ایران، دفتر اقتصاد آب( 23

نمودار 4-1: میزان آب آبیاری موردنیاز برای خودکفایی در محصولات استراتژیک با رشد جمعیت و در بازده‌های گوناگون 80

نمودار 4-2: تأثیر بهبود بازده در میزان مصرف آب آبیاری درصورت خودکفایی  در محصولات استراتژیک در سال 1385 80

نمودار 4-3: تأثیر سرانۀ مصرف گندم در ایران بر میزان مصرف آب آبیاری در صورت خودکفایی در سال 1385 (جدول 4-1) 81

نمودار 5-1: برابری قیمت تمام شدۀ محصولات غذایی در ایران و بازارهای جهانی، 1382 111

نمودار 5-2: پخش منابع در صنعت کشاورزی ایران، کاربری زمین، سال 2004 (منبع: www.fao.org) 115

نمودار 5-3: پخش منابع در صنعت کشاورزی ایران، مصارف آب، 2004 (منبع: www.fao.org) 115

نمودار 5-4: پخش منابع در صنعت کشاورزی ایران، زمین‌های کشت‌پذیر، 2004 (منبع: www.fao.org) 116

نمودار 5-5: تولیدات میوه و سبزیجات در ایران (منبع: (www.fao.org 119

نمودار 5-6: درصد سهم ایران در تولیدات جهانی میوه و سبزیجات (منبع: www.fao.org) 120

نمودار 5-7: تولیدات غلات در ایران (منبع: www.fao.org) 120

نمودار 5-8: درصد سهم ایران در تولیدات جهانی غلات (منبع: (www.fao.org 121

نمودار 5-9: تولیدات گوشت در ایران (منبع: (www.fao.org 121

نمودار 5-10: درصد سهم ایران در تولیدات جهانی گوشت (منبع: www.fao.org) 122

نمودار 5-11: تولیدات، صادرات، واردات و مصرف محصولات غذایی کشور ایران، 200۱تا200۳ (منبع: www.fao.org) 126

نمودار 5-12: صادرات غلات کشورهای منتخب آسیایی (منبع: www.fao.org) 129

نمودار 5-13: صادرات روغن نباتی کشورهای منتخب آسیایی (منبع: www.fao.org) 129

نمودار 5-14: صادرات شکر کشورهای منتخب آسیایی (منبع: www.fao.org) 130

نمودار 5-15: صادرات محصولات کشاورزی کشور تایلند (منبع: www.fao.org) 131

نمودار 5-16: واردات محصولات کشاورزی کشور امارات (منبع: www.fao.org) 132

نمودار 5-17: مقایسۀ نموداری شاخص‌های هریک از سناریوهای مطرح‌شده 137

نمودار 5-18: مقایسۀ مجموع امتیاز کسب‌شده با کمک هر سناریو 138

نمودار 5-19: درصد دگرگونی‌ها در میزان منابع آبی 141

نمودار 5-20: میزان دگرگونی‌های آب مجازی وارداتی و صادراتی کشور 141

نمودار 6-1: میزان مصرف آب محصولات زراعی با افزایش رفتار و بازده، محاسبات با توجه به آمارهای سال 1387 189

نمودار 6-2: برابری مصارف آبی کالاهای عمدۀ کشاورزی و دامی در سال‌های 1387تا1389 (با احتساب آب آبی و آب سبز و بدون درنظرگرفتن بازده) 190

نمودار 6-3: برابری میزان صادرات آب مجازی با کمک تولید کالاهای عمدۀ صادرکنندۀ آب مجازی در استان در سالهای 1387تا1389 192

نمودار 6-4: افزایش مصارف آبی تولید محصولات عمده و راهبردی و دامی در سال‌های نشان‌داده‌شده 200

نمودار 6-5: میزان مصارف آب محصولات عمده و راهبردی با افزایش رفتار و بازده، محاسبات با توجه به آمارهای سال 1387 202

نمودار 6-6: میزان مصارف آب محصولات عمده و راهبردی با افزایش رفتار و بازده، محاسبات با توجه به آمارهای سال 1388 202

نمودار 6-7: تغییرات بازدهی اقتصادی آب با توجه به درصد بهبود عملکرد و بازده، با توجه به ارقام سال 1387 در استان اصفهان 206

نمودار 6-8: بررسی میزان آب موردنیاز برای خودکفایی در محصولات استراتژیک قابل تولید در منطقه با رشد جمعیت و با افزایش میزان عملکرد به میزان درصدهای ذکر‌شده بدون احتساب بازده 208

فهرست شکل‌ها

شکل 1-1: چرخۀ آب آبی و آب سبز (منبع [11]) 8

شکل 1-2: تعادل آب شیرین در جهان (منبع [4]) 8

شکل 1-3: حفظ آب ملی مصر با واردات سالانۀ گندم از کشورهای گوناگون. دورۀ زمانی 1997تا۲۰۰۱. (منبع: [13]) 13

شکل 1-4: کاهش منابع آب ملی ازطریق صادرات برنج از تایلند به سایر کشورها. دورۀ زمانی 1997تا۲۰۰۱. (منبع: [13]) 13

شکل 1-5: حفظ آب جهانی با کمک واردات برنج توسط مکزیک از آمریکا. دورۀ زمانی 1997تا۲۰۰۱. (منبع: [13]) 16

شکل 1-6: کاهش آب جهانی با کمک واردات برنج اندونزی از تایلند. دورۀ زمانی 1997تا۲۰۰۱. (منبع: [13]) 16

شکل 4-1: رابطۀ سیاست‌های توسعۀ تجارت آب مجازی با سایر سیاست‌های کلان در جامعه‌ای ایدئال 95

شکل 4-2: رابطۀ سیاست‌های توسعۀ تجارت آب مجازی با سایر سیاست‌های کلان در وضعیت فعلی 95

شکل 5-1: چهارچوب سیاست‌های مدیریتی بررسی تجارت آب مجازی (منبع: یافته‌های تحقیق) 98

شکل 5-2: نقشۀ پخش گرسنگی در سطح دنیا (منبع: www.fao.org) 100

شکل 5-3: میزان آب مجازی وارداتی به ایران در اثر تجارت محصولات کشاورزی، میانگین واردشدۀ 1997تا2001 103

شکل 6-1: موقعیت سازه‌های آبی حوزۀ رفتار آب منطقه‌ای استان اصفهان (منبع: شرکت مدیریت منابع آب ایران) 154