سر مقاله
در سال 1905 ميلادي، اينشتين، فيزيك‌دان آلماني ساكن امريكا، مقاله‌هايي منتشر كرد كه اكنون يك صد سال است جهان دانش را تحت تاثير خود قرار داده است. انجمن فيزيك اروپا ( EPS ) يك‌صد سال پس از انتشار آن مقاله‌ها، يعني سال2005، را سال جهاني فيزيك معرفي كرده است تا ضمن بزرگداشت اينشتين، جنبش تازه‌اي در آموزش و پژوهش فيزيك در جهان پدپد آيد. دولت جمهوري اسلامي ايران نيز سال 1384 را به پيشنهاد انجمن فيزيك، به عنوان سال فيزيك نام نهاد. از اين رو، با برگزاري مراسمي در روز پنج‌شنبه 20/12/1384 در تالار وحدت، سال 1384 سال جهاني فيزيك اعلام شد و قرار شد فعاليت‌هايي در راستاي هدف‌هاي جهاني اين بزرگداشت انجام شود .
يادآوري مي‌شود سال جهاني فيزيك فقط سال گرامي‌داشت اينشتين نبود، بلكه اينشتين مي‌توانست بهانه‌اي باشد براي كندوكاو در چند و چون آموزش فيزيك در ايران، گرامي‌داشت فيزيكدانان نامي ايران و ديگر فيزيكدانان مسلمان، سپاس‌گذاري از معلمان برتر فيزيك، نشر كتاب و مجله و راه‌اندازي و تقويت پايگاه‌هاي اينترنتي آموزش فيزيك و فعاليت‌ها ديگري كه در ترغيب دانش‌آموزان و دانشجويان به فراگيري فيزيك موثر خواهند بود.
به‌هرحال، سال جهاني فيزيك به تاريخ ميلادي آن به پايان رسيد و از تاريخ هجري آن نيز اندكي باقي مانده است. متاسفانه با وجود اين كه در جاي‌جاي جهان شاهد تكاپوي چشمگيري در زمينه‌ي آموزش فيزيك در سال گذشته بوديم و دست كم مي‌توان به راه‌اندازي چند پايگاه آموزشي بسيار كارآمد از جمله پايگاه http://physics.org اشاره كرد، فعاليتهاي سال جهاني فيزيك در ايران چندان قابل توجه نبود و اين سال نيز مانند سال‌هاي ديگر سپري شد. البته، فعاليتهاي خوبي از سوي اتحاديه‌ي انجمن‌هاي علمي و آموزشي معلمان فيزيك و گروه علمي جزيره‌ي دانش انجام شد كه در اين‌جا به معرفي آن فعاليت‌ها مي‌پردازيم.
راه‌اندازي پايگاه ويژه‌ي سال جهاني فيزيك
نظر به اين كه گروه علمي جزيره‌ي دانش از 2 سال پيش در زمينه‌ي اطلاع رساني آموزشي از راه شبكه‌ي جهاني اينترنت فعال شده و پايگاه پويا و سودمندي در زمينه‌ي آموزش مفاهيم علمي راه‌اندازي كرده است، اتحاديه‌ي انجمن‌هاي علمي و آموزشي معلمان فيزيك ايران همكاري خود را در جهت راه‌اندازي پايگاه ويژه‌ي سال جهاني فيزيك و توليد محتواي آن با گروه علمي جزيره‌ي دانش آغاز كرد كه همچنان ادامه دارد. فرآورده‌ي اين همكاري، پايگاهي به نشاني http://www.physicd.jazirehdanesh.com/است كه زيرمجموعه‌اي از حدود 15 پايگاه اينترنتي جزيره‌ي دانش است. پايگاه سال جهاني فيزيك، كه فعاليتهاي آن همچنان ادامه خواهد يافت، تا كنون در زمينه‌هاي زير اطلاع‌رساني كرده است:
1. معرفي جنبه‌هاي گوناگون شخصيت علمي اينشتين
مقاله‌هاي زير در اين زمينه منتشر شده است:
سال‌شمار زندگي اينشتين؛ گوشه‌هايي از زندگي طنزآميز اينشتين؛ روزي كه اينشتين رمق فكر كردن نداشت؛ از اينشتين بياموزيم؛ شوخي با اينشتين؛ مقايسه‌ي اينشتين و نيوتن
2. معرفي نقش فيزيك در زمينه‌هاي گوناگون زندگي، فناوري و ديگر شاخه‌هاي علم
مقاله‌هاي زير در اين زمينه منتشر شده است:
فيزيك و كاربرد آن: آموزش؛ فيزيك و كاربرد آن: پزشكي؛ فيزيك و كاربرد آن: فناوري؛ نقش مديران دانش‌آموخته‌ي فيزك در توسعه‌ي تعليم و تربيت
3. بازخواني تاريخ فيزيك و معرفي فيزيكدانان مسلمان
مقاله‌هاي زير در اين زمينه منتشر شده است: ده آزمايش برتر فيزيك؛ فيزيك بازي بزرگان؛ ابن‌هيثم: مرد روش علمي؛ عبدالسلام از زبان عبدالسلام
4. معرفي معلمان برتر فيزيك و دستاوردهاي آموزشي آنان
مقاله‌هاي زير در اين زمينه منتشر شده است:
زندگي‌نامه‌ي دكتر محمود حسابي؛ زندگي‌نامه‌ي دكتر كمال‌الدين جناب؛ زندگي‌نامه‌ي هوشنگ شريف‌زاده؛ زندگي‌نامه‌ي اصغر نوروزيان؛ زندگي‌نامه‌ي اسفنديار معتمدي
5. معرفي كتاب‌هاي مربوط به آموزش و تاريخ فيزيك
مقاله‌هاي زير در اين زمينه منتشر شده است:
مهندسي فيزيك در تمدن اسلامي(معرفي كتاب الجزري)؛ مشاهير فيزيك در تمدن اسلامي( معرفي كتابي به همين نام)؛ فرزانگان دانش( معرفي مجموعه كتاب دانشمندان مسلمان)؛ دانش پايه(معرفي مجموعه كتاب‌ها دانش‌افزايي درباره‌ي فيزيك)
6. انتشار خبرها و نظرها پيرامون سال جهاني فيزيك
نوشته‌هاي زير در اين باره منتشر شده است:
گزارشي از مراسم آغاز سال جهاني فيزيك؛ گزارشي از همايش فيزيك و آزمايشگاه در گيلان؛ گزارش كاروان علم در اسلام‌شهر؛ گزارش كاروان علم در سده‌ي لنجان؛ گزارش كاروان علم در تنكابن؛ گزارش كاروان علم در رودبار؛ گزارش كاروان علم در لامرد فارس؛ گزارش كاروان علم در اهواز؛ گزارش كاروان علم در تهران
7. معرفي پايگاه‌هاي اينترنتي مفيد
ويژه‌ي دانش آموزان(بازي‌هاي آموزشي)؛ ويژه‌ي معلمان(پايگاه‌هاي آموزشي)؛ پايگاه‌هاي سال جهاني فيزيك
8. راه‌اندازي بخش ويژه‌ي طنز چهاربعدي
در اين بخش، كاريكاتورهاي آموزشي جواد علي‌زاده، كاريكاتوريست مشهور ايراني، كه پيرامون نظريه‌هاي اينشتين طراحي شده، عرضه شده است. هدف از اين كار، سپاس‌گذاري از هنرمندي است كه با كاريكاتورهاي خود در جهت آسان كردن فهم نظريه‌هاي اينشتين تلاش چشمگيري كرده است. خوشبختانه اين آثار علي‌زاده، مورد توجه گروه‌هاي فعال در زمينه‌ي برگزاري سال جهاني فيزيك قرار گرفته و برخي از آثار ايشان در پايگاه اينترنتي سال جهاني فيزيك( http://www.wyp2005.org/) نيز معرفي شده است.
راه‌اندازي كاروان علم
كاروان علم نام طرح و برنامه‌اي است كه اتحاديه ي انجمن‌هاي علمي‌آموزشي معلمان فيزيك ايران به مناسبت سال جهاني فيزيك به راه انداخته است. هدف اين كاروان ايجاد انگيزه و تحرك در ميان دانش‌آموزان و معلمان به علم، به‌ويژه علم فيزيك، است. محرك اين كاروان نياز كشور به علم و فناوري و سرمايه اوليه‌ي آن عشق به آبادي ايران و ارتقاي سطح علمي و مهارتهاي زندگي مردم آن است.
برنامه‌هاي آتي جزيره و اتحاديه‌ي انجمن‌هاي معلمان فيزيك
• ادامه‌ي فعاليت‌هايي كه تا كنون انجام شده است
• معرفي پايگاه‌هاي اينترنتي مرتبط با سرفصل‌هاي كتاب‌هاي درسي
• معرفي كتاب‌هاي كمك‌آموزشي مرتبط با سرفصل‌هاي كتاب‌هاي درسي
• انتشار مقاله‌هايي پيرامون شيوه‌هاي آموزش مفهوم‌هاي فيزيكي
• تهيه‌ي گنجينه‌ي از بهترين طرح درس‌هايي كه روي شبكه منتشر شده است
• فراهم ساختن فرصتي براي آموزشگران ايراني براي عرضه‌ي طرح درس‌هاي خود در اينترنت
كلام آخر
بدون شك فعاليت‌هايي كه تا كنون در زمينه‌ي آموزش فيزيك انجام شده است، كاستي‌هاي زيادي دارد. اما بايد يادآوري كرد كه اين فعاليتهاي ناچيز در شرايطي انجام شده كه گروه علمي جزيره‌ي دانش و اتحاديه‌ي انجمن‌هاي علمي و آموزشي معلمان فيزيك از هيچ گونه پشتوانه‌ي مالي برخوردار نبوده‌اند و حتي گاهي خود نويسندگان و مترجمان به حروفچيني مقاله‌هاي خود پرداخته‌اند. بدون شك فراهم شدن پشتوانه مالي براي چنين كاري، كه مورد توجه معلمان و دانش‌آموزان قرار گرفته است
مرورى بر زندگى و تلاش هاى علمى آلبرت اينشتين
اينشتين در سال 1905سه نظريه مهم «نسبيت
خاص»،«كوآنتومى بودن نور» و «حركت براونى ذرات»
را ارايه كرد كه هركدام تحول بسيار مهمى در حوزه
خود ايجاد كرده اند.به همين مناسبت انجمن بين المللى
فيزيك محض و كاربردى سال 2005 را به مناسبت
يكصدمين سال ارائه اين نظريه ها و پنجاهمين سال
درگذشت وى سال جهانى فيزيك نامگذارى كرد تا توجه جهانيان به اهميت فيزيك جلب شود و تلاش هايى براى ترويج اين علم صورت گيرد. در ايران نيز درسال 1384 برنامه هايى براى بزرگداشت سال فيزيك برگزار مى شود. به همين مناسبت خلاصه اى از زندگى نامه اينشتين را از خبرگزارى ايسنا انتخاب كرديم كه از نظرتان مى گذرد.
انيشتين مردى كه زياد مى دانست
بنا به پيشنهاد انجمن فيزيك اروپا (EPS) و تصويب
مجمع بين المللى فيزيك محض و كاربردى (IUPAD)
سال 2005 به عنوان «سال جهانى فيزيك»
نامگذارى شده است. هدف از اعلام سال جارى به
عنوان سال جهانى فيزيك جلب توجه جهانيان به
اهميت فيزيك و تلاش براى ترويج اين علم ذكر شده است.
كارمندى كه شهرت جهانى يافت
اينشتين به معلمى علاقه داشت اما تا مدت دو سال نتوانست شغل ثابتى به دست آورد و با تدريس خصوصى و جانشينى معلمان ديگر زندگى خود را مى گذراند. سرانجام به عنوان بازرس در دفتر ثبت علائم و اختراعات سوئيس استخدام شد. هفت سال در آنجا ماند و فرصت خوبى براى ادامه مطالعات و تكميل نظرات خود داشت و توانست مقاله هاى تاريخى و به يادماندنى خود را در مجله آلمانى رويدادهاى فيزيكى سال منتشر كند و به شهرت دست يابد.آلبرت در سال 1909 به دانشگاه زوريخ دعوت شد و به استادى دانشگاه آلمانى پراگ و استادى دارالفنون زوريخ برگزيده شد. در 1914 عضويت فرهنگستان علوم پزشكى و رياست مؤسسه وريك كايزر ويلهلم را پذيرفت و همكار ماكس پلانك، والتر نرنست، اروين شرودينگر و ماكس فون لاوه شد. شهرت آلبرت با اعلام نظريه نسبيت عام در سال 1916 به اوج خود رسيد و پس از تائيد آن در كسوف سال 1919 (1298 ش) شهرت جهانى يافت.
نفرين و درود نثار اينشتين
استفاده از بمب اتمى و كشتار جمعيت زيادى در ژاپن سبب شد، اينشتين به طرفدارى از برقرارى صلح برخيزد و اعلاميه جلوگيرى از جنگ و صرف نظر كردن از جنگ هسته اى را كه برتراند راسل فيلسوف انگليسى تنظيم كرده بود، امضا كند.
اينشتين كه بود
آلبرت اينشتين در 14 مارس 1879 برابر با 24 اسفند 1257 در شهر اولم آلمان به دنيا آمد. يك سال بعد با خانواده اش به مونيخ رفت. تحصيلات خود را در مونيخ آغاز و در سوئيس دنبال كرد. دوره دبيرستان را در آراو در سوئيس به پايان رسانيد و در دارالفنون زوريخ به تحصيل فيزيك و رياضى ادامه داد تا آنكه در 1905 دكتراى خود را گرفت.
پايان عمر اينشتين
اينشتين در سال هاى اقامت خود در پرينستون به طور روزافزونى با جريان هاى اصلى پژوهش در فيزيك فاصله پيدا كرد اما بدون شك همچنان داناى جمع باقى ماند. او كماكان در راه آرمان هاى خيرخواهانه، صلح طلبانه، بشردوستانه و هموارسازى راه رسيدن به حكومت جهانى گام برمى داشت. با اين حال اينشتين در سخنانى كه در سال 1930 به زبان آورده است، به گونه اى به گرايش به دورى از جمع نيز اعتراف كرده است: «من در واقع يك مسافر تنها هستم. من هرگز با همه وجود به كشورى، به خانه شخصى ام يا به دوستان و حتى خانواده خودم تعلق نداشته ام. من با همه اين دلبستگى هاى زندگى روبه رو و در تماس بوده ام، اما احساس نياز به فاصله گرفتن و تنها شدن را هرگز از دست نداده ام. اين احساس با بالا رفتن سن در من در حال شدت گرفتن نيز هست...» (از كتاب فيزيكدانان برنده جايزه نوبل، ترجمه دكتر فقيهى نژاد)
بزرگداشت اينشتين در ايران
پس از درگذشت اينشتين براى تجليل از مقام شامخ علمى او مجلس يادبودى در ايران تشكيل شد. اين مجلس روز پنج شنبه 7/ 2/ 1334 در تالار ابن سيناى دانشكده پزشكى با حضور جمعى از وزيران و نمايندگان دو مجلس و رئيس و استادان دانشگاه برگزار شد. سخنرانان كه آقايان دكتر منوچهر اقبال، دكتر محمود خانى، دكتر محسن هشترودى، دكتر كمال جناب و دكتر رضازاده شفق بودند، در موضوع انديشه هاى علمى اينشتين و نتايج فلسفى آنها سخنرانى كردند.
بن بست هاى فيزيك كلاسيك
نيوتن با كشف قانون جاذبه و قانون هاى حركت و ماكسول با بيان نظريه الكترومغناطيس، فيزيك كلاسيك را چنان قدرت بخشيدند كه توانست از عهده تفسير و توجيه بسيارى از پديده هاى مربوط به طبيعت برآيد.
كاربرد علم فيزيك در ورزش
كاربرد علم فيزيك و علوم وابسته علم مكانيك و مكانيك زيستي " بيومكانيك " در تكنيك و مهارتهاي ورزشي :
فيزيك چيست ؟
فيزيك يكي از شاخه هاي مهم " شايد مهم ترين " علومم طبيعي بوده و بررسي تمام پديده هاي طبيعي را به نحوي زير پوشش خود قرار مي دهد . علم فيزيك در مطالعه عناصر تشكيل دهنده ماده يا جسم مادي و عمل متقابل اين عناصر غير قابل انكار و بررسي چنين برهم كنشها ، خواص جسم مادي را در پيش روي ما قرار داده و دسترسي به مجهولات پديده هاي طبيعي را آسان مي كند . فيزيك علاوه بر بررسي ساختار جسم مادي و عوامل تشكيل دهنده آن ، ارتباط نزديك با ساير علوم طبيعي در رشته و بعنوان يك پديده بنيادي در تمامي پژوهشهاي علمي كاربرد وسيعي را به خود اختصاص مي دهد . بررسي اوضاع و احوال علومي نظير انرژي ، نور ، مكانيك " جامدات و سيالات " شيمي ، نجوم ، زمين شناسي بدون استفاده از فيزيك امكان ندارد .
شاخه هاي سنتي فيزيك :
تا پايان قرن نوزدهم و شروع قرن بيستم ، حيطه عمليات علم فيزيك را در علومي نظير ، مكانيك ، ترموديناميك ، الكتريسيته ، مغناطيس ، صدا و نور خلاصه مي دانستند . مثلا ،مكانيك را علم الحركات و نور را براي دستيابي به علم اپتيك و صدا و شنوائي را براي دسترسي به علم اكوستييك و الكترومغناطيس را بعنوان رابط با تمامي شاخه هاي ذكر
پيدايش علم مكانيك زيستي يا بيومكانيك در ورزش :
در سالهايي اخير براي تجزيه و تحليل حركات جسماني موجودات زنده خصوصا انسان " بيش از همه حركات ورزشي " دانشمندان پس از بحث هايي طولاني به واژه بيو مكانيك يا مكانيك زيستي رو آوردند . در حقيقت بيو مكانيك نيز شاخه اي از علم مادر يعني فيزيك است و همان قوانين در اين رشته نيز صادق مي باشد .
تعريف علم بيومكانيك :
در رابطه با تكنيكها ومهارتهاي ورزشي ، بيو مكانيك باين شرح تعريف مي شود :
بيو مكانيك علمي است كه با بكارگيري قوانين فيزيك و مكانيك در حركات ورزشي و فعاليت هاي روزمره انسان و تجزيه و تحليل عمل و عكس العمل نيروهاي داخل و خارجي بر بدن انسان وتاثيرات نهائي اين نيروها صحبت مي كند .
رابطه علم فيزيك با ورزش :
فيزيك اساس و بنياد اكثر علوم طبيعي است و در زمينه هاي گوناگون علمي كاربرد دارد .
ارزش ني از اين قاعده مستثني نيست و بدون استفاده از قوانين فيزيك هيچ يك از فرآيندهاي ورزشي قابل تجزيه و تحليل نيستت . يكي از شاخه هاي پر ارزش فيزيك ، مكانيك است كه در تمام زمينه هاي ورزشي بصورت پايهاي وو گسترده بكار مي رود " در مقالات آينده تك تك آنها با ذكر مثال ورزشي عرضه مي شوند " .
تعريف علم مكانيك :
علم مكانيك علمي است كه در رابطه با حركت و تاثير نيروها بر اجسام صحبت مي كند .
تعريف علم ورزش :
علم ورزش علمي است كه ، در ارتباط با بكارگيري نيروي عضلاني ورزشكار و انتقال آن توسط تاندونهاي ماهيچه به اهرمهاي بدن او حركت و جنبش آنها را باعث شده و فعاليتهاي ورزشي به سرانجام مي رسد يا نيروهاي واقعي ورزشكار كه نيروي عضلانني مي باشند ، بر اجسام كه مي تواند وسايل ورزشي و غيره باشد اثر كرده و تحركات اهرمها را بدنبال مي آورد وموجب تكامل حركت ورزشي خواهد شد . اين دو تعريف بسيار شبيه مي باشند و ميي رساند چقدر قوانين فيزيك ورشته هاي مربوط آن در تكنيكهاي ورزش موثرند .