این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.

چکیده

بومی‌سازی مدیریت پیکربندی در چارچوب CMMI در یک سازمان ایرانی

به کوشش:
علیرضا خشت زرین

بهبود مداوم فرآیندها از جمله اهدافی است که امروزه تمام صنعت‌ها به  دنبال آن هستند. در این راستا مدل یکپارچه بلوغ/توانمندی(CMMI) با ارائه یک چارچوب موثر، بیش از دو دهه است که در سطح بین المللی مطرح شده است. مدیریت پیکربندی (CM) یکی از نواحی فرآیندی پشتیبان در مدل CMMI است که در این تحقیق جهت رفع برخی از مشکلات در سازمان ثبت اسناد از قبیل محافظت از داده‌ها، پایش و کنترل روال‌ها و فرآیندهای سازمان، ارزش نهادن به ارباب رجوع، ارائه خدمات قابل اعتماد و مطمئن، ارائه خدمات با کیفیت بالا، استفاده بهینه از منابع بومی‌سازی شده است. بومی‌سازی مدیریت پیکربندی به این معناست که تمرین‌های CM را متناسب با اهداف، وضعیت جاری و شرایط سازمان مورد نظر مناسب سازی کرده، در واقع تمرین‌های CM را برای استفاده در سازمان هدف آماده سازیم. بدین منظور از نقشه راه IDEAL برای هدایت روند بومی‌سازی استفاده شد. همچنین در فاز استقرار از مدل IDEAL از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) جهت اولویت‌بندی بهبود فرآیندهای سازمان استفاده شد که بر اساس نتایج حاصله، فرآیند "پاسخ استعلام املاک" مورد بهبود قرار گرفت. سپس بهبودهای پیشنهادی در ناحیه CM توسط متخصصین بهبود فرآیند مورد ارزیابی و اعتبار سنجی قرار گرفتند. لازم به ذکر است که در مراحل مختلف این تحقیق از روش‌های پرسشنامه و مصاحبه برای جمع‌آوری داده‌ها، نظرات و بازخوردهای متخصصین و کارمندان اداره استفاده شده است.

کلمات کلیدی: بومي سازي، بهبود فرايند، سازمان ثبت اسناد، مدل يکپارچه بلوغ توانمندي، مديريت پيکربندي، نقشه راه

1-    فهرست مطالب
عنوان                                            صفحه
1. مقدمه        2
1-1. شرح مسئله        2
1-2. انگیزه تحقیق        4
2. تعاریف پایه        6
2-1. بهبود فرآیند        6
2-2. معرفي مدل یکپارچه توانمندی/ بلوغ (CMMI)    7
2-2-1. نواحي فرآيندي در شيوه‌هاي نمايشي پيوسته و مرحله‌اي    10
2-2-2. CMMI-SVC    12
2-2-3. درک مفاهیم کلیدی در استفاده از CMMI-SVC    12
2-3. مدیریت پیکربندی در بین نواحی فرآیندی CMMI    14
2-4. مدل IDEAL        16
3. کارهای مرتبط        19
4. راهکار پیشنهادی جهت حل مسئله    25
4-1. دلایل انتخاب مدل IDEAL به عنوان نقشه راه    25
4-2. نحوه جمع‌آوری داده‌ها    25
4-2-1. فاز اول-بنیان گزاری    26
4-2-2. فاز تشخیص- تعیین وضعیت جاری و مشکلات سازمان    28
•    هدف از مصاحبه    31
•    نحوه تهیه پرسشنامه جهت استفاده در مصاحبه    31
•    نحوه مصاحبه    31
•    متن پرسشنامه    32
•    نتایج مصاحبه    33
•    مشکلات موجود در بخشهای مختلف سازمان    33
•    نحوه امتیاز دهی به تمرینهای خاص CM    37
•    اولویت‌بندی فرآیندهای سازمان    38
•    اولويت‌بندي بهبود فرآيندهای اداره ثبت اسناد با استفاده از روش‌ AHP (بر اساس روابط سلسله‌مراتبي)    39
•    تحليل نتايج حاصل از انجام اولويت‌‌بندي به روش‌ AHP    52
4-2-3 فاز استقرار    52
•    تهیه پاسخ استعلام املاک جاری    52
•    ارزیابی جریان‌کاری پیشنهادی بر اساس پرسشنامه استاندارد    60
•    نتایج ارزیابی    62
5. نتیجه گیری و خلاصه    64
                        

فهرست جداول
عنوان                                          صفحه
جدول 2-1.نواحي فرآيندي CMMI در رويكردهاي پيوسته و گام به گام     9
جدول 4-1.مشکلات جاری سازمان     33
جدول 4-2.نتیجه ارزیابی وضعیت فعلی سازمان در ناحیه CM توسط تیم ارزیاب     37
جدول 4-3.جزئیات مربوط به معیارها و فرآیندها در سلسله مراتب نمایش داده شده در     شکل 4-1         40
جدول 4-4.مقیاس 9 درجه ای لیکرت مورد استفاده در پرشسنامه خبره AHP جهت جمع آوری نظرات متخصصین         41
جدول 4-5.جدول مقایسات زوجی (به همراه داده‌های نمونه) جهت اولویت‌بندی معیارها             42
جدول 4-6.جداول مقایسات زوجی (به همراه دادههای نمونه) مربوط به اولویت‌بندی فرآیندها     44
جدول 4-7.نتایج مربوط به محاسبه وزن معیارها بر اساس جدول کامل مقایسات زوجی     46
جدول 4-8.نتایج مربوط به محاسبه وزن و اولویت نسبی فرآیندهای اداره ثبت اسناد     47
جدول 4-9.مجموعه آیتم‌های پیکربندی شناسایی شده در تمرین 'شناسایی آیتم‌های         پیکربندی'     55

فهرست شکل‌ها
عنوان                                          صفحه
شکل 2-1.سه بعد حياتي براي ارتقاي سازمان    7
شکل 2-2.سطوح بلوغ در رويكرد گام به گام از مدل CMMI    8
شکل 2-3.نواحي فرآيندي در شيوه‌هاي نمايشي پيوسته و مرحله‌اي    12
شکل 2-4.فازهای مدل IDEAL    17
شکل 4-1.ساختار سلسله مراتبی AHP مربوط به مسئله اولویت‌بندی بهبود فرآیندها اداره ثبت اسناد        40
شکل 4-2.سلسله مراتب اولویت‌بندی بهبود فرآیندهای سازمان    49
شکل 4-3.وزن و تاثیر نسبی معیارهای اولویت‌بندی فرایندها    50
شکل 4-4.وزن و اولویت نسبی بهبود فرآیندهای اداره ثبت اسناد    50
شکل 4-5.ورود داده‌‌های پرسشنامه‌ها    51
شکل 4-6.ورود مستقیم داده‌ها    51
شکل 4-7.نتایج اولویت‌بندی به روش AHP    52
شکل 4-8.جریان‌کاری فرآیند پاسخ استعلام املاک    53
 

شکل 1-     
جدول 1-    
فصل اول

 
1. مقدمه
1-1. شرح مسئله
یک روش مدیریت پیکربندی (CM ) هوشمند به سازمانها اجازه می دهند تا منابع IT خود را در حد ماکزیمم سودمندتر و قابل اطمینان تر سازند. توسعه دهندگان هر برنامه نیاز به توجه ویژه حدودا 60 درصد تاثیرات سرویس، به سبب مشکلات پیکربندی می باشند. بسیاری از آیتم‌ها در طول یک دوره حیات محصول یا سرویس تغییر می کنند و حفظ دنباله این تغییرات مهم هستند. مباحث مربوط به CM ضعیف، شامل شکست‌های مربوط به سیسستم، شکست سرویسهای کلیدی، کارایی ضعیف و کاهش بهره وری بوده و نتیجتا باعث تاثیر جدی در تجارت می شود.[1]
هدف اصلی مدیریت تغییرات، حذف تمام تغییرات محصول نیست ولی کمک به حداقل کردن تاثیرات منفی از تغییرات ضروری بوده و از تغییرات غیر ضروری اجتناب می کند.[2]
از نمای مدیریت پروژه ، CM یک فعالیت مدیریتی است که تعریف یک محصول، سیستم یا فرآیند را در طول تعریف کل چرخه حیات، مدیریت می کند. CM به متخصصان پروژه کمک می کند تا تضمین کنند محصولات و سیستم‌ها، نیازمندی‌های فیزیکی و عملیاتی تعریف شده خود را برآورده می کنند و هر تغییری روی نیازمندی‌هایشان به سختی کنترل شده، به دقت شناسایی شده و به ثبت می رسند. با انگیزه‌هایی در کاهش زمان توسعه محصول، حداقل سازی هزینه در طول حیات و افزایش کلی کیفیت محصول، CM یک بخش ضروری از استراتژی تحویل محصول می باشد. CM اولین بار بصورت رسمی توسط دپارتمان دفاع آمریکا در دهه 1950، بدلیل فقدان یکریختی و ناسازگاری داده‌ها و مباحث کنترل تغییرات در مسابقه ای برای پرتاب موشک انداز آغاز شد. سازمان استانداردسازی بین المللی اولین راهنما را در CM به شکل ISO-10007 در سال 1994 شامل cm در نیازمندی بر اساس استانداردهای هوافضا مثل AS-9100، تعریف نمود. CM یکی از مهمترین نواحی فرآیندی در مدل‌های بلوغ فرآیند توسعه داده شده توسط مهندسی نرم افزار می باشد.CM  یک فعالیت Through Life است که چرخه حیات پروژه را مدام گسترش می دهد. جهت برقراری و حفظ یکپارچگی سیستم/محصول سرتاسر چرخه حیات، CM  یک فعالیت تکراری و مداوم است [3]
سازمان ثبت اسناد شامل فرآیندهای متعدد خدماتی جهت ایجاد، تغییر، استعلام در مورد انواع اسناد مالکیت است. بنابراین حفاظت از اسناد مالکیت و کنترل دسترسی به اطلاعات آن‌ها یکی از اهداف اساسی سازمان است. از طرف دیگر، این سازمان در تعامل مستقیم با قوه قضایه، دفاتر ثبت اسناد رسمی، سایر سازمان‌ها و ادارات دولتی و خصوصی، همچنین ارباب رجوع، به ارائه خدمات می پردازد، از اینرو نیازمند بکارگیری فرآیندها و روال‌های با کیفیت جهت مواجه با تبادل گسترده اطلاعات می باشد. از جمله اهداف کیفیت در این سازمان می توان به سرعت بالا، هزینه کمتر، قابلیت دسترسی بالا، دقت در ثبت و نگهداری اسناد و اطلاعات، سهولت استفاده از خدمات و رضایت ارباب رجوع اشاره کرد. دستیابی به اهداف فوق الذکر مستلزم تعریف و بکارگیری صحیح فرآیندهای مدیریت پیکربندی در سازمان است. فرآیندهای مدیریت پیکربندی به عنوان یکی از نواحی فرآیندی در اکثر مدل‌ها و استاندارهای بهبود فرآیند همچون CMMI  [4]، PMBOK  ، ITIL مطرح است. این ناحیه تعریف و اجرای صحیح فرآیندهای سازمان در سایر نواحی (مثلا نواحی مدیریت نیازمندی‌ها، طرح ریزی پروژه یا تضمین کیفیت فرآیند و محصول) را تضمین کرده، لذا از اهمیت بالایی برخوردار است. با این وجود ملزومات و رهنمون‌های ارائه شده در این مدل‌ها، بصورت کلی بیان شده و به عبارت دیگر فاقد جزئیات و نحوه ‌پیاده‌سازی در سازمان‌های مختلف است. بنابراین ابتدا باید هریک از این مدل‌ها را بر اساس اهداف، نیازها و شرایط سازمان بومی‌سازی کرد تا قابل ‌پیاده‌سازی شوند[5]. اما فرآیند بومی‌سازی نیازمند وجود تخصص در زمینه کاری سازمان و مدل مورد استفاده برای بهبود فرآیند، برنامه ریزی مناسب و تخصیص منابع موردنیاز است، در غیر اینصورت با خطر شکست مواجه خواهد بود [6]. در این راستا اولویت‌بندی بهبود فرآیندها می تواند نقش بسزایی در آغاز و هدایت بهبود فرآیند بر اساس نیازها و منابع موجود بویژه در سازمان‌های کوچک و متوسط (SME ) داشته باشد.
چالش‌ها و موانعی که در بومی‌سازی مدیریت پیکربندی وجود دارد، بسیار بوده و به همین دلیل نیاز است تا آنها را جهت ارائه طرح بهتر مدیریت پیکربندی شناسایی کرده و برای آنها راه حل‌هایی با توجه به مدل مورد استفاده بیابیم. چالش‌ها از قبیل این موارد  می باشد: فقدان پشتیبانی مدیریت ارشد سازمان، هزینه‌های بالا نسبت به مزایای  CM، فقدان  آموزش کافی در ناحیه CM برای پرسنل سازمان، فقدان طرح جاری CM و ضعف در تعریف نیازمندی‌های CM[3]
لازم به ذکر است که بصورت کلی هدف اصلی برنامه بهبود فرآیند، اصلاح جریان کاری فرآیندها در سطح سازمان است که این امر می تواند با استفاده از ابزارهای مناسب مورد پشتیبانی قرار گیرند[7].

1-2. انگیزه تحقیق
بومی‌سازی صحیح CM در سازمان ثبت اسناد شامل تاثیرات مثبت و کارای زیر می باشد:
اول اینکه، محافظت از داده‌ها و منابع دیگر، بطوریکه محصولات همیشه برای مشتری در دسترس بوده و یا در زمان شکست، بصورت خیلی سریع قابل بازگشت باشند. مواردی که بهمراه بازبینی آنها برای سازمان دارای اهمیت بوده و لذا نباید از بین بروند و باید همیشه در دسترس باشند شامل نقشه ملک، مشخصات مالک، مشخصات ملک، میزان مالکیت افراد، گزارش‌های تهیه شده پس از بازدید از ملک، می باشند.
دوم، پایش و کنترل روال‌ها و فرآیندهای سازمان که خود منجر به دو مزیت در سازمان ثبت اسناد می شود: تعریف روالها و فرآیندهای سازمان بصورت درست و کامل، که باعث به حداقل رسیدن تداخل در کار پرسنل می شود و اینکه پرسنل روال‌ها را دنبال می‌کنند و تهیه راه آسان جهت دنبال‌کردن روال‌ها می باشد.