چکیده:

مطابق ماده 1005 ق.م توافق در مورد سکونت در ایام نکاح امکان‌پذیر است و زوجه می‌تواند با اجازه همسر خویش در منزلی مستقل سکونت داشته باشد؛ به عبارت دیگر این حق جنبۀ شخصی دارد. مطلقه رجعیه، در حکم زوجه است و حقوق و تکالیف زوجه بر او بار می‌شود و در ایام عدّه نیز چنین حقی استصحاب می‎شود. از تبصره 4 قانون منسوخ اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب 1371 که گواهی سکونت زوجه در منزل مشترک را برای ثبت الزامی می‌دانست می‌توان برداشت نمود که این تکلیف اصولاً از نوع حکم بوده و توافق خلاف آن امکان‌پذیر نبود؛ مزید بر آن در ماده 38 ق.ح.خ 1391 هرچند گواهی کتبی سکونت زوجه در منزل مشترک را برای ثبت طلاق الزامی است اما با تصریح عبارت «مگر اینکه زوجه رضایت به ثبت داشته باشد»، در عمل ضمانت اجرای سکونت در منزل مشترک را بی‎اثر ساخته است و به‌نوعی این ابهام پیش می‎آید که سکونت در منزل مشترک حق زوجه است؛ اما به نظر می‎رسد این از زمرۀ حق نبوده و رضایت او مربوط به مرحلۀ ثبت طلاق، نه سکونت در منزل مستقل است. شارع مقدس، در سوره طلاق، زوجین را در ایام عدّه رجعیه مکلف به سکونت در منزل مشترک نموده و حکم تکلیفی است؛ بنابراین تخلف از آن حرام است. در نتیجه توافق در مورد سکونت در ایام عدّه رجعیه امکان‎پذیر نخواهد بود؛ و تخلف از آن علاوه بر حرمت تکلیفی، ممکن است اثر وضعی نیز داشته باشد و آن عدم ثبت طلاق است. بر اساس ماده 1115 ق.م در صورت خوف ضرر جانی و مالی و شرافتی زوجه می‌تواند در منزلی جداگانه سکونت داشته باشد؛ با توجه به اینکه مطلقه رجعیه، حقوق و تکالیف زوجه را داراست، این حق اختصاص به ایام نکاح نداشته بلکه در ایام عدّه نیز به مقتضای آن لازم‌الاجرا خواهد بود.
واژگان کلیدی: سکونت، حق، حکم، سکنی در عدّه رجعیه، منزل مشترک.

فهرست مطالب:
مقدمه    1
بیان مسئله:    1
سؤالات اصلی:    3
سؤالات فرعی:    3
فرضیه‌های اصلی:    3
فرضیه‌های فرعی:    4
اهمیت و ضرورت تحقیق:    4
هدف تحقیق:    5
سابقه تحقیق:    5
روش شناسی پژوهش:    6
تقسیم بندي مطالب:    6
فصل اول: کلیات    7
بخش اول: مفهوم و اقسام طلاق و عدّه    8
مبحث اول: مفهوم طلاق و اقسام آن    8
گفتار اول: مفهوم طلاق    8
گفتار دوم : اقسام طلاق از منظر حکم شرعی    9
بند اول: طلاق واجب    9
الف) ظهار:    9
ب) ایلاء:    10
بند دوم: طلاق حرام    11
بند سوم: طلاق مکروه    11
بند چهارم: طلاق مستحب    12
گفتار سوم: اقسام طلاق از نظر کیفیت وقوع آن    12
بند اول: طلاق بائن    13
بند دوم: طلاق رجعی    16
الف) حقوق  و تکالیف زوجین در طلاق رجعی:    16
ب) اقسام طلاق رجعی:    16
گفتار چهارم: اقسام طلاق در قانون    17
بند اول: طلاق قضایی    17
بند دوم: طلاق غیرقضایی    18
مبحث دوم: مفهوم، فلسفه و اقسام عدّه    18
گفتار اول: مفهوم طلاق    18
گفتار دوم: فلسفه نگه‌داشتن عدّه    18
بند اول: جلوگیری از اختلاط نسل    19
بند دوم: حفظ حقوق خانواده    19
بند سوم: رعایت حرمت نکاح    20
بند چهارم: تعبّدی بودن عدّه    20
گفتار سوم: اقسام عدّه    20
بند اول: عدّه طلاق    21
بند دوم: عدّه وفات    23
بند سوم: عدّه فسخ نکاح    24
بند چهارم: عدّه بذل و انقضای مدّت    25
بخش دوم: سکونت در منزل مشترک    26
مبحث اول: مبانی سکونت در منزل مشترک    27
گفتار اول: مبانی سکونت در منزل مشترک در ایام نکاح    27
بند اول: مبانی فقهی و شرعی    27
الف) کتاب:    27
ب) سنت:    28
پ) اجماع:    29
ت) سیرۀ مسلمین:    30
بند دوم: مبانی قانونی    30
الف) ماده 1005 قانون مدنی:    30
ب) ماده 1103 قانون مدنی:    30
پ) ماده 1107 قانون مدنی:    30
ت) ماده 1114 قانون مدنی:    31
ث) ماده 1115 قانون مدنی:    31
ج) ماده 1116 قانون مدنی:    31
گفتار دوم: مبانی سکونت در منزل مشترک در ایام عدّه رجعیه    32
بند اول: مبانی شرعی    32
الف) آیۀ 228 سوره بقره:    32
ب) آیۀ 1 سوره طلاق:    32
پ) آیۀ 6 سوره طلاق:    33
بند دوم: مبانی قانونی    34
الف) تبصره 4 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق (1371):    34
ب) ماده 38 قانون حمایت خانواده (1391):    34
پ) ماده 1109 قانون مدنی:    35
مبحث دوم: سکونت در منزل مشترک در طلاق قضایی    35
گفتار اول: رجعی بودن طلاق به حکم دادگاه    36
گفتار دوم: بائن بودن طلاق به حکم دادگاه    38
گفتار سوم: در حکم بائن بودن    40
مبحث سوم: شرایط، ضمانت اجرا و اختیار تعیین مسکن    44
گفتار اول: شرایط سکونت در منزل مشترک    45
بند اول: متناسب بودن مسکن با شئونات زوجه    45
بند دوم: فقدان شرط خلاف سکونت مشترک    49
بند سوم: فقدان خوف ضرر بدنی، مالی و شرافتی    50
گفتار دوم: ضمانت اجرای سکونت در منزل مشترک    54
گفتار سوم: بقای شرط اختیار تعیین مسکن ضمن عقد نکاح    57
فصل دوم: ماهیت سکونت در منزل مشترک    59
بخش اول: حق و حکم    60
مبحث اول: حق    60
گفتار اول: معنای اصطلاحی حق از دیدگاه حقوقدانان    60
گفتار دوم: معنای اصطلاحی حق از دیدگاه فقها    62
گفتار سوم: اوصاف حق    66
بند اول: قابلیت انتقال    66
بند دوم: وراثت حقوق    66
بند سوم: قابلیت اسقاط    67
گفتار چهارم: اقسام حق    67
مبحث دوم: حکم    68
گفتار اول: اقسام حکم    68
بند اول: حکم تکلیفی    68
بند دوم: حکم وضعی    69
گفتار دوم: ویژگی‌های حکم    69
بند اول: توصیف حکم به‌عنوان قاعده آمره    69
الف) ضابطۀ ماهوی:    70
ب) ضابطۀ شکلی:    72
بند دوم: خروج قواعد حکمی از قلمرو اراده‌های اشخاص    73
بند سوم: عدم وراثت موقعیت‌های ناشی از قانون    74
بخش دوم: بررسی ماهیت سکونت در ایام نکاح و عدّه    74
مبحث اول: ماهیت سکونت در منزل مشترک در ایام نکاح    74
گفتار اول: نتایج عرفی حاصل از عقد نکاح    75
گفتار دوم: شرط خلاف مقتضای عقد نکاح    76
بند اول: تعریف نکاح از دیدگاه حقوقدانان    77
بند دوم: بررسی آیه شریفه 21 سوره روم    78
گفتار سوم: حق سکنی و تمکین    80
بند اول: حق سکنی    80
بند دوم: تمکین عام    82
مبحث دوم: سکونت در منزل مشترک در ایام عدّه رجعیه    85
گفتار اول: مطلقه رجعیه؛ زوجه حقیقی یا حکمی    85
بند اول: ادله زوجه حکمی بودن مطلقه رجعیه    87
الف) تأثیر طلاق از زمان وقوع انشا:    87
ب) شهرت فتوائیه:    88
پ) تسرّی احکام زوجیت بر مطلقه رجعیه مطابق قانون مدنی و قانون امور حسبی:    88
بند دوم: ادله زوجه حقیقی بودن مطلقه رجعیه    89
الف) کتاب:    89
ب) روایات:    90
گفتار دوم: بررسی و تحلیل ماده 38 قانون حمایت خانواده (1391)    92
گفتار سوم: بررسی و تفسیر آیه اول سوره طلاق    95
گفتار چهارم: تعبّدی بودن احکام عدّه    102
گفتار پنجم: تحلیل و بررسی تبصره 4 ماده واحده طلاق (1371)    107
مبحث سوم: سکونت؛ تکلیف اختصاصی زوجه یا تکلیف مشترک زوجین    108
گفتار اول: تکلیف اختصاصی زوجه    108
گفتار دوم: تکلیف مشترک زوجین    114
بند اول: منزل زوج    116
بند دوم: منزل مشترک    117
نتیجه‌:    120
فهرست منابع:    122
الف) کتب فارسی:    122
ب) کتب عربی:    126
پ) مقالات:    130
ت) پایان‌نامه:    131
ث) قوانین و مقررات:    131
ج) منابع اینترنتی:    131

علائم اختصاری:
 ر.ک: ................................................................................................ رجوع کنید به.
ق.ا.ح: ................................................................................................. قانون امور حسبی.
ق.ح.خ: .............................................................................................. قانون حمایت خانواده.
ق.م: .................................................................................................... قانون مدنی.

 
مقدمه
در طلاق رجعی مرد می‌تواند تا زمانی که عدّه پایان نیافته، بدون انشای عقد نکاح جدید به همسر خود رجوع نماید، طلاق رجعی راهی است که اسلام با در نظر گرفتن مصلحت خانواده و جامعه مقرّر نموده است تا ضمن حفظ زمینۀ احیای دوباره زندگی مشترک، شأن زن با ابراز علاقه از سوی مرد حفظ شود.
با وجود همه تدابیری که اسلام برای جلوگیری از طلاق در نظر گرفته، گاه دیده می‌شود که بنای مقدس ازدواج، قربانی خشم و نفرتی زودگذر می‌گردد؛ اینجاست که حقوق اسلامی در جامۀ مصلحت، وارد عرصۀ خصوصی خانواده می‌شود و درصدد است تا فرصتی دوباره برای فکر کردن و بازبینی به طرفین بدهد.
به همین علت برای زوجین در ایام عدّه رجعیه تکالیفی را وضع نموده است که در طلاق بائن وجود ندارد؛ یکی از آن‌ها، تکلیف مربوط به سکونت در منزل مشترک می‌باشد که در تبصره 4 قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق (منسوخ) و ماده 38 ق.ح.خ و هم‎چنین در سوره طلاق به‌نوعی به این تکلیف اشاره شده است؛ اما علیرغم آن دیده می‌شود که زوجین پس از اجرای صیغۀ طلاق از سکونت در منزل مشترک خودداری کرده و به‎صورت مستقل از یکدیگر زندگی می‌کنند و این امر را نادیده می‌گیرند که اغلب ریشه در جهل و عدم اطلاع آن‌ها به این مسئله دارد و ممکن است دفاتر ثبت ازدواج و طلاق از ثبت چنین طلاقی خودداری نمایند. به همین علت شناسایی ماهیت این تکلیف امری ضروری و شاید به خاطر مشخص نبودن ماهیت این تکلیف است که در اغلب موارد زن و شوهر بعد از طلاق رجعی جدا از یکدیگر سکونت می‎نمایند. در ادامه به بیان سؤال‌ها، فرضیه‌های پژوهش، پیشینه، اهمیت، اهداف پژوهش و روش‎شناسی پژوهش پرداخته خواهد شد.
بیان مسئله:
یکی از عوامل انحلال نکاح، طلاق است که به دو نوع رجعی و بائن تقسیم می‌شود؛ در طلاق رجعی مادام که عدّه منقضی نشده است شوهر هر زمان که بخواهد می‌تواند رجوع کند.
نفقۀ مطلقۀ رجعیه در ایام عدّه مانند ایام زوجیت بر عهدۀ زوج می‌باشد؛ بنابراین زوج مکلّف است که همچنان مسکن زوجه را به عنوان یکی از مصادیق نفقه، تأمین نماید. هدف اصلی نکاح، تشکیل خانواده و در کنار یکدیگر بودن است که بخش عمده‌ای از سکونت، اطمینان، ارتباط عاطفی و صمیمی از اینجا سرچشمه می‌گیرد؛ در ماده 1114 ق.م آمده است که: «زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکنی نماید، مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد».

rd قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد