این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.

فهرست مطالب
چکیده......................................................................................................................................1
مقدمه......................................................................................................................................2
1 ـ بیان مسئله........................................................................................................................2  
2 ـ اهمیت تحقیق.................................................................................................................5
3 ـ پیشینه تحقیق.................................................................................................................. 5
4 ـ اهداف تحقیق...................................................................................................................6  
5 ـ سوال های تحقیق.............................................................................................................6  
6 ـ فرضیه های تحقیق...........................................................................................................7  
فصل اول : کلیات و مفاهیم..........................................................9
مبحث اول : مفهوم وقف و اقسام آن...................................................................................10  
گفتار اول : مفهوم وقف........................................................................................................10  
گفتار دوم : اقسام وقف .......................................................................................................19
بند اول : وقف عام ..............................................................................................................19
بند دوم : وقف خاص .........................................................................................................20
مبحث دوم : تاریخچه وقف ................................................................................................21
گفتار اول : تاریخچه وقف قبل از اسلام .............................................................................21
گفتار دوم : تاریخچه وقف بعد از اسلام..............................................................................24  
مبحث سوم : ارکان وقف.....................................................................................................27  
گفتار اول : واقف.................................................................................................................27  
گفتار دوم : موقوف علیه.......................................................................................................30
گفتار سوم : مال موقوفه........................................................................................................48
فصل دوم : موانع و چالشهای بهره وری مطلوب از وقف.........................56
مبحث اول : موانع فرهنگی..................................................................................................57  
گفتار اول : تصورات غلط از وقف.......................................................................................57  
گفتار دوم : فقدان مدیریت فرهنگی.....................................................................................57  
مبحث دوم : موانع اجرائی.................................................................................................. 58
گفتار اول : ضعف در سیستم اطلاع رسانی..........................................................................58
گفتار دوم : دخالت دولت و محدویت قانونی وقف.............................................................60
گفتار سوم : عدم توجه به اهمیت وقف ............................................................................61
گفتار چهارم : آسیب ها در مدیریت وقف...........................................................................62
فصل سوم : راهکارهای مربوط به آثار وقف .....................................64
مبحث اول : توجه به مصالح عمومی....................................................................................65  
گفتار اول : مبارزه با عوامل رکود وقف................................................................................65  
گفتار دوم : تبلیغات صحیح و مستمر...................................................................................70
گفتار سوم : حمایت قانونی از اوقاف ..................................................................................73
گفتار چهارم : ابدال و استبدال در وقف.............................................................................. 76
گفتار پنجم : صرف عواید موقوفه در بریات عمومی............................................................80
مبحث دوم : راهکارهای نوین در بهره وری موقوفات........................................................ 82
گفتار اول : سرمایه گذاری در وقف ....................................................................................82
بند اول : امکان سرمایه گذاری در موقوفات........................................................................82  
بند دوم : کارکردهای سرمایه گذاری در وقف...................................................................98  
مبحث سوم : روش های جدید سرمایه گذاری برای بهره وری وقف.............................. 110
گفتار اول : روش مضاربه و مشارکت............................................................................... 110
گفتار دوم : مشارکت صنعتی............................................................................................ 112
گفتار سوم : مشارکت به شرط تملیک.............................................................................. 113
گفتار چهارم : مشارکت متناقصه........................................................................................115
نتیجه گیری....................................................................................................................... 117
فهرست منابع و مآخذ .......................................................................................................119
چکیده
سنت وقف که از پیشینه تاریخی عمیقی در ایران برخوردار است و در طول ساهای متمادی علی الخصوص پس از اسلام منشا اثرات بسیار ارزشمندی در عرصه اجتماع بوده است ، امروزه با نابسامانیهایی همچون عدم هماهنگی با اقتصاد توسعه یافته امروز ، حاکمیت مدیریت سنتی و در نتیجه عدم اثربخشی و کارائی موقوفات روبروست .
انجام این مهم مستلزم اموری همچون بازنگری در تعریف وقف و افزایش حوزه اموال و نیز جواز وقف پول و استفاده از ابزار اوراق مشارکت برای احیای موقوفات و ایجاد ضمانت اجراهای موثر برای قوانین موجود و رفع خلاهای قانونی می باشد .
در این تحقیق به دنبال ارائه راهکارهایی برای حل این مشکل و برخورد ریشه ای با این مسئله است .
کلید واژگان : وقف ـ موقوفات ـ مشارکت ـ اوراق وقف ـ منفعت

 
مقدمه
1 ـ بیان مسئله
انسان همیشه در طریق تکامل مادی و معنوی است و در این راه میزان علائق و دلبستگی ها و آرزوهای او رو به فزونی است . یکی از خواسته های بشر میل به ادامه زندگی . دیر زیستن است که چون این خواسته با توجه به عمر محدود امکان پذیر نیست ؛ لذا از دیرباز انسانها بر آن شدند که به هر نحو شده آثار وجودی خود را جاودانه سازند . میل به اختراع و اکتشاف و تفحص در علوم و پدید آوردن آثار علمی و از جمله تالیفات و تصنیفات از این مقوله است .
یکی از راههای برگزیده شده ، اختصاص دادن قسمتی از اموال به مصارف عمومی یا خاص است تا هنگام انتافاع مردم از آنها یاد بانیان در اذهان تجدید شود . ماده 55 قانون مدنی در مقام تعریف وقف می گوید :   « وقف عبارت است از این که عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود » و این تعریف حدودا همان است که فقهای امامیه گفته اند . بنابراین وقف ، مجموعه ای از اموال که به هدف خاص و نیکی اختصاص یافته و به صورت یک نهاد حقوقی برای رسیدن به هدف واقف ایجاد شده است . سازمانی که دارای ارکان مدیریت همچون متولی و ناظر می باشد . این شخص اعتباری نه به وقف وابسته است و نه به متولی و نه به موقوف علیهم ، بلکه خود یک سازمان حقوقی است که دارای حساب بانکی مستقل و بوجه خاص و جداگانه است و مدیری به نام متولی آن را اداره می کند و دارای وقفنامه است که به منزله اساسنامه این شخصیت می باشد . سازمان حقوقی مزبور در واقع پاره ای از اموال است که از دارائی واقف جدا گشته و خود اصالت و استقلال یافته است .
سنت حسنه وقف که از پیشینه تاریخی عمیقی در ایران برخوردار است و در طول سالیان متمادی ـ به ويژه پس از اسلام ـ منشا اثرات بسیار ارزشمند فرهنگی ، آموزشی ، دینی و ... در عرصه اجتماع بوده است ، امروزه با نابسامانیهای بسیاری همچون عدم تناسب حجم دارائی ها با منافع حاصل از آنها ، عدم هماهنگی با اقتصاد توسعه یافته روز ، حاکمیت مدیریت سنتی و در نتیجه عدم اثر بخشی و کارائی موقوفات است روبروست .
در این تحقیق به دنبال ارائه راهکارهایی هستیم که بتوانیم از طریق حقوقی به بهره وری نهاد وقف کمک کنیم . مثلا در مواردی که وقف از حیز انتفاع خارج شده یا بهره وری خود را از دست داده است ؛ اتکاء بر قواعد عسر و حرج بسیار مفید خواهد بود . ماده 14 آیین نامه اجرائی قانون ابطال اسناد فروش موقوفه مصوب 3 / 2 / 1374 مقرر می دارد : « در مواردی که جهت مورد نظر واقف تغییر یافته باشد ؛ به صورت اصلی بازگردانده می شود ، مگر اینکه بازگرداندن آن به وضع اول موجب عسر و حرج و قلت درآمد و امثال آن باشد که در این صورت ابقای آن به صورت فعلی با اجازه ولی فقیه یا نماینده ایشان در سازمان اوقاف و امور خیریه بلا اشکال خواهد بود . »
همچنین یکی از مهمترین راهکارهای افزایش بهره وری نهاد وقف جاری کردن عرف در مواردی است که واقف در شیوه اداره وقف ساکت بوده یا در حال حاضر به مصلحت و عقلایی نیست . با این وصف در مواردی که واقف شیوه خاصی برای اداره وقف تعیین نکرده است ، عرف و قوانین تفسیری جانشین اراده واقف می شود . همچنین در مورد نحوه صرف مخارج و عواید وقف است ؛ و اینکه آیا می توان با توجه به شرایط روز و در جهت مصالح دولت و امت اسلامی و با ملحوظ نگهداشتن نیت اصلی واقف و در جهت هماهنگی با سایر برنامه های مدون و جاری دولت در کاربرد نظرات واقف تغییر به عمل آورد و ایا می توان در نحوه پیاده کردن و شیوه کاربرد نظر واقف تغییراتی داد و آیا می توان با تغییرات جزئی در نحوه استفاده از درآمد موقوفات موجود ، از این درآمدها در جهت شناسایی موقوفات ناشناخته استفاده نمود و آیا می توان با تغییراتی در نحوه کاربرد درآمدهای حاصل از موقوفات و به ويژه موقوفات متصرفی سازمان اوقاف مبالغی صرف هزینه های پرسنلی و اداری کارکنان نمود . البته پاسخ اکثر مراجع به این پرسش عموما حاکی از عدم جواز تغییر در مصارف است .