این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.
چکیده
امنیت و ترس از جرم دو مقولة متمایز است که نزد شهروندان یک جامعه واجد اهمیت بسیار است. از آنجا که پدیدة ترس از جرم گاه بیش از خود جرم زیان می رساند و کاهش کیفیت زندگی شهروندان را به همراه دارد، مبارزه با جرم و برقراری امنیت عینی، بدون توجه به ترس از جرم تلاشی ناتمام است. به این دلیل امروزه جرم و ترس از جرم بیش از پیش به یکی از اصلی ترین نگرانی‌هاي دولت‌ها تبدیل شده است و هر یک به فراخور امکانات و شرایط خود نهادهایی را جهت رفع این معضل اجتماعی، ایجاد نموده¬اند که از مهم ترین آنها می توان به سازمان انتظامی جوامع یعنی پلیس اشاره نمود. بنابراین می‌توان گفت پلیس به عنوان یکی از سازمان‌هاي رسمي‌كنترل اجتماعی و متولی برقراری نظم و امنیت، بخشی از مسئولیت تأمین امنیت و کنترل ترس از جرم را بر عهده دارد و در این راستا می‌تواند راهبردهای متعددی را در پیش گیرد.
در تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، ضمن تبیین راهبردهای عمومی پلیس برای کاهش ترس از جرم و بررسی تأثير هر یک از آنها، به مطالعة راهبردهای پلیس برای کنترل ترس از جرم در میان زنان و سالمندان به عنوان دو گروه آسیب پذیر جامعه نیز پرداخته شده است.
یافته‌هاي تحقیق حاکی از آن است که صرف مبارزه با جرم از سوی پلیس تنها بر افکار عمومی در خصوص کاهش جرم تأثيرگذار است اما نقش مؤثری در کنترل ترس از جرم نخواهد داشت. در حالی که پلیس با اتخاذ راهبردهای الگوی پلیسی جامعه محور، مکان محور – در صورتی که با مسأله محوری همراه باشد- می تواند علاوه بر کاهش نرخ واقعی جرایم، در زمینه کاهش ترس از جرم نیز نقش چشمگیری داشته باشد.
واژگان کلیدی: راهبرد، پلیسی گری، پلیس سنتی، پلیس جامعه محور، زنان، سالمندان، ترس از جرم.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه 1
1- بیان مسأله : 2
2- پیشینة تحقیق: 3
3- پرسش‌هاي تحقیق : 4
سوال اصلی : 4
سوالات فرعی : 4
4- فرضیه‌هاي تحقیق : 4
فرضیه اصلی : 4
فرضیه‌هاي فرعی : 4
5- اهداف تحقیق : 5
6- روش تحقیق : 5
7- مفاهیم و واژگان اختصاصی تحقیق : 6
8- مشکلات و محدودیت‌هاي تحقیق : 6
9- سازماندهی تحقیق : 6
بخش نخست : 8
راهبردهای عمومی پلیس برای کاهش ترس از جرم 8
فصل نخست : راهبردهای کلاسیک پلیس برای کاهش ترس از جرم 10
مبحث نخست: پلیسی گری سنّتی، مبانی و راهبردها 11
گفتار نخست : بررسی رویکرد پلیسی گری سنّتی 11
گفتار دوم : جایگاه تاریخی و نظری پلیسی گری سنّتی 15
بند نخست ) جایگاه پلیس سنّتی در دوران تحول سازمان پلیس 15
الف- دوره سیاسی 15
ب- دوره اصلاحات 16
ج- دوره جامعه محوری 17
بند دوم(جایگاه پلیس سنتی در پرتو رویکرد تهدید محوری 17
گفتار سوم: راهبرد‌هاي پلیس سنّتی برای کاهش ترس و احساس ناامنی 21
بند نخست ) افزایش حجم نیروهای پلیس 21
بند دوم) گشت‌هاي نامنظم در سراسر جامعه 22
بند سوم) واکنش سریع به درخواست کمک شهروندان 23
بند چهارم) تحقیقات کلی درباره جرایم 24
بندپنجم ) ایست و بازرسی سنّتی 24
مبحث دوم : مدل مقابله با بی نظمی و جرایم خُرد متأثر از نظریه پنجره‌هاي شکسته 26
گفتار نخست : تأثير جرایم خُرد بر احساس ناامنی 26
بند نخست ) نظریه فروپاشی سازمان اجتماعی 29
بند دوم) نظریه تنوع خرده فرهنگها 29
بند سوم) نظریه پیوند اجتماعی 30
بند چهارم ) نظریه بی نظمی فیزیکی و اجتماعی 31
گفتار سوم : راهبرد‌هاي مدل مقابله با بی نظمی و جرایم خُرد 34
بند نخست ) سیاست پنجره‌هاي شکسته 34
بند دوم ) سیاست تسامح صفر 36
فصل دوم : راهبردهای نوین پلیس برای کاهش ترس از جرم 39
مبحث نخست : امور پلیسی جامعه محور، فلسفه و راهکارها 40
گفتار نخست : بررسی مفهوم امور پلیسی جامعه محور، ابعاد و اهداف آن 40
بند نخست ) مفهوم شناسی پلیس جامعه محور 40
بند دوم) ابعاد پلیس جامعه محور 42
الف - بُعد فلسفی 42
ب- بُعد راهبردی 43
ج- بُعد تاکتیکی 43
د- بُعد سازمانی 43
بند سوم )اهداف پلیس جامعه محور 44
بند نخست) جنبة نظری شکل گیری پلیس جامعه محور 46
بند دوم) جنبة عملی شکل گیری پلیس جامعه محور 48
گفتار سوم : راهبردهای پلیس جامعه محور برای کاهش ترس از جرم 50
بند نخست )حضور مشهود پلیس در جامعه 50
الف- بهره گیری از گشت‌هاي پیاده 50
ب- پلیس در دسترس و مجاور 52
بند دوم) تأمین امنیت عمومی با مشارکت مردم و پلیس 53
الف- مراقبت همسایگی 54
ب- نگهبان محله 54
بند سوم ) اطلاع رسانی 55
بند چهارم ) حمایت از بزه دیدگان 56
مبحث دوم : پلیسی گری مکان محور، مبانی نظری و برنامه‌هاي عملی آن با هدف کاهش ترس از جرم 59
گفتار نخست:کانون‌هاي جرم خیز و تاریخچه پلیسی گری مکان محور در سازمانهای پلیس 59
بند نخست) مفهوم کانون‌هاي جرم خیز 59
گفتار دوم : تبیین نظری مدل پلیسی گری مکان محور در پرتو نظریه‌هاي جرم شناسی 64
بند نخست ) مکتب شیکاگو 64
بند دوم) پیشگیری محیطی از جرم 64
بند سوم ) فضاهای قابل دفاع 65
بند چهارم ) فعالیت روزمره 66
بندپنجم) پیشگیری وضعی از جرم 66
گفتار سوم : برنامه‌هاي عملی مدل پلیسی گری مکان محور با هدف کاهش ترس از جرم 68
بند نخست) استفاده از گشت‌هاي هدفمند در نقاط جرم خیز 68
بند دوم) تمرکز بر مجرمان سابقه دار 70
بند سوم) مانورهای سرکوب گر در مناطق جرم خیز 70
بند چهارم) طراحی محیطی 71
الف- بهبود روشنایی خیابان‌ها 71
ب- دوربین‌هاي مدار بسته 72
ج- بازسازی فضاهای عمومی 73
مبحث سوم : بهره گیری از مدل پلیسی گری مسأله محور با هدف کاهش ترس از جرم 75
گفتار نخست : رویکرد مسأله محوری در سازمان‌هاي پلیسی 75
بند نخست) مفهوم مسأله 75
بند دوم) مفهوم حل مسأله 76
بند سوم ) فرآیند حل مسأله 76
بند پنجم) عناصر رویکرد مسأله گرایی در سازمان پلیس 79
گفتار دوم : بستر شکل گیری دیدگاه مسأله محوری در سازمان‌هاي پلیس 80
گفتار سوم : راهبردهای مدل پلیسی گری مسأله محور در راستای کاهش ترس از جرم 84
بند نخست ) راهبرد لزوم شناسایی کامل و تحلیل دقیق مسأله 85
الف- شناسایی مشکل ترس از جرم 85
ب) تحلیل مشکل ترس از جرم 87
بند دوم) راهبرد لزوم اقدامات مناسب در حل مسأله 88
ب- ارزیابی واکنش‌هاي اجرایی برای کاهش ترس از جرم 91
93
بخش دوم : 93
راهبردهای پلیس برای کاهش ترس از جرم در میان اشخاص معین 93
فصل نخست : پلیس و کاهش ترس از جرم زنان 95
مبحث نخست : زنان، بزهدیدگی و ترس از جرم 96
گفتار نخست : بزه دیدگی زنان بر اساس معیار جنسیت 96
بند نخست ) جرایم جنسی 96
بند دوم) خشونت خانگی 98
گفتار دوم : پدیده ترس از جرم در میان زنان 101
بند نخست: میزان ترس از بزه دیدگی در زنان 101
بند دوم ) تفاوت سطح ترس از جرم میان زنان و مردان 105
گفتار سوم: علت یابی ترس از جرم در میان زنان در پرتو نظریه‌هاي جرم شناختی 109
بند نخست) نظریه‌هاي غیر محیطی پیرامون ترس از جرم زنان 109
الف- نظریه آسیب پذیری و ترس از جرم زنان 109
ب- نظریه فمینیستی و ترس از جرم زنان 111
ج- نظریه عدم ادغام اجتماعی و ترس از جرم زنان 112
د- نظریه تجربه بزه دیدگی و ترس از جرم زنان 112
هـ - نظریه اعمال روزمره و ترس از جرم زنان 114
و- بازتاب رسانه ای و ترس از جرم زنان 114
بند دوم ) نظریه‌هاي محیطی پیرامون ترس از جرم زنان 116
الف- کیفیت فضاهای شهری 116
ب- بی نظمی‌هاي فیزیکی و اجتماعی 117
مبحث دوم : راهبردهای پلیس برای کاهش ترس از بزه دیدگی در میان زنان 119
گفتار نخست : استخدام نیروی زن در سازمان‌هاي پلیسی 119
بند نخست) تشکیل پلیس زن 119
در اکثر کشورها آنچه برای اولین بار سبب استخدام زنان در دستگاه پلیس شد، خطر افزایش جرایم جنسی و دیگر جرایمی بود که زنان درگیر آن بودند و به این ترتیب حمایت از زنان، وظیفه پلیس زن محسوب می شد. 119
بند دوم) تأسیس کلانتری ویژه بانوان 121
گفتار دوم: برنامه‌هاي عملی پلیس برای کاهش ترس ناشی از خشونت خانگی در میان زنان 124
بند نخست) برخورد چند بعدی با خشونت خانگی 124
بند سوم ) مداخله چند مرحله ای پلیس در برابر خشونت خانگی 125
بند چهارم )پلیس ولز و صدور حکم پیشگیری از خشونت 125
بند پنجم) گروه دیانا و برخورد با خشونت خانگی در اسپانیا 126
گفتار سوم : نظارت و کنترل متمرکز در نقاط جرم خیز شهری 127
بند نخست) افزایش خطر شناسایی و دستگیری مجرمان 127
گفتار چهارم : پلیس و ارائه خدمات حمایتی برای زنان بزه دیده 129
گفتار ششم :مشارکت چند جانبه میان پلیس و سازمان‌هاي دولتی و غیردولتی برای بهبود فضاهای شهری 134
فصل دوم :پلیس و کاهش ترس از جرم سالمندان 138
مبحث نخست : سن، بزه دیدگی و ترس از جرم 139
گفتار نخست : بزه دیدگی سالمندان برحسب متغیر آسیب شناسانه سن 139
گفتار سوم : بزه دیدگی احتمالی سالمندان 143
گفتار چهارم : تأثير سن بر ترس از جرم 145
مبحث دوم : سالمندان، افرادی با احتمال بزه دیدگی پایین و ترس از جرم بالا 148
گفتار نخست: علت سطح بالای ترس از جرم در میان گروه سالمندان 148
بند نخست) آسیب پذیری 148
بند سوم) آثار شدید بزه دیدگی 149
بند چهارم) جنسیت 150
بند پنجم ) انزوای اجتماعی 150
بند هفتم) میزان درآمد 151
بند هشتم) بازنشستگی 152
بند نهم) تحولات اجتماعی 153
بند دهم) رسانه‌ها 153
گفتار دوم : علل نرخ بزه دیدگی کمتر در میان سالمندان 154
بند نخست) سالمندان، آماجی با جذابیت کمتر 154
بند دوم) کمتر در دسترس بودن سالمندان 155
بند سوم) کمتر در معرض خطر قرارگرفتن سالمندان 155
بند چهارم) حضور کم رنگ سالمندان در فعالیتهای غیر قانونی و منحرفانه 156
گفتار سوم : تناقض بزه دیدگی کمتر و ترس از جرم بیشتر در میان سالمندان 157
مبحث سوم:راهبردهای پلیس برای کاهش ترس از جرم سالمندان 159
بند نخست ) برنامه جامعه امن تر برای سالمندان 160
بند دوم) نگهبانان محله 161
بند سوم ) اجرای برنامه امنیت خانه به خانه 162
بند چهارم) حمایت از بزه دیدگان سالمند 163
بند پنجم ) قانون الزام به آگاهی از علم سالمند شناسی در اداره پلیس آمریکا 163
بند نخست) قفلهای رایگان و ایمن سازی خانه‌ها استرالیا 165
بند دوم) زنگ‌هاي هشدار دهنده شخصی در ولز جنوبی 165
بند سوم) بهبود وضعیت گذرگاه عابر پیاده در بالتیمور 166
بند چهارم) بهبود روشنایی خیابان‌ها در انگلستان 166
بند پنجم ) تجهیزات حفاظتی برای کاهش ورود غیر مجاز به اماکن مسکونی در انگلستان 167
بند ششم) برنامه ارتقای امنیت اجتماعی سالمندان در ایرلند شمالی 168
نتیجه گیری 169
فهرست منابع : 176
الف) منابع فارسی 176
(1) کتابها : 176
(2) مقاله‌ها : 177
(3) تقریرات 182
(4) سایت داخلی 182
(5) روزنامه‌ها 183
ب) منابع لاتین 183
(1) کتاب 183
(3) سایت‌هاي خارجی 184
مقدمه
مطالعه در تاریخ جوامع بشری از آغاز تاکنون حکایت از آن دارد که برخی از نیازهای انسان به رغم پیشرفت‌هایی که در مسیر تاریخی او صورت گرفته، هنوز با او همراه است و نه تنها از اهمیت آن کاسته نشده بلکه ابعاد جدیدتری را به خود اختصاص داده که در گذشته مطرح نبوده است. یکی از مهمترین این نیازها، نیاز به امنیت و آرامش است. از آن جایی که امنیت یک نیاز اولية زندگی اجتماعی و جز حقوق شهروندی محسوب می‌شود، تأمین امنیت شهروندان از مهمترین وظایف و تکالیف حکومت‌ها محسوب مي‌شود و پلیس به عنوان یکی از سازمانی‌های رسمي‌كنترل اجتماعی نهاد حکومت، در راستای پاسخ به این نیاز اساسی ایجاد شده است.
امروزه بیش از روزگاران پیش، جرم، احساس ناامنی، ترس از جرم و بزهدیدگی از مهمترین تهدیدات جوامع بشری به شمار می‌رود و پلیس به عنوان نیروی مقتدر و آموزش دیده، مقابله با این دسته از تهدیدات را بر عهده دارد. ممکن است این دیدگاه وجود داشته باشد که ترس از جرم، تنها یک احساس است، مفهومی بسیار مبهم و مشکلی کاملاً غیر ملموس که تلاش برای کنترل آن چندان ضرورتی ندارد؛ کاهش ترس از جرم باعث هدر رفتن منابع مي‌شود و پلیس می بایست برای کاهش نرخ جرایم که مهمتر از ترس از جرم است، از منابع محدود خود استفاده کند. اما باید به این نکته توجه داشت که ترس از جرم تنها یک احساس نیست، بلکه واقعیتی است که با زندگی اجتماعی انسان‌ها گره خورده است. ترس از جرم می‌تواند مردم را در خانه‌هایشان محبوس کند، منجر به مراقبت غیر ضروری شهروندان از خود می‌شود و سطح بی اعتمادی به دیگران را افزایش می‌دهد. «ترس از جرم موجبات محدودیت و ناتوانی شهروندان برای استفاده از حقوق و آزادی‌های اولیه آنها را فراهم می‌آورد. به‌عنوان مثال، حق رفت و آمد آزادانه از جمله حقوق بنیادین شهروندی است که در عین حال زمینه برخورداری از بسیاری از حقوق دیگر از جمله حق بر ارتباط با دیگران، حق اشتغال، آموزش، تفریح و حضور در اجتماع و. . . را نیز تأمین می‌کند. در نتیجه حق بر رفت و آمد ایمن و آزاد دچار اختلال جدی می‌شود؛ زن یا مرد، کودک یا نوجوان، سالمند یا جوانی که در معرض ترس از جرم قرار گرفته است، فضای زیست اجتماعی را ایمن و مصون از تعرض تلقی نخواهد کرد»
بنابراین ترس از جرم یک احساس است که کیفیت زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی را به طور گسترده تحت تأثير خود قرار می دهد. بنابراین اگر مبارزه با جرم در سطح جامعه و مبارزه با مجرمان و بر هم زنندگان امنیت و آسایش عمومی از وظایف بنیادین پلیس محسوب می‌شود، توجه به سایر پیامدهای جرم از جمله ترس از جرم به عنوان یکی از اولویت‌هاي سازمانهای پلیسی امری اجتناب ناپذیر است، زیرا اگر مردم به هیچ وجه احساس امنیت نداشته باشند، مبارزه با جرم و تأمین امنیت واقعی، کافی نخواهد بود.
1- بیان مسأله :
در پس هر رویداد جنایی، مسأله مهمی نهفته است که به دلیل ارتباط با مسائل روان شناختی، از دید بسیاری پنهان می‌ماند، این مسأله «ترس از جرم» است. ترس از جرم یکی از ترس‌هایی است که شهروندان به نوعی با آن درگیرند، ترس از جرم آثار فردی و اجتماعی وسیعی دارد که حتی در بسیاری از موارد از آثار خود جرم وسیع‌تر است؛ زیرا معمولاً جرم ارتکابی دامن گیر فرد یا افراد محدودی می‌شود اما آثار نامرئی ترس از آن و احساس ناامنی گریبان‌گیر بسیاری از افراد خواهد شد، به نحوی که شهروندان تلاش می‌کنند به شیوه‌های گوناگون مانند کناره‌گیری از فعالیتهای اجتماعی و کاهش حضور در مکان‌های خاص در زمان‌های معین براین احساس غلبه کنند.
یکی از اهداف بنیادین سیاست گذاری جنایی، ارتقای امنیت و تضمین حقوق و آزادی‌های اساسی شهروندان است. سیاست گذاران جنایی، از یک سو و مجریان سیاست جنایی از سوی دیگر نه تنها درگیر مبارزه با عوامل ایجاد کننده ناامنی هستند بلکه آثار بزهکاری و بزهدیدگی از جمله خسارت‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از بزهکاری را نیز مورد توجه قرار می‌دهند. به این جهت اگر توجه به جرم و آثار مستقیم آن از جمله وظایف سنتی آن هاست، با توجه به توسعة ابعاد و آثار بزهکاری و بزهدیدگی، توجه به سایر پیامد‌هاي آن از جمله ترس از جرم، جهت مدیریت امنیت اجتماعی، امری اجتناب ناپذیر است. از این رو ترس از جرم احساس ناامنی از موضوعات بسیار مهم برای سازمان‌هاي پلیسی در طی سالیان متمادی بوده است. از میان راهبردهای متنوع اتخاذی از سوی پلیس با هدف کاهش ترس از جرم شهروندان می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
• رویکرد سنتی که در آن کاهش جرم باعث کاهش ترس از جرم خواهد شد.
• امور پلیسی حرفه ای که بر آموزش، تعداد پرسنل پلیس، انجام امور پلیسی به نحو اثر بخش و قانون¬مند تاکید مي‌كند و به لحاظ استراتژیکی برگشت موتوری، واکنش سریع و تحقیقات پیگیر جرایم گزارش شده متکی است؛
• پیش گیری از جرم و به طور گسترده ایجاد تغییراتی در محیط فیزیکی، تا زمینه ارتکاب جرم را مشکل نماید؛
• امور پلیسی جامعه محور که با افزایش ارتباط و اعتماد بین شهروندان و پلیس، تبادل اطلاعات بین آنها و. . . ، ترس از جرم را به طور مستقیم و یا غیر مستقیم از طریق مکانیسم بهبود دیدگاه مردم نسبت به پلیس، کاهش می دهد؛
• مبارزه با بی نظمی و جرایم خرد با تأثيرپذیری از نظریه پنجره‌هاي شکسته.
آنچه در راهبردهای مذکور به طور گسترده مورد غفلت واقع شده است، هدف قراردادن ترس از جرم به طور مستقیم است. امور پلیسی بر مکان‌ها، رفتارها و افراد خاص متمرکز است، در حالی که تلاش‌هاي پلیس زمانی موفق خواهد بود که معطوف به کاهش پدیدة ترس از جرم باشند، ترس از جرم ممکن است توسط صدها عامل حاصل شود، در هر مورد شناسایی و تحلیل مشکل و سپس اجرای راه حل حساب شده ای که مبتنی بر مشکلات واقعی است، ضروری مي‌باشد.
به گزارش ایسنا، سردار احمدی مقدم، فرمانده نیروی انتظامی در چهاردهمین اجلاس روسای دانشگاه‌ها اعلام کردند : احساس بروز جرم از 62% به 39% کاهش یافته و احساس امنیت از 35% به 59% افزایش یافته است. به دنبال گزارش مذکور این سوال در ذهن شکل می گیرد که در شرایطی که به نظر می رسد نرخ واقعی جرم کاهش جدی نداشته است، پلیس ایران با استفاده از چه راهبردی توانسته است ترس از جرم را در میان شهروندان کاهش دهد؟ در این تحقیق درصدد آن هستیم تا ضمن بررسی راهبردهای پلیسی در راستای ترس از جرم، به سوال‌هاي مطرح شده نیز پاسخ دهیم.
2