این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.

چکیده
کانون اصلاح و تربیت کودکان و نوجوانان معارض با قانون به عنوان نهاد تربیتی، که تاسیس آن برگرفته از عقاید و نظرات دکترین مکتب تحققی و دفاع اجتماعی است، با هدف اصلاح و تربیت و باز¬پروری کودکان ونوجوانانی ایجاد شده است که حالت خطرناک آنها برای جامعه اثبات گردیده است. با توجه به بالا بودن میزان تکرار جرم در میان کودکان و نوجوانان کانون اصلاح و تربیت، در حدود یک سوم از آنها، در چند سال اخیر به کانون اصلاح و تربیت با دیدی نقّادانه نگریسته می¬شود. بروز پدیده تکرار جرم و بالا بودن آمار آن در میان کودکان و نوجوانان معارض با قانون، این حقیقت را برای ما اثبات می¬کند که نه تنها کودکان و نوجوانان در بازپذیری هنجارها و ارزش های اجتماعی ناتوانند، بلکه مهمتر از آن حکایت از قصور و ناتوانی نهادهای اصلاحی و تربیتی در باز اجتماعی کردن آنها دارد. محقق در این تحقیق در صدد پاسخگویی به این سوال بود که آیا کانون اصلاح و تربیت با برنامه¬های تربیتی و آموزشی متنوعی که برای تربیت و تهذیب کودکان و نوجوانان تدارک دیده قادر است که با فرآیند بازپروری، این کودکان و نوجوانان را از تکرار جرم بازدارد؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال ابتدا تلاش شد با بهره گیری از روش پرسشنامه حقایقی از روند تربیتی کانون به دست آید، اما با اطلاعات کلیشه¬ای و نادرست از طرف مددجویان روبرو گردید. به همین دلیل از روش مصاحبه¬ای استفاده شد تا با گفت و گو با کودکان و نوجوانان دختر و پسر و ایجاد محیطی صمیمانه و امن، بتوان اطلاعاتی کامل از روند تربیتی و بازاجتماعی کردن کانون اصلاح و تربیت بدست آورد. مصاحبه¬هایی که با تکرار کنندگان جرم (چه در بخش دختران، چه پسران) صورت گرفت این حقیقت را بیان نمود که کانون با وجود تلاش بسیار برای اجرای برنامه¬های تربیتی و آموزشی، عملاً به مکانی برای نگهداری کودکان و نوجوانان معارض با قانون تبدیل شده است، بدون اینکه این نهاد توفیقی در بازپروری شخصیت کودکان و نوجوانان معارض با قانون و بازاجتماعی کردن آنها داشته باشد. با توجه به دریافت این نتیجه میدانی، کانون اصلاح و تربیت برای دریافت نتیجه بهتر در بازپروری کودکان و نوجوانان معارض با قانون، ابتداً باید تغییری کلّی در نگرش داشته باشد، به عبارت دیگر، کانون اصلاح و تربیت به جای اینکه به مکانی برای ناتوان¬سازی کودکان و نوجوانان تبدیل شود، باید دیدی بازپروارانه را در خود بپروراند. تلاش برای طبقه¬بندی کودکان و نوجوانان براساس شدّت جرایم ارتکابی و روحیه بزهکارانه، به عبارت دیگر
 فردی کردن شیوه¬های تربیتی و اصلاحی، تلاش برای پویاتر کردن بخش مراقبت بعد از خروج، افزایش سطح علمی و آگاهی کودکان و نوجوانان و اصلاح محیط زندگی و کاری آنها، از جمله راهکارهایی است که می¬تواند کانون اصلاح و تربیت را در اجرای برنامه های اصلاحی و تربیتی با بازدهی بالا، یاری نماید.
واژگان کلیدی: کودک و نوجوان، معارض با قانون، کانون اصلاح و تربیت، تکرار جرم، بازپروری.

 
با سپاس از:

استاد گرانقدر جناب آقای دکتر مؤذن¬زادگان که دلسوزانه مرا در تهیه این کار پژوهشی یاری نمودند.
استاد گرامی دکتر رهبرپور که در روند تکمیل این پایان نامه از مشاوره¬های با¬ ارزش ایشان بسیار بهره¬مند شدم.
هم چنین تشکر می¬کنم از جناب آقای دکتر اسماعیلی دبیر محترم شورای تحقیقات کانون اصلاح و تربیت تهران.

 
رفته بودم سر حوض
تا ببینم شاید، عکس تنهایی خود را در آب
آب در حوض نبود
ماهیان می¬گفتند:«هیچ تقصیر درختان نیست»
ظهر دم¬کرده تابستان بود، پسر روشن آب، لب پاشویه نشست
و عقاب خورشید، آمد او را به هوا برد که برد
به درک راه نبردیم به اکسیژن آب
برق از پولک ما رفت که رفت
ولی آن نور درشت، عکس آن میخک قرمز در آب
که اگر باد می¬آمد دل او، پشت چین¬های تغافل می¬زد.
چشم ما بود، روزنی بود به اقرار بهشت
تو اگر در تپش باغ خدا را دیدی، همت کن
و بگو ماهی¬ها حوضشان بی¬آب است.
باد می¬رفت به سر وقت پنار
من به سروقت خدا می¬رفتم...

«سهراب سپهری»

 
فهرست مطالب
مقدمه    1
1- بیان مساله    3
2- پیشینه تحقیق    4
3- پرسش های تحقیق    5
4- فرضیه های تحقیق    5
5- اهمیّت و ضرورت تحقیق    6
6- روش تحقیق و تنگناهای آن    6
7- سازماندهی تحقیق    7

بخش اول:مبانی نظری    8
فصل اول: تبیین مفاهیم و سیر تحول کانون اصلاح و تربیت در مکاتب جزایی و اسناد بین المللی    9
گفتار اول: تبیین مفاهیم    11
الف- مفهوم کودک و نوجوان    11
ب- معارض با قانون    13
ج- بازپروری    14
د- کانون اصلاح و تربیت    16
گفتار دوم: سابقه تشکیل کانون اصلاح و تربیت در مکاتب کیفری و اسناد بین المللی    18
الف- سابقه تشکیل کانون اصلاح و تربیت در مکاتب کیفری    19
1 - دوران باستان    19
2-  مکتب کلاسیک    20
3- مکتب نئوکلاسیک    21
4- مکتب تحقّقی    22
5- دفاع اجتماعی نوین    24
ب- موسّسات اصلاحی و تربیتی در اسناد بین المللی    25
1-اسناد الزام آور:    26
2- اسناد ارشادی    27
3- قواعد سازمان ملل متّحد راجع به حمایت از اطفال محروم از آزادی    27
4- رهنمودهای سازمان ملل متحد برای پیشگیری از بزهکاری نوجوانان ( رهنمودهای ریاض)    28
5- حداقل قواعد و معیار سازمان ملل متحد برای قرارهای غیر جسمی ( قواعد توکیو)    28

فصل دوم: سابقه تشکیل، ارکان و نقش کانون اصلاح و تربیت ایران    30
گفتار اول: ارکان کانون اصلاح و تربیت و نقش آنها در بازپروری کودکان و نوجوانان    34
الف- قسمت نگهداری موقت    35
ب- قسمت پذیرش، تشخیص و تحقیقات جرم شناسی    36
1- آشنا کردن با مقررات کانون    37
2- تشکیل پرونده شخصیت    38
1-2- تحقیق درباره سوابق خانوادگی و اجتماعی    39
2-2 -آزمایش پزشکی:    41
3-2- آزمایش روانپزشکی و روانشناسی    41
4-2- تشخیص استعداد حرفه ای    42
5-2- نحوه ی طبقه بندی مددجویان    43
ج- قسمت آموزش    44
1- آموزش تحصیلی    45
2- برنامه های کمیته فرهنگی و تربیتی    46
3- تربیت بدنی    47
4- فرهنگی و مذهبی    48
5- آموزش برای پیشگیری و سو مصرف مواد مخدر    49
6-  برنامه های کمیته حرفه آموزی و اشتغال    51
1-6- مربیان آموزش فنی و حرفه ای    51
2-6- کارگاههای موجود در مجتمع کارگاهی    52
3-6- نحوه صدور پروانه فنی و حرفه ای    53
د- قسمت زندان (اندرزگاه) و مقررات اصلی و تکمیلی کانون اصلاح و تربیت    53
1- تدابیر اصلاحی و تربیتی در زندان    55
2- ترکیب شورای انضباطی و نوع تنبیهات اتخاذی    55
3- مقررات تکمیلی و اصلی کانون اصلاح و تربیت    58
گفتار دوم- تدابیر بهداشتی و وظایف مسئولین کانون اصلاح و تربیت    59
الف- تدابیر کمیته بهداشت و درمان و تغذیه    60
1- مشاوره و روان درمانی مددجویان و خانواده آنها    60
2- مراقبت های پزشکی و بهداشتی    62
1-2- برنامه های روزانه و تغذیه    63
2-2- نحوه اطلاع رسانی به پرسنل و مددجویان    64
ب- وظایف مسئئولین کانون اصلاح و تربیت    65
1- وظایف مدیر کانون    65
2- وظایف مددکاران اجتماعی    67
3- وظایف مراقبین تربیتی:    69
4- وظایف یگان حفاظتی    70
5- وظایف واحد اجرای احکام کیفری    72
گفتار سوم- بخش مراقبت بعد از خروج    72
الف- وظایف بخش مراقبت بعد از خروج    73
ب- شرایط پذیرش    74
ج- وظایف بخش خدمات مشاوره و مددکاری اجتماعی    75
د- آموزش فنی و حرفه ای و نقش آن در جلوگیری از بازگشت مجدد    76
ه- شرح وظایف روابط عمومی    78
گفتار چهارم- نحوه ی ارتباط مددجویان با محیط خارج از کانون    79
الف- مرخصی    79
ب- آزادی    80
ج- تماس تلفنی    81
د- مکاتبه    81
ه- ملاقات    82
    
بخش دوم: بررسی جرم شناختی علل تکرار جرم در کودکان و نوجوانان کانون اصلاح و تربیت با رویکردی میدانی    84
فصل اول: تکرار جرم در پرتو اهداف والگوهای اصلاح و تربیت    85
گفتار اول: تعریف نظری، کاربردی و قانونی تکرار جرم    88
الف- تعریف نظری( مفهومی)    88
ب- تعریف کاربردی    93
ج- تکرار جرم در قانون مجازات اسلامی    95
گفتار دوم- علت شناسی تکرار جرم در پرتو نظریه های دانشمندان جرم شناسی    97
الف-  نظریه خرده فرهنگ بزهکاری کوهن    98
ب- نظریه نابهنجاری مرتون    102
ج- نظریه معاشرت ترجیحی ساترلند    107
د-  نظریه برچسب زنی     112
ه-  نظریه یادگیری اجتماعی    115
گفتار سوم – عوامل تکرار جرم در کودکان و نوجوانان کانون اصلاح و تربیت    118
الف- عوامل فردی موثر در تکرار جرم در میان کودکان و نوجوانان معارض با قانون کانون اصلاح و تربیت    119
1- سن و تکرار جرم    119
2- بیکاری و تکرار جرم    121
3- تحصیلات و تکرار جرم    122
4- مذهب و تکرار جرم    124
5- محیط اجتماعی و تکرار جرم    126
ب- عوامل موثر در تکرار جرم در محیط کانون اصلاح و تربیت    127
1- عدم جداسازی کودکان و نوجوانان در محیط خوابگاه: زمینه ای برای بزه آموزی    128
2- «خلاف زندان»: مهمترین مانع اصلاحی و تربیتی    130
3- بخش مراقبت بعد از خروج    131

فصل دوم: رویکردهای پیشگیرانه ناظر به تکرار جرم در کودکان و نوجوانان کانون اصلاح و تربیت    133
گفتار اول: طرق موثر در تکمیل  برنامه های کانون اصلاح و تربیت با رویکردی پیشگیرانه    135
الف- تغییر نگرش کانون اصلاح و تربیت از «سلب توان بزهکاری» به « بازپروری»    135
ب- فعال سازی بخش نگهداری موقت در کانون اصلاح و تربیت و طبقه بندی خوابگاه    136
ج-  تمرکز بیشتر بر اصول حفاظتی    138
د- فردی کردن روش های اصلاحی و تربیتی اجرایی در داخل کانون    140
ه- پویاتر شدن بخش مراقبت بعد از خروج    141
1- تلاش برای بهبود شرایط خانوادگی کودکان و نوجوانان    142
2- تلاش برای سواد آموزی و اشتغال به تحصیل کودکان و نوجوانان    143
3- تلاش برای کاریابی و اشتغال به کار نوجوانان و جوانان    143
خ- جلوگیری از شکل گیری فرآیند «برچسب زنی» توسط سایرین در داخل کانون    144
گفتار دوم: طرق موثر در بازسازی فردی کودکان و نوجوانان معارض با قانون    145
الف- همسو شدن کودک و نوجوان با برنامه های اصلاحی کانون اصلاح و تربیت    145
ب- همکاری خانواده های مددجویان برای تحقق برنامه های اصلاحی و تربیتی    146

نتیجه گیری و پیشنهادها    148
فهرست منابع    154
ضمیمه: مصاحبه ها    157
مصاحبه با دختران کانون اصلاح و تربیت تهران    158
مصاحبه با پسران کانون اصلاح و تربیت تهران بزرگ    165

 
مقدمه

بشر برای زندگی در اجتماع ناگزیر از رعایت قواعد و مقررات آن است.اجتماع نیز برای پایداری، دوام و جلوگیری از سو استفاده افراد اقدام به وضع ضمانت اجرایی نموده است، تا در صورت تخلف افراد جامعه از مقررات به تنبیه و اصلاح آنها پردازد. افراد برای زندگی در جامعه باید هنجارها و ارزش¬های جامعه را بیاموزند و آنها را در خود درونی نمایند. نظم، امنیت و پیشرفت جامعه نیز در پرتو شناخت و رعایت هنجارها و ارزش¬های جامعه خواهد بود. کودکان و نوجوانان به عنوان اصلی¬ترین و مهم¬ترین منابع انسانی اجتماع بشمار می¬روند. همانطور که توجه به مسایل تغذیه و بهداشت در دوران کودکی از نظر حفظ سلامت جسمانی برای کودکان بسیار اهمیت دارد، آموزش و درونی نمودن ارزش ها، هنجارها، نقش ها و الگوهای جامعه نیز به همان اندازه مهم و نیاز به توجه خاصی دارد.
جرم یک پدیده زیستی –اجتماعی- روانی است و از ابتدای زندگی بشر در روی زمین وجود داشته و فقط میزان آن از جامعه ای به جامعه دیگر تفاوت دارد. برای پیشگیری از ورود اطفال به سیستم قضایی و ارتکاب بزه، جامعه بایستی از طریق برنامه¬ریزی و تقویت نهادهایی که در جامعه پذیری موثر هستند کودکان و نوجوانان را به سوی زندگی سالم و جهت دار هدایت نماید. وجود یک کودک معارض با قانون تا حد زیادی مؤید عدم توجه جامعه و نهادهای جامعه¬پذیری به او بوده است.
کودکان و نوجوانان به عنوان پر ارزش¬ترین سرمایه های یک ملت هستند که در صورتی که مورد غفلت والدین و مدیران اجتماعی قرار بگیرند، امکان ارتکاب اعمال ضد اجتماعی(بزه) در آنان وجود دارد. از آنجا که کودکان و نوجوانان در مرحله آغازین رشد و  زندگی اجتماعی هستند و در اغلب جرایمی که توسط آنها ارتکاب می¬یابد بزه دیده جرم هستند، به همین دلیل هم مقررات داخلی و هم اسناد بین¬المللی از فرستادن کودکان و نوجوانان معارض با قانون به مراکز نگهداری در محیط بسته و تماس با سیستم قضایی مخالف می باشد و فقط به عنوان آخرین راه¬چاره و آن هم برای حداقل زمان ممکن لازم می¬داند. به هر حال برخی از کودکان و نوجوانان که حالت خطرناک دارند و با انجام اقدامات غیر حبسی، مراجع ذی صلاح نتوانسته اند آنها را اصلاح نمایند، ناچار به نگهداری در محیط بسته برای نگهداری و با هدف اصلاح و باز اجتماعی کردن او، فرستاده می¬شوند. به همین منظور کانون اصلاح و تربیت کودکان و نوجوانان در سال 1347 برای اولین بار در تهران تاسیس و با هدف نگهداری، اصلاح و تربیت، تهذیب اطفال غیر بالغ و بزهکارانی که کمتر از 18 سال سن دارند، شروع به فعالیت کرد. کانون اصلاح و تربیت با بهره گیری از برنامه¬ها و بخش¬های مختلف و متنوع در زمینه¬های علمی و عملی مانند؛ کارگاه¬های مختلف، برنامه های مذهبی، ورزشی، مشاوره و مددکاری و.. سعی در اصلاح و تربیت کودکان و نوجوانان دارد.
تکرار جرم یکی از مهم ترین مباحث جرم شناسی و حقوق کیفری است که هم با مسایل جزایی و هم با مباحث اجتماعی ارتباط دارد. در فرآیند تکرار جرم بزهکاران، دستگیر، توقیف، محاکمه و محکوم می¬شوند و بعد از طی مراحل، با تصور اینکه تربیت و اصلاح شده¬اند دوباره به محیط اجتماعی باز می¬گردند، ولی باز مرتکب جرم شده و دوباره به چرخه کیفری باز می¬گردند. این امر هم برای دولت و هم برای فرد هزینه¬های مادی و روانی زیادی به بار می¬آورد. تکرار جرم نه تنها ناتوانی فرد در انطباق با هنجارها و ارزش های اجتماعی را نشان می دهد، بلکه نشان دهنده ناتوانی نظام های تربیتی در بازپروری و اصلاح و تربیت فرد معارض با قانون است. بویژه در جرایم ارتکابی توسط کودکان و نوجوانان که نیاز به اصلاح و تربیت سریع آنها و به عبارتی پیشگیری از تکرار جرم توسط آنها، امر مهمّی تلقی می شود.
کودکان و نوجوانان در سنی قرار دارند که نیاز به حمایت و هدایت دارند؛ در اصل این حمایت و هدایت ابتدا باید از سوی خانواده، به عنوان اولین محیط اجتماعی که کودک در آن پا می¬گذارد، بعدها از سوی نهادهایی مانند مدرسه از طریق مربیان و معلمان و از گروه دوستان و جامعه باشد. اگر خانواده در شرایطی باشد که نتواند ارزش¬ها و هنجارها را در محیطی ایمن برای کودک درونی سازد و محیط اجتماعی و دوستان جایگزین خانواده شود، کودک تابع محیط اجتماعی می شود، به عبارت دیگر اگر دوستان کودک و نوجوان اعمالی ضد اجتماع داشته باشند او نیز با همان الگوها، رشد و پرورش می یابد و اهداف و ابزارهای دستیابی به اهداف، برای او به همان شیوه¬ای که گروه همسالان قبول دارند نهادینه می شود. به عبارتی دیگر کودک در محیط جرم¬زا رشد می¬کند و پس از طی مراحلی، پای کودک و نوجوان به مراکز اصلاحی و تربیتی مانند کانون اصلاح و تربیت باز می¬شود.
کانون اصلاح و تربیت به عنوان جزیی از سیستم قضایی در صدد برخورد و شکل¬دهی رفتارهای ضد اجتماعی این دسته از کودکان و نوجوانان بر می¬آید. براساس قوانین و مقررات و آیین نامه هایی که برای کانون اصلاح و تربیت تصویب و پیش بینی شده، این مرکز باید بتواند بعد از طی زمانی که کودک در آن اسکان داده می¬شود او را با هنجارهای اجتماعی آشنا و این ارزش¬ها را برای او نهادینه سازد، این مرکز باید قادر باشد که مشکلات شخصیتی و روانی کودکان و نوجوانان را با روانکاوی و روان درمانی و مشاوره اصلاح نماید تا در نهایت بتواند با رفع موانع اجتماعی شدن، کودک و نوجوان را برای بازگشت به اجتماع آماده سازد.
 کانون اصلاح و تربیت باید بتواند کودک و نوجوان را از اعمال ضد اجتماعی و خلاف قانون دور سازد ولی اگر این مرکز موفق به اجرای برنامه¬های اصلاحی و تربیتی خود نشود، چه می¬شود؟ آیا اسکان کودکان و نوجوانان معارض با قانون در یک خوابگاه نمی تواند زمینه را برای بزه¬آموزی آنها در آینده و تشکیل گروه¬های مجرمانه در بیرون از کانون فراهم کند؟ اگر ضریب خطایی در برنامه ها و عملکرد اجرایی کانون راه یابد می¬تواند آثار مخرب زیادی برای کودکان و نوجوانانی داشته باشد که در سنین هویت-یابی قرار دارند. از همین طریق می توان به مبحث تکرار جرم در میان کودکان و نوجوانان کانون اصلاح و تربیت وارد شد.
تکرار جرم در میان کودکان و نوجوانان کانون اصلاح و تربیت، نیاز به ریشه یابی عواملی دارد که مانعی بر تربیت و تهذیب آنها شده است. دسته ای از این عوامل عوامل فردی هستند که پس از بازگشت دوباره کودک و نوجوان به جامعه او را دوباره به ارتکاب جرم سوق می-دهند. اما دسته ای از عوامل که زمینه عوامل فردی هستند عواملی¬اند که از درون کانون نشات گرفته¬اند و مانعی در مسیر تحقق برنامه های بازپروری کودکان و نوجوانان بوده¬اند.  

1-بیان مساله
ارجاع به کانون اصلاح و تربیت امروزه به عنوان یکی از احکام قضایی است که مورد استقبال قضات در ارتباط با جرایم اطفال و نوجوانان معارض با قانون است. در حالیکه براساس نظریه¬های معتبر جرم¬شناسی و جامعه¬شناسی مانند نظریه هم نشینی افتراقی ساترلند، نظریه برچسب زنی و مانند آن می توان توجیه کرد که این ارجاع نه تنها باعث بازپروری و اصلاح و تربیت کودکان و نوجوانان نیست، بلکه می توان با دلایل موجه استناد کرد که باعث بزه¬آموزی و انتقال تجارب می شود. از این جهت ضروری است توسل به کانون اصلاح و تربیت، بر اساس مقررات پکن، رهنمودهای ریاض و سایر قوانین بین المللی، به عنوان آخرین چاره و برای حداقل مدت ممکن مورد استفاده قرارگیرد. (ماده 19 مقررات پکن1985)
بر اساس نظریه معاشرت ترجیحی ادوین ساترلند کودکان ونوجوانان در سن درونی کردن ارزش¬ها و تشکیل شخصیت براساس گروه هم¬سالان هستند که ارجاع به کانون اصلاح و تربیت و نگهداری این افراد معارض با قانون حتی به مدت کوتاه می¬تواند باعث تشکیل شخصیت معارض¬تر شود. بویژه اینکه آمار ارائه شده توسط بخش مراقبت¬های بعد از خروج کانون اصلاح و تربیت تهران در سال 1391، نشان می دهد که 18-25درصد این کودکان و نوجوانان دوباره به کانون ارجاع داده می¬شوند (تکرار جرم)
زدن برچسب بزهکار بر این کودکان و نوجوانان معارض با قانون مانع دیگری در مسیر بازپروری آنهاست که مانع از بازپذیری اجتماعی آنها و ادغام آنها در اجتماع می¬شود. زیرا ارجاع به کانون به عنوان سابقه بزهکاری برای آنها تلقی شده و مانع از اشتغال بعد از خروج می¬شود. (دیدگاه¬های برچسب زنی، جرم و جرم¬شناسی،ترجمه علی سلیمی،رک به منابع)
می¬توان گفت که توسل به مجازات های جایگزین همانند ارجاع به موسسه¬های علمی و فرهنگی، اجبار به انجام کارهای عام المنفعه، حبس خانگی و نظایر ان علاوه بر تاثیرات مثبتی که در تربیت این کودکان و نوجوانان دارد می¬تواند باعث بازپروری بهتر آنها شود.

2- پیشینه تحقیق
در خصوص سابقه تحقیق دکتر شامبیاتی در کتاب بزهکاری اطفال و نوجوانان به علل بزهکاری و عوامل بازدارنده و بازپرورانه پرداخته¬اند که در فصل اول این تحقیق سعی در استفاده از آنها می شود.در قسمت بین¬المللی شهباز فضلی در پایان¬نامه خود با عنوان نقش کانون اصلاح و تربیت در جامعه پذیری مددجویان با نگاهی به اسناد بین المللی، اشارات مفیدی به اسناد بین الملل در زمینه کودکان و نوجوانان در تماس با قانون و کانون اصلاح و تربیت از منظر اسناد بین¬المللی دارد که می¬توان استفاده فراوانی از آن داشت. در زمینه نظریه¬های جرم¬شناسی، می¬توان به کتاب جرم و جرم شناسی نوشته رابرت وایت و فیونا هینز با ترجمه علی سلیمی اشاره کرد، که کتاب کاملی در نظریه های جرم شناسی است، که در نظریه های جرم شناسی مرتبط با کودکان و نوجوانان می¬توان استفاده فراوانی ازاین کتاب برد. پایان نامه¬ها و مقالاتی توسط دانشجویان و اساتید با عنوان اطفال و نوجوانان معارض با قانون به نگارش در آمده است که در این میان بالاخص می¬توان به مقاله دکتر مؤذن¬زادگان اشاره نمود که می¬تواند از منابع خوبی برای نگارش این تحقیق باشد. با توجه به اینکه اکثر مقالات و کتاب¬های نگاشته شده در این زمینه صرفاً به بررسی سطحی کانون و مددجویان آن پرداخته¬اند، در تحقیق اینجانب سعی در آن می¬شود با مصاحبه با خود مددجویان تاثیر تربیتی کانون اصلاح و تربیت در آنها مورد بررسی قرار گیرد.

3- پرسش های تحقیق
سوال اصلی: تصمیمات قضات دادگاه¬های اطفال مبنی بر نگهداری کودکان و نوجوانان معارض با قانون در کانون اصلاح و تربیت، چه تاثیری در اصلاح و تربیت آنها دارد؟
سوال¬های فرعی:
1- مولفه¬های مدیریتی و برنامه¬های کانون، پس از ارجاع کودکان و نوجوانان به کانون، چگونه می¬تواند نقش مثبتی در بازپروری کودکان و نوجوانان معارض با قانون داشته باشد؟
2-  توسل به کانون اصلاح و تربیت طبق استانداردهای بین المللی چگونه است؟

4- فرضیه¬های تحقیق
فرضیه اصلی: نگهداری کودکان و نوجوانان در کانون اصلاح و تربیت (با توجه به ویژگی¬های جرایم ارتکابی از سوی آنها) در اکثر موارد می¬تواند باعث بزه¬آموزی آنها شود.
فرضیه¬های فرعی:
1-    نگهداری کودکان و نوجوانان بدون رعایت مولفه های مدیریتی و برنامه ریزی در کانون اصلاح و تربیت، می¬¬¬تواند در بزه آموزی و تکرار جرم آنها موثر باشد.
2-    توسل به کانون اصلاح و تربیت از لحاظ موازین بین المللی به عنوان آخرین راه¬چاره و در جرایم مهم و برای برای کوتاه¬ترین زمان توصیه شده است.

5- اهمیّت و ضرورت تحقیق
اگرچه تلاش¬های زیادی در زمینه شناخت کودکان و نوجوانان در تماس با قانون صورت گرفته است، امّا اکثر این کارها چه به صورت کتاب چه مقاله یا حتی پایان نامه، بیشتر به صورت تعاریفی از این کودکان و نوجوانان و علل اولیه و کلّی ارتکاب بزه و شاید قسمت¬های مختلف کانون پرداخته-اند. اما بررسی علل ارتکاب ثانویه بزه در میان مددجویان کانون و چرایی تکرار آن، کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق سعی بر پر کردن این فضای کمتر کار شده است. زیرا این کودکان و نوجوانان به هر دلیلی که مرتکب بزه شده¬اند، باید با شناخت روش¬های مناسب مورد بازپروری قرار گیرند و این امر بر روی کودکان و نوجوانانی که تکرار جرم در آنها محرز است، باید تاکید بیشتری داشته باشد. در این تحقیق بیشتر تمرکز بر این دسته از مددجویان است تا علل تکرار جرم از منظر روش¬های تربیتی کانون مورد بررسی قرار گیرد.

6- روش تحقیق و تنگناهای آن
در پژوهش حاضر نگارنده در ابتدا تلاش داشت با استفاده از روش پرسشنامه اطلاعاتی را از کودکان و نوجوانان سابقه دار( چه دختر، چه پسر) جمع آوری نماید تا با استفاده از آن بتواند به علت تکرار جرم به دفعات و عوامل آن آگاهی پیدا کند. اما مشکلی که در مسیر تمامی تحقیقات انجام شده در کانون اصلاح و تربیت وجود دارد؛ عدم همکاری کودکان و نوجوانان بویژه پسران با محققان است. به همین دلیل تلاش شد که از طریق مصاحبه بتوان محیطی صمیمی و عاطفی را برای آنها ایجاد کرد تا در این فضای ایجاد شده بتوانند از حقایق زندگی و دلایل تکرار جرم و مواردی که مربوط به موانع تربیتی کانون است به صراحت سخن بگویند. در روش پرسشنامه¬ای بدلیل اجباری بودن امر برای آنها، اکثراً اطلاعات نادرستی را در اختیار محققان قرار می¬دهند، اما در محیط ایجاد شده در مصاحبه، کودکان و نوجوانان به حقایق زیادی که حتّی برای مددکاران کانون نیز بازگو نکرده بودند، نیز اشاره کردند. نبود زمان و مکان مناسب برای مصاحبه باعث شد که در داخل محیط کانون مصاحبه¬ها صورت گیرد، که اکثراً با زمان مشاوره مددکاران منطبق می¬شد و این شلوغی زمینه را برای مصاحبه مفید از بین می برد. از طرف دیگر زمان کمی که در روزهای تعیین شده (شنبه، یک شنبه و سه شنبه¬ها) در اختیار نگارنده قرار می¬دادند، مشکل دیگری بود که می توان به آن اشاره کرد. هم زمانی زمان مصاحبه با زمان استراحت مددجویان نیز باعث عدم همکاری گروهی از آنها با روند مصاحبه می¬شد که با کمک گرفتن از روش-های روانشناسی موفق به انجام مصاحبه¬ها می¬شدیم.
 
7- سازماندهی تحقیق
 تحقیق پیش رو مشتمل بر دو بخش است که هر بخش شامل دو فصل می¬باشد. در فصل اول و دوم بخش اول، به بررسی کامل کانون اصلاح و تربیت پرداخته شده که در فصل اول به بررسی کانون اصلاح و تربیت در مکاتب مختلف و روند تکاملی نظریه های مرتبط با آن پرداخته شده و در فصل دوم از بخش اول به توصیف و تشریح کامل برنامه¬ها و قسمت¬های مختلف کانون با شرح وظایف هر کدام پرداخته شده است.
در بخش دوم نگارنده تلاش کرده است که وارد بحث اصلی همان مسئله تکرار جرم شود و بعد از بررسی کاربردی و اصطلاحی تکرار جرم به چندین نظریه جرم شناختی اشاره شده که در روند تشریح جرایم کودکان و نوجوانان در سطح بین المللی، حائز اهمیت می باشند. پس از آن تلاش شده است با استناد به مصاحبه هایی که (در آخر پایان نامه به صورت ضمیمه برای استفاده سایرین قرار داده شده است) صورت گرفته دلایل تکرار جرم و موانع تربیتی در محیط کانون را بیان کرد. و در آخر راه¬کارهای تربیتی و مواردی که با رفع آنها می¬توان زمینه اصلاح بیشتر این کودکان و نوجوانان و مانع تکرار جرم را فراهم کرد بیان شده است.

بخش اول:
مبانی نظری

فصل اول:
تبیین مفاهیم و سیر تحول کانون اصلاح و تربیت در مکاتب جزایی و اسناد بین¬المللی

اندیشمندان و علمای حقوق پس از سالها اعمال مجازات¬های خشن و همانند با بزرگسالان بر کودکان و نوجوانان، به این نتیجه رسیدند که اعمال مجازات¬های خشن و یکسان، راه¬حلی برای اصلاح و تربیت کودکان و نوجوانان نیست. کودکان و نوجوانان به دلیل تفاوت¬هایی که با بزرگسالان دارند، باید شیوه¬های متمایزی نیز برای اصلاح و تربیت آن¬ها مورد استفاده قرار گیرد.شیوه¬هایی که بتواند در ضمن تنبیهی بودن، خاصیت بازپروری و توانبخشی بالایی داشته باشند تا کودک و نوجوان بعد از گذراندن دوران محکومیت خود بتواند به عنوان یک شهروند مولد و فعال دوباره به اجتماع بازگردد. به همین دلیل بود که اکثر کشورها بعد از انتشار دکترین مکتب تحققی و بالاخص دکترین مکتب دفاع اجتماعی نوین، شیوه¬های خشن را از قوانین جزایی کشور خود زدودند و شیوه¬هایی را برای مجازات کودکان و نوجوانان برگزیدند که وجهه اصلاحی و بازپروری آنها غالب بوده است.
با توجه به نظریه¬های مختلفی که به دنبال این تحول مطرح شد، توجه ویژه¬ای از نظر جرم¬شناختی به جرایم کودکان و نوجوانان صورت گرفت، به گونه¬ای که از نظر علم جرم¬شناسی و روانشناسی، کودکان و نوجوانان به حدی از مجرمیّت نرسیده¬اند که بتوان اصطلاح مجرم را در مورد آنها به کار برد، بلکه برای آنها باید از اصطلاح «معارض با قانون» استفاده کرد که بیانگر عدم شکل¬گیری شخصیت مجرمانه و ظرفیت بالای بازپروری و اصلاح در آنهاست.
بازپروری به فرآیندی اطلاق می¬شود که با فرض شناسایی کامل عوامل جرم¬زا، درصدد ایجاد شرایطی باشیم که تمامی مجرمان به صورت عام، و کودکان و نوجوانان به صورت خاص، بتوانند مسیری را برای بازاجتماعی شدن بپیمایند و در نهایت با رفع علل ارتکاب جرم بتوانند دوباره به جامعه بازگردند.کودکان و نوجوانان نیز با توجه به تفاوت¬های جسمی، روانی و جرم¬شناختی که با بزرگسالان دارند باید در محیطی متفاوت از بزرگسالان مورد بازپروری قرار گیرند، به همین دلیل کانون اصلاح و تربیت برای بازپروری و اصلاح و تربیت این دسته از کودکان و نوجوانان ایجاد شده است.
    

گفتار اول: تبیین مفاهیم
در این گفتار به بررسی مفاهیم مورد بحث خواهیم پرداخت.در ابتدا تلاش می¬شود که مفهومی دقیق از کودک و نوجوان ارائه شود تا بتوان تشخیص داد که هم از نظر سنّی هم از نظر روانی و جسمی کودک و نوجوان به چه کسی اطلاق می¬گردد. بعد از آن با تعریف مفاهیم معارض با قانون درصدد پاسخ به این سؤال ذهنی هستیم که منظور از کودک و نوجوان معارض با قانون چه کسانی هستند. در مرحله بعدی با بررسی مفهوم بازپروری به چگونگی بازاجتماعی کردن فرد معارض با قانون از بعد نظری می¬پردازیم. در نهایت تلاش می¬کنیم تعریفی مختصر از کانون اصلاح و تربیت را ارائه کنیم.

الف- مفهوم کودک و نوجوان
«کودک ونوجوان به فردی اطلاق می¬شود که از حیث جسمی، ذهنی و عاطفی آمادگی کافی برای امور فردی و اجتماعی خود را ندارند. حسب شرایط مختلف اقلیمی و محیطی، رسیدن فرد به حد بلوغ جسمی، عقلی و عاطفی در جامعه¬ای نسبت به جامعه دیگر متفاوت است. از این رو معیار ثابتی در تمییز گذر از دوران کودکی و نوجوانی و ورود در دوران جوانی و بزرگسالی نمی¬توان ارائه کرد.
معمولاً در نظام¬های حقوقی کشورها، برحسب شرایط و مقتضیات اجتماعی خود، حد سنی معینی را که اصطلاحاً «سن مسئولیت کیفری» نامیده می¬شود به عنوان اماره بلوغ و رشد جهت قابلیت پاسخگویی فرد به رفتار مجرمانه پیش بینی نموده-اند.  
توصیه اکیدی که در مجموعه مقررات مربوط به دادرسی ویژه نوجوانان (مقررات پکن)، در خصوص تعیین سن مسئولیت کیفری به نظام¬های حقوقی کشورها گردیده است