پاییز 1393

فهرست مطالب
عــنــوان                                                                                                                                                                           صـفحه
فصل اول : کلیات تحقیق
1-1) مقدمه    1
2-1) بیان مسئله    1
3-1)  بیان ضرورت و اهمیت موضوع    2
4-1) اهداف تحقیق    2
5-1)  سؤال اصلی تحقیق :    3
6-1) فرضيه‌هاي تحقيق    4
7-1) قلمرو تحقیق    5
1-7-1) قلمرو زماني    5
2-7-1) قلمرو موضوعي    5
3-7-1) قلمرو مكاني    5
8-1) تعریف متغیرهای تحقیق    6
9-1) ساختار پایان‌نامه    10
فصل دوم :  مباني نظري و پيشينه تحقيق
1-2)مقدمه    12
2-2) بخش اول: روش‌های تأمین مالی شرکت‌ها    12
1-2-2) سیستم مالی    12
1-1-2-2) بازارهای مالی    13
2-1-2-2) واسطه‌های مالی    14
فهرست مطالب
  عــنــوان                                                                                                                                                                           صـفحه

2-2-2) ساختار و منابع اصلی تأمین مالی    15
1-2-2-2) تأمین مالی بر اساس منبع    15
1-1-2-2-2) فرض ترتیب هرمی تأمین مالی    17
1-2-2-2-2) تأمین مالی کوتاه‌مدت    23
2-2-2-2-2) تأمین مالی میان‌مدت    24
3-2-2-2-2) تأمین مالی بلندمدت    26
3-2-2) سهام عادی    27
1-3-2-2) ویژگی‌های سهام عادی (حقوق و امتیازات سهامداران)    27
2-3-2-2) تأمین مالی از طریق انتشار سهام عادی    29
1-2-3-2-2) محاسن انتشار سهام عادی به عنوان منبع تأمین مالی    29
2-2-3-2-2) معایب انتشار سهام عادی به عنوان منبع تأمین مالی    30
3-3-2-2) سایر جنبه‌های تأمین مالی از طریق حقوق صاحبان سهام    30
4-2-2) سودهای توزیع نشده    31
1-4-2-2) سود انباشته    33
1-1-4-2-2) تأمین مالی از طریق سود انباشته    34
1-1-1-4-2-2) محاسن تأمین مالی از طریق سود انباشته    34
2-1-1-4-2-2) معایب تأمین مالی از طریق سود انباشته    35
2-4-2-2) سود سهمی    35
1-2-4-2-2) مزایا و معایب سود سهمی    36
فهرست مطالب
  عــنــوان                                                                                                                                                                           صـفحه

5-2-2) وام‌ بلندمدت    37
1-5-2-2) ویژگی‌های وام‌های بلندمدت    37
2-5-2-2) تأمین مالی از طریق وام بلند مدت    38
1-2-5-2-2) محاسن انتشار وام‌های بلندمدت به عنوان منبع تأمین مالی    38
2-2-5-2-2) معایب انتشار وام‌های بلندمدت به عنوان منبع تأمین مالی    38
6-2-2) وام کوتاه‌مدت    39
1-6-2-2) انواع وام‌های کوتاه‌مدت    39
2-6-2-2) شرایط وام    40
7-2-2) نوآوری در تأمین مالی    41
3-2) بخش دوم: هزینه‌های تأمین مالی و ساختار سرمایه    41
1-3-2) هزینه‌ی سرمایه (تأمین مالی)    42
1-1-3-2) محاسبه اجزای هزینه‌ی سرمایه    43
1-1-1-2-2) هزینه‌ی بدهی    43
2-1-1-3-2) هزینه‌ی سهام ممتاز (نرخ سود سهام ممتاز)    44
3-1-1-3-2) هزینه‌ی سهام عادی (نرخ سود سهام عادی)    45
1-3-1-1-3-2) مدل ارزیابی سود نقدی    45
2-3-1-1-3-2) مدل قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای    47
4-1-1-3-2) هزینه‌ی سود انباشته    47

فهرست مطالب
  عــنــوان                                                                                                                                                                           صـفحه

2-1-3-2) محاسبه هزینه‌ی سرمایه در کل (متوسط هزینه‌ی سرمایه)    48
1-2-1-3-2) انواع ضرایب مورد استفاده در محاسبه‌ی متوسط هزینه سرمایه    49
2-1-2-1-3-2) ضرایب تاریخی    49
2-1-2-1-3-2) ضرایب نهایی    50
2-3-2) ساختار سرمایه    50
1-2-3-2) عوامل مؤثر بر ساختار سرمایه    51
2-2-3-2) نظریات مختلف پیرامون ساختار سرمایه    52
1-2-2-3-2) نظریه‌ی درآمد خالص    54
2-2-2-3-2) نظریه‌ی درآمد خالص عملیاتی    55
3-2-2-3-2) نظریه‌ی سنتی    56
4-2-2-3-2) نظریه‌ی میلر- مودیگلیانی    57
4-2) بخش سوم: چرخه عمر شرکتها    58
1-4-2) ایجاد    59
2-4-2) طفولیت    59
3-4-2) رشد سریع    60
4-4-2) بلوغ    61
5-4-2) تكامل    62
6-4-2) دوران پيري    63
فهرست مطالب
  عــنــوان                                                                                                                                                                           صـفحه

7-4-2) نحوه عملكرد و تعيين موقعيت واحد های تجاری در منحني چرخه عمر    67
8-4-2) ویژگیهای مالی واحد های تجاری در مراحل مختلف چرخه عمر شركت    68
5-2) بخش چهارم: پیشینه‌ی تحقیق    69
1-5-2) تحقیقات خارجی    69
2-5-2) تحقیقات داخلی    72
فصل سوم :  روش اجرای تحقیق
1-3- مقدمه    78
2-3- روش و نوع پژوهش    78
3-3- جامعهی آماری    79
4-3- تعیین حجم نمونه و نمونهگیری    79
5-3- روش و ابزار گردآوری دادهها    80
6-3- سؤال پژوهش    81
7-3- تدوین فرضیهها    81
9-3- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها    85
1-9-3- یافته‌های توصیفی    85
2-9-3- یافته‌های استنباطی    85
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات
1-4) مقدمه    90
2-4) یافته‌های توصیفی متغیرهای تحقیق    91
فهرست مطالب
  عــنــوان                                                                                                                                                                           صـفحه
3-4) آزمون نرمال بودن متغیرها    92
4-4) آزمون همبستگی    93
5-4) آزمون معنادار بودن رگرسیون    94
6-4) آزمون همخطي    94
7-4) آزمون عدم خود همبستگی    95
8-4) آزمون فرضیه‌ها و نتایج آن    95
1-8-4) آزمون فرضیه‌ی فرعی اول    97
2-8-4) آزمون فرضیه‌ی فرعی دوم    98
3-8-4) آزمون فرضیه‌ی فرعی سوم    99
4-8-4) آزمون فرضیه‌ی فرعی چهارم    101
5-8-4) آزمون فرضیه‌ی فرعی پنجم    102
6-8-4) آزمون فرضیه‌ی ششم    104
9-4) خلاصه نتایج    106
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
1-5) مقدمه    108
2-5) مروری بر خطوط کلی تحقیق    108
3-5) یافته‌های مهم تحقیق    109
4-5) بحث و نتیجه‌گیری    109
5-5) پیشنهادها    110
6-5) پیشنهادهایی برای تحقیق‌های آینده    111
منابع و ماخذ    112
 

چکیده
تصمیم گیری در مورد ساختار سرمایه،یکی از چالش بر انگیزترین و مشکلترین مسایل پیش روی شرکتها، اما در عین حال حیاتی ترین تصمیم در مورد ادامه بقای آنها است.هدف اصلی پژوهش بررسی رابطه بین ساختار سرمایه و چرخه عمر شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. تئوری سلسله مراتبی عبارت است ازتخصیص بهینه منابع مالی که بر اساس آن می توان تصمیم گرفت در کدام شرکت سرمایه گذاری نمود.متغیر مستقل عبارت است از کسری مالی و متغیر های وابسته عبارت اند از بدهی ها،حقوق صاحبان سهام و سود انباشته.متغیر کنترلی نیز عبارت است از اندازه شرکت.روش گردآوری داده ها کتابخانه ای و اسناد کاوی صورتهای مالی می باشد. تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق در سه قسمت تهیه شده است:در قسمت اول متغیرهای تحقیق توصیف می شوند.در قسمت دوم یعنی فرض آماری،به آزمون فرضیات پرداخته می شود.و در قسمت سوم یعنی خلاصه یافته ها،نتایج حاصل از فرض آماری خلاصه و جمع بندی می شود.داده های اولیه برای محاسبه متغیرهای مذکور از طریق سایت بورس اوراق بهادار تهران و نرم¬افزار ره‌آورد نوین استخراج و پس از انتقال به صفحه گسترده EXCEL محاسبه و مورد پردازش قرار گرفته است و سپس با توجه به نوع فرضیه، به تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه¬ها از تحلیل رگرسیون به وسیله نرم افزار EVIWES استفاده می‌شود.
بطور کلی نتایج تحقیق نشان می دهد که تئوری سلسله مراتبی، الگوهای مالی شرکت های بلوغ یافته و مرحله افول را بهتر از شرکت های در حال رشد در بورس اوراق بهادارتهران نشان می دهد.
واژگان کلیدی : ساختار سرمایه، چرخه عمر شرکت، تئوری سلسله مراتبی، کسری مالی

1-1) مقدمه
بحث ساختار سرمایه به چگونگی ترکیب منابع تأمین مالی شرکت، از قبیل بدهی‌های کوتاه‌مدت، اوراق قرضه، بدهی بلندمدت، سهام ممتاز و سهام عادی اشاره دارد. برخی شرکت‌ها هیچ برنامه¬ی از پیش تعیین شده¬ای را برای ساختار سرمایه¬ی خود در نظر نمی¬گیرند و تنها به تناسب تصمیمات مالی اتخاذ شده توسط مدیریت مالی، بدون هیچ گونه برنامه-ریزی مشخصی اقدام به تغییر ساختار سرمایه‌ی شرکت می‌کنند. این شرکت‌ها اگر چه ممکن است در کوتاه‌مدت به موفقیت دست‌یابند، اما سرانجام در تأمین منابع مالی لازم برای فعالیت‌های خود با مشکلات عمده‌ای مواجه می‌شوند. چنین شرکت‌هایی ممکن است قادر نباشند استفاده‌ی بهینه‌ای از منابع موجود خود داشته باشند. در نتیجه، این واقعیت بیش از پیش محرز می‌شود که یک شرکت باید ساختار سرمایه‌ی خود را به گونه‌ای برنامه‌ریزی نماید که قادر باشد میزان بهره‌وری از وجوه را حداکثر نموده و وضعیت خود را با سهولت بیشتری با تغییر شرایط وفق دهد(هامپتون و دیگران ، 1389، 167). شرکت‌ها ناچارند ساختار سرمایه‌ی اولیه‌ی خود را هنگام تأسیس و راه‌اندازی واحد انتفاعی طرح‌ریزی نموده و سپس هرگاه برای انجام سرمایه‌گذاری‌ها نیاز به تأمین وجوه باشد، تصمیمات ساختار سرمایه تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
2-1) بیان مسئله
تصمیمات مربوط به تامین مالی و تعیین ترکیب بهینه ساختار سرمایه از یک طرف و توجه به ریسک شرکت، بویژه ریسک مرتبط با توان بازپرداخت بدهی ها، از طرف دیگر از جمله مسائلی است که در تصمیم گیری مدیریت حائر اهمیت است (جولا, 1389). یکی از مهمترین اجزای هر فعالیت اقتصادی فراهم کردن منابع مالی مورد نیاز است؛ که این منابع را می توان از محل حقوق صاحبان سهام یا بدهی تامین کرد. در همین راستا مدیران مالی در شرکت ها تضمین بهترین ترکیب منابع تامین مالی یا به عبارت دیگر ساختار سرمایه می باشد و تصمیمات اتخاذ شده در این زمینه در راستای افزایش ارزش شرکت است. موضوع ساختار سرمایه از جمله مسائلی است که تاکنون تحقیقات و آزمون های زیادی بر روی آن انجام شده است و در حال حاضر نیز تحقیقات نظری و بررسی های تجربی در مورد آن ادامه دارد (کشاورز, 1391).
سرمایه گذاری یک امر ضروری و حیاتی در رشد و توسعه اقتصادی هر کشوری است. برای اینکه وجوه لازم جهت سرمایه گذاری فراهم آید، باید یکسری منابع برای تامین مالی وجود داشته باشد. بنابراین مدیران مالی می بایست در تامین مالی ضمن در نظر داشتن منابع مختلف، به ریسک و بازده شرکت و تاثیر آن بر روی ریسک و بازده سهام عادی شرکت در بازار بورس نیز توجه داشته باشند. عواملی که ریسک یک شرکت را تعیین می کنند متعددند. یکی از این عوامل ساختار سرمایه شرکت می باشند. از جمله اینکه شرکت در ساختار سرمایه خود چقدر آورده سهامداران و چقدر بدهی دارد. به این علت که استفاده از بدهی موجب ایجاد یکسری تعهدات ثابت( هزینه های مالی) برای شرکت می شود؛ لذا این تعهدات ثابت، ریسک شرکت را بالا می برد چرا که اگر شرکت نتواند اصل و فرع وام را بازپرداخت کند به درماندگی مالی گرفتار می گردد (جولا, 1389). ارزیابی مطلوبیت یک بستر سرمایه گذاری در وضعیت نامطمئن بر اساس مقادیر ریسک و بازده آن است. یکی از مسائل مهم اثرگذار بر ریسک و بازده سهام عادی نیز، تصمیمات مربوط به ساختار سرمایه است. استفاده از بدهی ارزان قیمت ممکن است باعث کاهش هزینه سرمایه شرکت شود، ولی از طرفی ممکن است موجب افزایش ریسک مالی و هزینه ورشکستگی نیز شود (خرم, 1383).
در تحقیق حاضر در جستجوی پاسخگویی به این سوال هستیم که در تعیین ساختار سرمایه چه مقدار از تئوری سلسه مراتبی پیروی می کنیم. به عبارتی می خواهیم بدانیم با توجه به چرخه ی حیاتی که سازمان در آن قرار دارد، چگونه ساختاری برای تامین مالی انتخاب می شود؛ شرکت در این دوره از حیاتش چه مقدار ریسک پذیر و یا ریسک گریز می باشد و اینکه در انتخاب ساختار سرمایه اش، میزان بازده و سودآوری را مد نظر قرار می دهد؟
پاسخگویی به این سوالات در قالب چرخه ی عمر سازمانی پیگیری می شوند و سعی می کنیم تا شرکتهای تولیدی را در سه دسته شرکت های در حال رشد ، شرکت های بلوغ یافته و پیر و شرکتهای در حال افول  دسته بندی کرده و فرضیه تحقیق را مورد بررسی قرار دهیم.