چکیده:

هیجانات نقش مهمی را در مدیریت سازمان ایفا می‌کنند، هوش هیجانی مهارتی است که عملکرد افراد را در زمینه‌های رهبری، کار گروهی، ارتباط با مشتری و تصمیم‌گیری بهبود می‌بخشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین آموزش‌های دروس حسابداری در دانشگاه‌های دولتی و غیر دولتی و همچنین تجربه‌ی کاری بر هوش هیجانی دانشجویان رشته‌ حسابداری می‌باشد. این مطالعه توصیفی- مقطعی از نوع همبستگی است. حجم نمونه‌ی پژوهش شامل 476 نفر از دانشجویان رشته‌های حسابداری، ادبیات، علوم سیاسی، زبان انگلیسی و علوم اجتماعی دانشگاه‌های شهر مشهد در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شد. برای جمع آوری داده‌ها از آزمون هوش هیجانی بار-آن و پرسشنامه اس سی ال 90 (SCL 90) استفاده شده است. ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس و کواریان و همچنین تحلیل رگرسیون برای تجزیه تحلیل داده‌ها مورد استفاده قرار گرفت. بدین منظور متغیر هوش هیجانی به عنوان متغیر وابسته پژوهش و متغیرهای سال تحصیلی، رشته‌ی تحصیلی، نوع دانشگاه (دولتی و غیردولتی)، تجربه‌ی کاری، جنیست و مقطع تحصیلی به عنوان متغیرهای مستقل درنظر گرفته شدند همچنین در این پژوهش متغیر سلامت روان (اختلال شخصیت) به عنوان متغیر کنترل منظور گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان از عدم رابطه‌ی معناداری بین هوش هیجانی و سالهای تحصیلی (سال اول و چهارم) دارد. اما بین هوش هیجانی دانشجویانی که همراه با تحصیل مشغول به کار می‌باشند نسبت به آنهایی که مشغول کار نیستند تفاوت معناداری وجود دارد، بدین معنی که هوش هیجانی دانشجویانی که با تحصیل مشغول به کار بوده‌اند نسبت به دانشجویانی که فقط مشغول به تحصیل بوده‌اند افزایش یافته است. همچنین بین هوش هیجانی و جنسیت تفاوت معناداری مشاهده شد.

واژگان کلیدی:

 هوش هیجانی، رشته حسابداری، تجربه کاری، جنسیت، مقطع تحصیلی، سلامت روان.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق 1

1-1- مقدمه 2

1-2- تشریح و بیان موضوع 3

1-3- ضرورت انجام تحقیق 5

1-4- فرضیه‌های تحقیق 5

1-5- اهداف اساسی تحقیق 6

1-6- روش انجام پژوهش 6

1-7- کاربرد نتایج تحقیق 6

1-8- تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی تحقیق 7

1-9- ساختار کلی تحقیق 8

1-10- خلاصه فصل اول 8

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق 9

2-1- مقدمه 11

2-2- هوش 11

2-2-1- تعریف هوش 12

2-2-2- انواع هوش 12

2-3- هوش هیجانی 14

2-3-1- تعاریف هوش هیجانی 15

2-3-2- ابعاد هوش هیجانی 17

2-3-3- دیدگاه‌های هوش هیجانی 19

2-3-3-1- دیدگاه توانمندی 20

2-3-3-2- دیدگاه مختلط 20

2-3-4- مدل‌های هوش هیجانی 21

2-3-5- اهمیت هوش هیجانی 24

2-3-6- اهمیت هوش هیجانی در حسابداری 25

2-3-7- پیشرفت در هوش هیجانی 28

2-3-8- آموزش حسابداری و هوش هیجانی 29

2-3-9- رشته‌ی حسابداری و هوش هیجانی 30

2-3-10- تجربه‌ی کاری و هوش هیجانی 31

2-3-11- جنسیت و هوش هیجانی و بررسی آن در حرفه حسابداری 31

2-3-12- سلامت روان و هوش هیجانی 32

2-4- ‌تحقیق‌های پیشین 34

2-4-1- هوش هیجانی 34

2-4-2- آموزش حسابداری هوش هیجانی 36

2-4-3- تجربه کاری و هوش هیجانی 37

2-4-4- جنسیت و هوش هیجانی 38

2-5- خلاصه فصل 40

فصل سوم: روش تحقیق 41

3-1- مقدمه 42

3-2- ‌سوال‌های پژوهش 42

3-3- فرضیه های تحقیق 43

3-4- اهداف اساسی تحقیق 43

3-5- روش تحقیق 44

3-6- قلمرو تحقیق 44

3-6-1- قلمرو موضوعی 44

3-6-2- قلمرو زمانی 44

3-6-3- قلمرو مکانی 44

3-7- جامعه آماری 45

3-8- نمونه آماری 45

3-8-1- حجم نمونه 46

3-9- روش جمع آوری دادهها 47

3-10- ابزار اندازه گیری 47

3-11- روایی و پایایی پرسشنامه 49

3-12- متغیرهای تحقیق 50

3-12-1- متغیر وابسته 50

3-12-2- متغیرهای مستقل 51

3-12-3- متغیر کنترل 52

3-13- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 52

3-14- خلاصه فصل 53

فصل چهارم: تجزیه وتحلیل داده ها 54

4-1- مقدمه 55

4-2- نتایج آمار توصیفی 55

4-3- تحلیل داده‌ها 61

4-4- نرمال بودن توزیع متغیرها در جامعه 61

4-5- بررسی فرض همگنی واریانس‌های متغیرهای پژوهشی 62

4-6- فرضیه‌ اول 63

4-7- فرضیه دوم 64

4-8- فرضیه سوم 65

4-9- فرضیه چهارم 66

4-9-1 تحلیل واریانس 2×2 هوش هیجانی با استفاده از متغیرهای سال تحصیلی (اول/ چهارم) با تجربه کاری (با تجربه کاری/ دانشجو) در گروه نمونه کل 67

4-9-2 تحلیل واریانس 3×2 هوش هیجانی با استفاده از متغیرهای سال تحصیلی (اول/ چهارم/ ارشد) با تجربه کاری (با تجربه کاری/ دانشجو) در گروه نمونه کل 68

4-9-3 تحلیل واریانس 3×2 هوش هیجانی با استفاده از متغیرهای سال تحصیلی (اول/ چهارم/ ارشد) با تجربه کاری (با تجربه کاری/ دانشجو)در گروه نمونه حسابداری 70

4-10- فرضیه‌ پنجم 73

4-11- فرضیه ششم 74

4-12- سلامت روان 75

4-12-1- همبستگی متغیر سلامت روان با هوش هیجانی 75

4-12-2- مقایسه سلامت روان در گروه‌های مورد مطالعه 76

4-13- تحلیل کوواریانس جهت مقایسه هوش هیجانی در سال اول با سال چهارم و ارشد پس از تعدیل کردن نمرات آسیب شناسی روانی در دانشجویان رشته حسابداری 83

4-14- تحلیل کوواریانس جهت مقایسه هوش هیجانی در سال اول با سال چهارم پس از تعدیل کردن نمرات آسیب شناسی روانی در دانشجویان رشته‌های غیرحسابداری 85

4-15- تحلیل کوواریانس جهت مقایسه هوش هیجانی در سال اول با سال چهارم پس از تعدیل کردن نمرات آسیب شناسی روانی، مقایسه بین دو رشته حسابداری و غیرحسابداری 86

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها 89

5-1- مقدمه 90

5-2- تحلیل یافته ها و نتایج 90

5-3- محدودیت‌های تحقیق 94

5-4- پیشنهادهای پژوهش 95

5-4-1- پیشنهادهای مبتنی بر نتایج تحقیق 95

5-4-2- پیشنهاد برای ‌تحقیق‌های آتی 96

منابع و مآخذ 97

-1- مقدمه

هیجانات نقش مهمی را در مدیریت سازمان ایفا می‌کنند. هوش هیجانی توانایی افراد را برای شناسایی،  مدیریت و استفاده از هیجانات افزایش می‌دهد (مایر، سالووی و کاروسو، 2001). هوش هیجانی مهارتی است که عملکرد افراد را در زمینه‌های رهبری، کار گروهی، ارتباط با مشتری و تصمیم‌گیری بهبود می بخشد (کوک و همکاران، 2011) و زیدنر، متدوس و روبرت (2009)، هوش هیجانی را توانایی در جهت هدایت رفتار، افكار، ارتباط مؤثر با همكاران، سرپرستان، مشتریان و استفاده از زمان در چگونگی انجام دادن كار برای ارتقای نتایج تعریف می‌كنند. تحقيقات روان‌شناساني، مثل سالووي و مایر (1990)، گلمن، بویاتزیس و مک‌کی (2002) نشان مي‌دهد كه هوش هيجاني در حيطه‌هاي زيادي كارآيي دارد. از جمله­ي‌ اين حيطه‌ها مي‌توان به حيطه‌هاي رابطه درون‌فردي (خودشناسي و خودشكوفايي)، رابطه بین فردي (رابطه اجتماعي)، مشاوره و راهنمايي، كار و اشتغال، مديريت سازماني و صنعتي، پيشرفت اقتصادي، رهبري جامعه و ... اشاره كرد (براد‌بري و گریوز، 1386). ضرورت کاربرد هوش هیجانی،  پاسخی است به ‌تحقیق‌های رو به رشدی که عنوان می‌کنند محیط کاری صرفا یک محیط منطقی نیست. توجه به هیجانات درمحیط کار موجب بهبود عملکرد و نتایج می‌گردد (زیندر و همکاران، 2009). به نظر  می‌رسد که این توجه و علاقه نشان داده شده به هیجان، واکنشی در برابر افزایش عقل‌گرایی در بسیاری از حوزه های زندگی شخصی و عمومی افراد می‌باشد. باید توجه داشت که با توجه به تعهد‌کاری حسابداران و قواعد کاری مشخص و همچنین تعهد به این قواعد، زمینه خیلی محدودی برای هیجان‌ها وجود دارد. در واقع دیدگاه غالب در ادبیات سنتی این است که حرفه حسابداری تابع عقلانیت است (باربالت، 2001). تضاد اینجاست که، گرچه افراد در اتخاذ تصمیمات کاری براساس هیجانات با مشکل روبرو هستند اما تصمیم گیری در حوزه هایی مانند حسابداری که از عقل گرایی و قواعد مشخصی پیروی می‌کنند با وجود هیجانات بسیار دشوارتر می‌باشد. با این وجود تحولات در مطالعات سازمانی و تئوری‌های تصمیم‌گیری، برخی از فرضیه‌ها اصلی نهفته در غالب عقل و هیجان را به چالش می‌کشند. این تئوری‌ها نشان می‌دهند که هیجان در سازمان‌های سرمایه‌داری معاصر، ایجاد مشکل نمی‌کند بلکه در خدمت آن است. هیجانات و عقل نقطه مقابل هم نیستند، بلکه ارتباط تنگاتنگی با هم دارند (آشکانسی، هارتل و داس، 2002). بنابراین این دیدگاه که حرفه حسابداری صرفاً تابع عقلانیت است پذیرفته نبوده و هیجانات به عنوان یک عامل موثر در حرفه حسابداری باید مدنظر قرار گیرد.

1-2- تشریح و بیان موضوع

در تئوری های جدید تصمیم گیری، هیجانات عاملی برای  کارایی عقل به شمار می رود (هانوچ،  2002). هیجانات از سه طریق به کمک عقل می آید. الف) هیجان به افراد در شناسایی مشکلات و اولویت‌بندی در رسیدگی کمک می‌کند. ب) هیجان در شناسایی عناصر مورد نیاز به منظور تصمیم‌گیری کمک می‌کند. ج) در سطحی عمیق‌تر هیجان به کمک عقل آمده و زمینه را برای ایجاد اهداف مناسب تر فراهم می‌کند (مکفیل، 2004). با توجه به ویژگی‌های یاد شده، بدون شک دانشجویان حسابداری و حسابداران مانند دیگران به صورت مستمر در تصمیمات خود از هیجانات استفاده می‌کنند. با این توصیف، ضرورت دارد که در آموزش حسابداری به هیجانات و همچنین شناسایی و تشخیص پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی حاصل از بکارگیری هیجانات و تاثیر آن بر تصمیم‌گیری‌ها توجه ویژه به عمل آید (مکفیل، 2004). هدف اصلی از آموزش حسابداری، فراهم نمودن حسابدارانی ماهر به منظور ورود به حرفه می باشد.  نیروی انسانی کارآمد در هر کشور به عنوان مزیت رقابتی و یکی از عوامل موفقیت در اقتصاد آن کشور محسوب می‌شود.