چکیده

هدف اصلی از انجام این تحقیق بررسی رابطه بین رتبه‌بندی شرکت براساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی و میزان افشای اختیاری اطلاعات در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به منظور رتبه‌بندی شرکت‌ها از تجزیه و تحلیل بنیادی استفاده شده است. ترکیب نه علامت بنیادی که چهار بعد مهم شرکت یعنی سودآوری، کارایی عملیاتی، نقدینگی و تصمیمات تامین مالی را مورد اندازه‌گیری قرار می‌دهد، رتبه شرکت را بر اساس شاخص‌های مالی مشخص می‌کند. شاخص غیر‌مالی مورد توجه در این پژوهش، رتبه نقدشوندگی شرکت‌ها می‌باشد که عددی است که میزان نقد شدن یک سهم در بازار را نشان می‌دهد. میزان افشای اختیاری بر اساس مدل پیشنهادی بوتوسان(1997) پس از اعمال تعدیلاتی در شش بخش کلی شامل پیشینه اطلاعاتی، خلاصه‌ای از نتایج تاریخی مهم، اطلاعات بخش‌ها، آماره‌های کلیدی‌غیر‌مالی، اطلاعات پیش‌بینی، بحث و تحلیل مدیریت مورد محاسبه قرار گرفت. نمونه این تحقیق در برگیرنده شركت‌هاي پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران مي‌باشد كه با در نظر گرفتن محدودیت‌های مورد نظر، 49 شرکت انتخاب شده و برای یک دوره 5 ساله (1387-1391) مورد بررسی قرار گرفته‌اند. میزان افشای اختیاری اطلاعات به عنوان متغیر وابسته و رتبه شرکت بر اساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی به عنوان متغیر مستقل مورد تحلیل قرار گرفت. در ارتباط با تحلیل ضرایب مدل رگرسیونی، نتایج نشان می­دهد که میان رتبه‌بندی و افشاء اختیاری در سطح 95 درصد رابطه­ی معناداری وجود ندارد. هم چنین در ارتباط با بررسی رابطه تغییر رتبه شرکت بر اساس شاخص‌های مالی و غیر‌مالی با میزان افشای اختیاری نتایج نشان می­دهد که تغییر رتبه‌بندی موجب  تغییر افشاء اختیاری نمی‌شود و  در سطح 95 درصد رابطه­ی معناداری وجود ندارد.

کلید واژه: رتبه‌بندی شرکت، شاخص‌های مالی و غیر‌مالی، افشای اختیاری، تجزیه و تحلیل بنیادی

فهرست مطالب

فصل اول: طرح و کلیات تحقیق................................................................................................................................................1

1-1- مقدمه..................................................................................................................................................................................2

2-1- بیان مسئله.........................................................................................................................................................................2

3-1- اهمیت و ضرورت موضوع................................................................................................................................................4

4-1- پرسش‌های تحقیق...........................................................................................................................................................5

5-1- فرضیه‌های تحقیق............................................................................................................................................................5

6-1- اهداف تحقیق....................................................................................................................................................................5

7-1- روش کلی تحقیق.............................................................................................................................................................5

8-1- قلمرو زمانی، جامعه و نمونه آماری...............................................................................................................................6

9-1- روش‌های گردآوری داده ها و ابزارهای مورد استفاده برای آن...............................................................................6

10-1- روش‌های تحلیل داده ها..............................................................................................................................................7

11-1- مدل تحقیق....................................................................................................................................................................7

12-1- شرح متغیرهای تحقیق...................................................................................8

13-1- شرح واژه ها و اصطلاحات تحقیق.....................................................................................15

14-1- ساختار کلی تحقیق.................................................................................................16

15-1- خلاصه فصل..................................................................................17

فصل دوم: مبانی نظری پژوهش و مروری بر تحقیقات پیشین.................................................................................................18

1-2- مقدمه...........................................................................................19

2-2- رتبه‌بندی..........................................................................................19

1-2-2- تعریف رتبه‌بندی................................................................................19

2-2-2- رتبه‌بندی شرکت‌ها.....................................................20

3-2- شاخص‌های مهم رتبه‌بندی شرکت‌ها.................................................................21

4-2- مدل‌های رتبه‌بندی شرکت‌ها.........................................................................................22

1-4-2- تجزیه و تحلیل بنیادی.............................................................................22

2-4-2- تحلیل پوششی داده ها................................................................................25

3-4-2- روش تاکسونومی...............................................................................27

4-4-2- رویکردهای تصمیم‌گیری چندمعیاره...........................................................27

1-4-4-2- تصمیم‌گیری چندشاخصه......................................................................................28

2-4-4-2- فرآیند تحلیل سلسله مراتبی................................................................................28

3-4-4-2- تحلیل سلسله مراتبی فازی..........................................................................29

4-4-4-2- روش تاپسیس...........................................................................................30

5-2- رتبه‌بندی شرکت‌ها توسط بورس...................................................................33

6-2- رتبه‌بندی شرکت‌ها در ایران.............................................................35

1-6-2- رتبه‌بندی شرکت‌های برتر بورس ایران..........................................................................35

2-6-2- رتبه‌بندی شرکت‌ها از نظر کیفیت افشا و اطلاع رسانی مناسب.................................................................................................37

3-6-2- رتبه‌بندی شرکت‌ها توسط سازمان مدیریت صنعتی.....................................................37

7-2- افشای اطلاعات............................................................................40

1-7-2- تعریف افشاء...........................................................................40

2-7-2- اهداف افشای اطلاعات.........................................................................................42

3-7-2- چه اطلاعاتی لازم است افشا شود؟...............................................................................43

4-7-2- چه میزان اطلاعات لازم است افشا شود؟............................................................44

8-2- اصل افشای کامل......................................................................................45

9- 2- تئوری الزامات افشای شرکت و گزارشگری مالی...................................................................................................46

10-2-دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان بورس اوراق بهادار.......................47

1-10-2- فصل اول- تعاریف و اصطلاحات................................................................................................................................................48

2-10-2- فصل دوم- کلیات..........................................................................................................................................................................48

3-10-2- فصل سوم- موارد افشاء................................................................................................................................................................48

1-3-10-2- بخش اول: گزارش‌ها وصورت‌های مالی سالانه و میاندوره ای...................................................................................48

2-3-10-2- بخش دوم: مجامع عمومی.............................................................................................................................................48

3-3-10-2- بخش سوم: اطلاعات مهم..............................................................................................................................................49

11-2- دستورالعمل اجرايي "نحوه گزارش‌دهي دارندگان اطلاعات نهاني"...............................................................49

12-2- آیین نامه انضباطی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس.......................................................................................50

13-2- شفافیت اطلاعات........................................................................................................................................................50

1-13-2- ماهیت شفافیت گزارشگری درمتون مالی...............................................................................................................................50

2-13-2- نقش شفافیت درگزارشگری مالی.............................................................................................................................................51

14-2- آیا شفافیت همیشه مطلوب است!؟.........................................................................................................................53

15-2- اصول گزارشگری شفاف............................................................................................................................................54

16-2- سطوح شفافیت............................................................................................................................................................55

17-2- محدودیت‌های افشای اطلاعات وافزایش شفافیت...............................................................................................58

18-2- افشای الزامی یا داوطلبانه؟.......................................................................................................................................59

19-2- افشای داوطلبانه...................................................................................60

1-19-2-اهمیت شفافیت و افشای داوطلبانه...........................................................................................60

2-19-2- منافع افشای داوطلبانه اطلاعات........................................................................60

1-2-19-2- افزایش قابلیت نقدشوندگی اوراق بهادار در بازار......................................62

2-2-19-2- کاهش هزینه سرمایه..........................63

3-2-19-2-افزایش محتوای اطلاعاتی قیمت سهام.................................66

4-2-19-2- کاهش هزینه‌های ناشی از دعاوی حقوقی...........................................70

3-19-2- مسائل اصلی در افشای داوطلبانه................................................................71

4-19-2-راهبری رقابتی شرکت و افشای داوطلبانه.....................................................................71

20-2-شاخص‌های افشای داوطلبانه...............................................................73

1-20-2- اقلام شاخص افشا.............................................................................................75

21-2-استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی و نیازهای اطلاعاتی آنان.............................76

22-2- پیشینه تحقیق..............................................................................................78

1-22-2-  تحقیقات داخلی..............................................................................................78

2-22-2- تحقیقات خارجی...........................................................................87

23-2- جمع بندی و نتیجه‌گیری.........................................................................................................................................94

24-2- خلاصه فصل.................................................................................................................................................................96

فصل سوم: روش اجرای تحقیق..............................................................................................................................................97

1-3- مقدمه...............................................................................................................................................................................98

2-3- روش شناسی تحقیق....................................................................................................................................................98

3-3- مسئله پژوهش.............................................................................................................................................................100

4-3- فرضیه تحقیق..............................................................................................................................................................101

5-3- جامعه و نمونه آماری تحقیق....................................................................................................................................101

6-3- روش گردآوری اطلاعات............................................................................................................................................103

7-3- مدل مورد استفاده برای آزمون فرضیه‌ها...............................................................................................................103

8-3- اندازه‌گیری متغیرهای پژوهش.................................................................................................................................104

9-3- روش‌های آماری تحلیل اطلاعات............................................................................................................................109

10-3- تحلیل عاملی.............................................................................................................................................................110

1-10-3- انواع تحلیل عاملی.......................................................................................................................................................................110

2-10-3- مراحل انجام تحلیل عاملی.........................................................................................................................................................111

11-3- آزمون‌های آماری.....................................................................................................................................................111

1-11-3- آزمون معني­دار بودن اثرات فردي F ليمر ............................................................................................................................111

2-11-3- آماره هاسمن................................................................................................................................................................................112

3-11-3- آزمونt..........................................................................................................................................................................................112

4-11-3- آزمونF..........................................................................................................................................................................................113

5-11-3- ضريب تعيين..................................................................................................................................................................................113

6-11-3- فروض مدل رگرسيون خطي کلاسيک..................................................................................................................................113

7-11-3- ناهمساني واريانس.....................................................................................................................................................................114

8-11-3- عدم خود همبستگي جملات خطا.........................................................................................................................................114

12-3- نرم افزارهاي تجزيه و تحليل.................................................................................................................................115

13-3- خلاصه فصل..............................................................................................................................................................116

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل آماری...................................................................................................................................117

1-4- مقدمه............................................................................................................................................................................118

2-4- تحلیل عاملی................................................................................................................................................................118

1-2-4- مراحل انجام تحليل عاملي............................................................................................................................................................118

2-2-4- تحليل عاملی شاخصهای مالی....................................................................................................................................................119

3-4- آمارتوصیفی..................................................................................................................................................................121

4-4- همبستگی بین متغیرهای پژوهش..........................................................................................................................122

5-4- آزمون نرمال بودن متغیر وابسته.............................................................................................................................123

6-4- روش‌های برآورد مدل................................................................................................................................................124

7-4- آزمون ناهمسانی واریانس..........................................................................................................................................127

8-4- آزمون نرمال بودن اجزای باقیمانده........................................................................................................................128

9-4- آزمون ناهمسانی واریانس..........................................................................................................................................130

10-4- آزمون نرمال بودن اجزای باقیمانده......................................................................................................................131

11-4- خلاصه فصل و نتیجه‌گیری....................................................................................................................................131

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها................................................................................................................................132

1-5- مرور و جمع بندی......................................................................................................................................................133

2-5- نتایج آزمون فرضیات..................................................................................................................................................134

3-5- محدودیت‌های ناشی از تعمیم نتایج.......................................................................................................................136

4-5- پیشنهادهای کاربردی................................................................................................................................................136

5-5- پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی............................................................................................................................137

منابع فارسی...................................................................................................................................................................................I

منابع انگلیسی.............................................................................................................................................................................IV

پیوست 1: اسامی شرکت‌ها......................................................................................................................................VIII

پیوست2: متن دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان بورس اوراق بهادار......... X

پیوست3: متن دستورالعمل اجرايي "نحوه گزارش‌دهي دارندگان اطلاعات نهاني"............................................. .XX

پیوست4 متن آیین نامه انضباطی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس:..................... ............................................XXIV

پیوست5: شاخص‌های افشای اطلاعات موسسه اس اند پی........................................................................................XXX

پیوست 6: شاخص افشای اختیاری در تحقیق در تحقیق هوافنگ و جیانگو (2007).....................................XXXVI

پیوست 7: شاخص افشای اختیاری در تحقیق سنجری 1387.........................................................................XXXVIII

پیوست 8: شاخص افشای اختیاری در تحقیق اسمعیل‌زاده مقری و شعربافی 1388...............................................XL

پیوست 9:شاخص افشای اختیاری در تحقیق حساس یگانه و پژنگ 1388............................................................XLII

پیوست 10: شاخص افشای اطلاعات در تحقیق سرف 1961...................................................................................XLIV

پیوست11: جداول آماری...................................................................................................................................................XLVI

جدول1-4، KMO و آزمون بارتلت...............................................................................................................................XLVII

جدول2-4، تحلیل واریانس شاخص‌های مالی.............................................................................................................XLVII

جدول3-4،ماتریس ضرایب شاخص‌های مالی در عامل های به دست آمده........................................................XLVIII

جدول4-4، آمار توصیفی متغیرهای پژوهش............................................................................................................ XLVIII

جدول5-4، همبستگی بین متغیرهای پژوهش.............................................................................................................XLIX

جدول8-4، اطلاعات مربوط به تعیین روش مورد استفاده برای فرضیه اول...........................................................XLIX

جدول9-4، مدل تصادفی برای آزمون اول..............................................................................................................................L

جدول10-4، آزمون ناهمسانی واریانس.................................................................................................................................LI

جدول11-4 نگاره، نرمال بودن اجزای باقیمانده..................................................................................................................LI

جدول12-4 اطلاعات مربوط به تعیین روش مورد استفاده برای فرضیه دوم..............................................................LII

جدول13-4 مدل Pooled برای فرضیه دوم....................................................................................................................LII

جدول14-4 آزمون ناهمسانی واریانس...............................................................................................................................LIII

جدول15-4 نگاره، نرمال بودن اجزای باقیمانده..............................................................................................................LIII

پیوست12: نمودارها............................................................................................................................................................. LIV

نمودار 1-4،نمودار نزولی مقادیر ویژه...................................................................................................................................LV

نمودار تابع انتقال....................................................................................................................................................................LVI

فهرست جداول

جدول1-1، شاخص‌های مالی و علائم بنیادی مورد استفاده به منظور رتبه‌بندی.........................................................9

جدول2-1، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به آماره های کلیدی غیر‌مالی)..........................................11

جدول3-1، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به پیشینه اطلاعاتی)...........................................................12

جدول4-1، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به اطلاعات بخش ها)..........................................................12

جدول5-1، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط بحث و تحلیل مدیریت).....................................................13

جدول6-1، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به اطلاعات پیش‌بینی)........................................................13

جدول7-1، شاخص‌های افشای اختیاری (عناصر مربوط به خلاصه ای از نتایج تاریخی مهم)................................14

جدول1-2، همسنجی شاخص‌های برتری شرکت‌ها در بورس های جهان...................................................................34

جدول 2-2، شاخص‌های رتبه‌بندی شرکت‌ها توسط سازمان مدیریت صنعتی...........................................................38

جدول3-2، متغیرها و نحوه اندازه‌گیری آنها در تحقیق سجادی و همکاران(1388).................................................84

جدول1-3، شاخص‌های مالی و علائم بنیادی مورد استفاده به منظور رتبه‌بندی....................................................106

جدول2-3، عناصر شش گانه مربوط به افشای اختیاری...............................................................................................108

جدول1-4، KMO و آزمون بارتلت...................................................................................................................................119

جدول2-4، تحلیل واریانس شاخص‌های مالی.................................................................................................................120

جدول3-4،ماتریس ضرایب شاخص‌های مالی در عامل های به دست آمده..............................................................120

جدول4-4، آمار توصیفی متغیرهای پژوهش...................................................................................................................122

جدول5-4، همبستگی بین متغیرهای پژوهش...............................................................................................................123

جدول6-4، نتایج آزمون نرمال بودن توزیع متغیر وابسته پژوهش..............................................................................124

جدول7-4، نتایج آزمون نرمال بودن توزیع متغیر وابسته پژوهش بعد از فرآیند نرمال سازی.............................124

جدول8-4، اطلاعات مربوط به تعیین روش مورد استفاده برای فرضیه اول.............................................................125

جدول9-4، مدل تصادفی برای آزمون اول........................................................................................................................126

جدول10-4، آزمون ناهمسانی واریانس.............................................................................................................................127

جدول11-4 نگاره، نرمال بودن اجزای باقیمانده.............................................................................................................128

جدول12-4 اطلاعات مربوط به تعیین روش مورد استفاده برای فرضیه دوم...........................................................129

جدول13-4 مدل Pooled برای فرضیه دوم.................................................................................................................129

جدول14-4 آزمون ناهمسانی واریانس..............................................................................................................................130

جدول15-4 نگاره، نرمال بودن اجزای باقیمانده.............................................................................................................131

فهرست نمودارها

نمودار 1-4،نمودار نزولی مقادیر ویژه................................................................................................................................119

1-1- مقدمه

     سنجش و مقایسه عملکرد شرکت‌ها از جمله اطلاعات حائز اهمیتی است که سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌کنندگان را در امر تصمیم‌گیری اقتصادی یاری می‌رساند. در واقع رتبه‌بندی شرکت‌ها از نظر معیارهای مالی و غیر‌مالی اطلاعات شفاف و قابل‌فهمی را به استفاده‌کنندگان درون‌سازمانی و برون‌سازمانی ارائه می‌کند. به‌علاوه تحقیقات نشان داده جایگاه و رتبه شرکت بر عملکرد و هم چنین کیفیت و میزان اطلاعاتی که در اختیار قرار می‌دهد، اثر دارد. از سوی دیگر، شفافیت و افشای داوطلبانه در گزارش‌های مالی اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب می‌کند و زمینه را برای ایجاد بازار کارا مهیا می‌سازد.

     مطالعات در زمینه تاثیر شهرت شرکت بر رفتار شرکت بسیار ناچیز است. هم‌چنین، با‌توجه به اینکه تاکنون در ایران موسسه‌ای وجود ندارد که شرکت‌ها را بر‌اساس معیارهای شهرت رتبه‌بندی کند، بنابراین، مطالعات صورت گرفته در این زمینه تنها به رتبه‌بندی شرکت بر‌اساس شاخص‌های مالی و بعضا غیر‌مالی‌کمّی بسنده می‌شود. سابقه تحقیقات در مورد افشای اختیاری در سال‌های اخیر گسترش یافته است، اما پژوهشی که هم‌زمان این دو عامل را بررسی کند، صورت نگرفته است. در این فصل، ابتدا مسأله اصلی پژوهش، اهمیت و ضرورت آن مورد بحث قرار می گیرد و سپس توضیحاتی راجع به اهداف و فرضیات پژوهش و کاربرد نتایج آن ارائه شده و در نهایت، با ارائه شرح مختصری از چگونگی اندازه‌گیری متغیرهای مدل به کار گرفته شده در این پژوهش، فصل به پایان خواهد رسید.

Fundamental Analysis