راديو تراپي
 اهداف راديو تراپي:
 درمان قطعي  
پيشگيري كننده  
تسكيني  
تركيبي 
انواع اشعه های یونیزان مورد استفاده 
1- پرتو های الکترو مغناطیسی 
   اشعه ایکس 
پرتو های گاما 
2- ذرات الکتریکی ( الکترون ها ، نوترون ها ، ذرات آلفا و بتا )
اثرات اشعه : 
اختلال در زنجیره DNA
 یونیزه کردن محتوی آب داخل هسته سلول 

حساسیت پذیری ارگان ها نسبت به اشعه 
روش های تجویز اشعه
رادیو تراپی  خارجی 
رادیو تراپی داخلی
عوامل موثر در انتخاب روش: 
محل تومور 
اندازه تومور 
نوع تومور 
مقدار اشعه براساس راد (Rad ) و گري GY:Gray) هر 1 گري مساوي 100 راد است
راديو تراپي 
راديوتراپي خارجي   
 تابش از یک منبع خارجی از فاصله 80-100 سانتی متری 
عموما در رادیوتراپی خارجی : 
ماشین های کیلو ولتاژ ( سطوح پایین انرژی ) 
ماشین های مگا ولتاژ
1- از اشعه ایکس با ولتاژهای متفاوت برحسب عمق تومر استفاده می گردد 
ماشین های کیلو ولتاژ
( شتاب دهنده های خطی ،  )
2- اشعه گاما ، مگا ولتاژ ( کبالت 60 )
3- رادیو تراپی ذره ای ( ماشین های بتا ترون ، سیکلو ترون ) با آزاد سازی ذرات نوترون و پروتون و الکترون 
در درمان تومور های هایپوکسیک 

روش های تجویز رادیو تراپی خارجی :
قبل عمل 
حین عمل IORT 
بعد از عمل 
SRS (stereotactic radiosurgery)
اصول  تجویز راديوتراپي خارجی 

راديو تراپي 
 براکی تراپی 
کاربرد : سرطان مری ، لب ،  زبان ، ریه ، پستان ، واژن ،رحم ، سرویکس ، رکتوم ، پروستات ،مغز  
مواد مورد استفاده : 
رادیو ایزوتوپ ها : طلا 198، ید 125، ید 131 ، فسفر 32 
این مواد بر مبنای نیمه عمرشان انتخاب می گردد 
در نوع کاشتنی مواد کاشتنی به شکل : سوزن ، پیچ ، تیوب ،کپسول، دانه  
رادیوتراپی کاشتنی 
1- low dose rate 
2-  High dose rate 
رادیو تراپی غیر کاشتنی 
بصورت خوراکی 
وریدی  ( ید 131 تومور های تیروئید ) 

سه فاكتور مهم در ايمني در برابر اشعه  
 

Basic Principles
Time

Distance

Shielding

زمان:میزان دریافت اشعه نسبت مستقیم با طول زمانی که با بیمار سپری می شود دارد برای این منظور:طول مدتی را که یک نفر به طور مستقیم با بیمار در تماس است ،کوتاه کرد .(مراقبت مستقیم به نیم ساعت ...)در هر وارد شدن فقط کارهای ضروری بیمار را انجام دهید .کار های شخصی بیمار تا جایی که اجازه ی حرکت دارد توسط خود بیمار انجام شود.
فاصله:به طور کلی هر چه فاصله ی فرد با منبع اشعه بیشترشود ،میزان دریافت اشعه کمتر می شود.به عنوان یک قانون ،میزان اشعه دریافتی دارای نسبت عکس با مربع فاصله است .به این معنی که میزان تماس با اشعه در فاصله ی دو متری ازبیمار،معادل 1|4است.

محافظ:استفاده از پوشش محافظ سربی در طول مراقبت از بیمار ضروری است البته پوشش های سربی برای محافظت از اشعه ی گاما کافی و موثر نیستند .استفاده ازدستکش ،گان ،عینک و کفش یکبار مصرف آموزش به بیمار در مورد اینکه ترشحات بدن مانند خلط و مواد استفراغی را در در توالت بریزد .بعد از هر بار استفاده از توالت حتما 2-3بار از سیفون استفاده کند .کلیه وسایل مصرفی که یکبار مصرف نیستند تا زمانی که از نظر آلودگی به مواد رادیو اکتیو کامل نشده اند ،نباید از اتاق بیمار خارج شوند.

نیمه عمر برخی از ایزوتوپها
عوارض جانبی اشعه درمانی :از آنجا که رادیو تراپی یک درمان موضعی است ،عوارض آن نیز اغلب موضعی بوده وبه عواملی نظیر :ناحیه ی تحت درمان ،میزان بافت تحت اشعه،کل دوز درمانی ،نوع اشعه و تفاوت های فردی  و...بستگی دارد .از نظر زمان بروز  : حاد   تاخیری  
1-حاد:عوارض حاد ،در طول درمان یا با فاصله ی کوتاهی بعد از شروع آن اتفاق افتاده ومعمولا تا 2-4هفته بعد ا ز تکمیل دوره ی درمانی نیز ادامه دارد. بافت هایی با سرعت باز سازی سریع مثل پوست،مغز استخوان و و بافت اپی تلیال دستگاه گوارش بیشتر دچار سمیت های حاد می گردند . عوارض  شامل:تهوع واستفراغ ،سردرد و سر گیجه ،اسهال ،خستگی مفرط ،التهاب حفره ی دهان و کاهش سلول های خونی، ریزش مو اشاره کرد.
2-تاخیری:در طول ماه ها یا سال ها بعد از درمان اتفاق افتاده و معمولا مزمن و غیر قابل برگشت است به خاطر صدمه به عروق خونی و بافت هایی که اطراف ناحیه درمان با اشعه است ،بروز کنندکاتاراکت ،فیبروز کولون یا ریه،پنومونی،تنگی غیر طبیعی در مجرامیتوانند از عوارض تاخیری رادیو تراپی باشند.
عوارض پوستي 
1- مرحله قرمزي 
2- مرحله پوسته ريزي خشك 
3-مرحله پوسته ريزي مرطوب
4- مرحله ريزش مو
چند نکته : 
روزی چند دفعه پوست بررسی شو د –از مواد ارایشی استفاده نشود 
منطقه درمان شستشو نشود – لباس نرم راحت و نخی بپوشید 
نسبت به علائم عفونت جدی باشید
 ناحیه درمان ازتابش افتاب بدور
ضربه زدن و مالیدن و خاراندن ممنوع – گرمای مستقیم ممنوع 
عوارض پس از 4-6 هفته خوب می شود 
فرایند پرستاری در بیماران تحت اشعه درمانی1-ارزیابی2-تشخیص3-اهداف و پیامد های مورد انتظار4-اقدامات5-ارزشیابی 
ارزیابی1-ارزیابی درک بیمار و خانواده از رادیو تراپی2-میزان اطلاعات و آگاهی بیمار3-بررسی وضعیت سلامت4-ارزیابی وضعیت تغذیه ای5-الگوی عادی دفع
تشخیص پرستاری
بعضی از شایع ترین مشکلات بیماران تحت رادیو تراپی و تشخیص های پرستاری مربوطه عبارتند از:
1-اضطراب و کمبود آگاهی در رابطه با اشعه درمانی و اثرات آن 
2-صدمه به تمامیت پوست در رابطه با اشعه درمانی
3-خستگی و عدم تحمل فعالیت در رابطه با آثار اشعه درمانی
4-عدم تعادل در وضعیت تغذیه ای در رابطه با تهوع و استفراغ، التهاب و زخم دهان
5-اختلال در اعتماد به نفس و تصویر از خود در رابطه با ریزش موی سر

اضطراب و کمبود آگاهی
پرستار نقش اساسی در آموزش به بیمار و خانواده اش دارد.
 بسیاری از بیماران از این ترس دارند که آنها به عنوان یک منبع 
رادیو اکتیو، برای سایرین خطرناک هستند.پرستار باید ...
پرستار باید در خصوص عوارض فوری رادیوتراپی توضیح دهد چرا که بسیاری از بیماران سرپایی بوده و بایدتوانایی مراقبت از خود و کاهش عوارض را داشته باشند.
تمامیت پوستواکنش های پوستی از عوارض بسیار شایع رادیوتراپی است که ازاریتم خفیف تا بسیارشدید،خشکی و پوسته ریزی تظاهرات بالینی دارد.برای کاهش این عوارض پوست باید خشک و تمیز به دور از تحریک نگهداری شود.برای تمیز کردن از صابون اجتناب شود در موارد ضروری از صابون هایی مثل صابون بچه استفاده شودو برای خشک کردن  ازکشیدن حوله روی پوست پرهیز گردد.باید به بیمار آموزش دهیم که از لباس های نایلونی در ناحیه درمان استفاده نکند .لباس پنبه ای بپوشد .
دپرسیون مغز استخوان
علائم بالینی: کم خونی ،عفونت وخونریزی که می تواند ناشی ازدپرسیون مغز استخوان باشد.
 مراقبت :نیاز به تزریق خون و فاکتورهای انعقادی یا تجویز آنتی بیوتیک برای کنترل عفونت باشد
خستگی
خستگی یکی از مهم ترین عوارض جانبی است که توسط اغلب بیماران تحت پرتو درمانی تجربه می گردد.
  علل :
 آزادسازی موادی از سلول های تومورال آسیب دیده و یا افزایش متابولیت های سلولی  که این مواد باعث خستگی می گردد.
سایر  علل: آنمی، فقر تغذیه ای، خستگی را تشدید می کند. 
مراقبت:
بیمار باید خواب کافی درشب و دوره های متناوب استراحت در طول روز 
بهبود وضعیت تغذیه ، ورزش های ملایم
 استفاده از وسایل کمکی  مثل واکر و ویلچر  
تغذیه
کم اشتهایی، کاهش حس چشایی، التهاب مخاط دهان،تهوع و استفراغ و خستگی از عوامل موثر در اختلالات تغذیه ای است.
برای بهبود این وضعیت 
بیمار باید به وعده های غذایی کوچک در دفعات مکرر 
تحت مشاوره ی متخصص تغذیه
 وزن هفته ای یک بار کنترل شود. 
و...
موکوسیت
موکوسیت یا التهاب مخاطی در دهان یا دستگاه تناسلی ادراری اتفاق می افتد. اگر موکوسیت در دهان و به صورت استوماتیت یا رزوستومی است باید موارد زیر رعایت شود.
1-پرهیزازخوردن غذاهای پر ادویه و اسیدی
2-حفره دهان حداقل روزی یک بار بررسی شود.
 3-بیمار از مواد غذایی نرم استفاده کند
4-در صورت درد در دهان یا اشکال در بلع می توان قبل از غذا از ضد درد های موضعی استفاده کرد
5-مصرف بزاق مصنوعی و نوشیدن مایعات با غذا یا مصرف غذاهای نرم در صورت ابتلا به زروستومی مفید است
 ادامه موکوسیت
اگر مربوط به غشاهای مخاطی دستگاه ادراری تناسلی ناشی از تابش اشعه به لگن بوده و بیمار دچار یورتریت و واژینیت شده است، موارد زیر را باید رعایت کند:
1-رعایت دقیق بهداشت ناحیه و دریافت زیاد مایعات
2-بیمار باید از نظر تکرار ادرار،دیزوری، ادرار قریب الوقوع، بررسی شود
3- استفاده از دستورالعمل های دارویی مانند ضد اسپاسم ها و ضد درد های مثانه یا داروهایی برای درمان عفونت های موضعی، به کنترل علائم کمک خواهد کرد
اسهال و تهوع
    رادیو تراپی در ناحیه شکمی معمولا با تهوع، استفراغ و اسهال همراه است. 
    باید علائم دهیدراتاسیون و کاهش وزن دقیقا کنترل گردد. 
 مراقبت ودرمان :
از ضد تهوع ها،مصرف مواد غذایی در وعده های کوچک و مکرر، مصرف مایعات در فواصل وعده های غذایی و استفاده از تکنیک های آرام سازی استفاده کنند. 
    برای پیشگیری از اختلالات الکترولیتی و دهیدراتا سیون وضعیت تعادل آب و الکترولیت ها دایما مورد پایش قرار گیرد. 
چند نکته
درصورت اسهال مایعات فراوان وغذای حاوی پتاسیم مثل موز سیب زمینی ، هویج 
در صورت درد معده غذای سبک به همراه آب سیب و غذای حاوی چربی  وادویه پرهیز گردد 
کم اشتهایی را با غذاهای متنوع و اگر مشکل بلع دارد غذای نیمه جامد 
غذایی که شیرینی زیاد دارد بپرهیزید 
از دهانشویه حاوی الکل بپرهیزید 
بعد از رادیوتراپی دوره های مختلف باید معاینه شوید 
ریزش مو
   اگر رادیو تراپی در ناحیه سر و گردن باشد وابسته به دوز اشعه و وسعت ناحیه ای که درمان می شود ریزش مو اتفاق می افتد .  رنگ و قوام موها ممکن است تغیر کند.
    برای کاهش اختلال در اعتماد به نفس بیمار دچار آلوپسی، باید موقتی بودن این شرایط و اینکه 2-3 ماه بعد از تکمیل دوره درمان، موها مجددا رشد خواهند کرد را به وی گوشزد کرد.  برای کاهش ریزش موها:برس کشیدن ملایم، عدم استفاده از شامپو و صابون های عطری،پرهیز از بستن محکم موو کلیپس زدن، اقدامات کمک کننده هستنداستفاده از کلاه گیس یا روسری در طی دوره آلوپسی می تواند منجر به حفظ اعتماد به نفس در بیمار و تطابق وی با تغییر تصویر از خود شود 
ارزشیابی:  اضطراب نداشته و بر ترس ها و نگرانی های خود غلبه کرده است.هدف از درمان ،اثررات مثبت و عوارض جانبی اشعه درمانی را میداند و دقیقا توضیح می دهد.دارای پوست سالم ،بدون خشکی ،پوسته ریزی و التهاب در ناحیه ی تحت اشعه است .دارای درجه حرارت طبیعی و هیچ علامتی دال بر عفونت نداشته باشد. توانایی انجام فعالیت های فردی و مراقبت از خود رابدون احساس خستگی مفرط دارد.بدون علائمی از التهاب و عفونت وزخم است .دارای الگوی دفع طبیعی