این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد
چکیده
حملونقل شهری یکی از اصلیترین زیر بخشهای توسعه و برنامهریزی شهری میباشد. شهروندان همه روزه با شبکههای پیاده و سواره و انواع مختلف حملونقل تماس داشته و برای پاسخگویی به طیفی از نیازهای شغلی، تحصیلی، خرید، تفریح و غیره از حملونقل شهری استفاده میکنند؛ بنابراین حملونقل به یکی از مهمترین بخشهای کیفیت زندگی شهروندان تبدیل شده است. اما متأسفانه طی سالهای اخیر بر اثر توسعه مبتنی بر حرکت اتومبیل، مسائل و مشکلات حملونقلی متعددی بروز کرده است و تا زمانی که برنامههای توسعه شهری برمبنای حرکت اتومبیل تهیه و اجرا گردند دستیابی به حملونقل پایدار امکانپذیر نخواهد بود. برای غلبه بر چنین مشکلاتی نیاز است که در گام اول حملونقل شهری از بعد پایداری ارزیابی شده و سپس راهحلهایی برای بهبود شرایط موجود پیشنهاد گردد.
هدف از ارائهی تحقیق حاضر ارزیابی وضعیت حملونقل درون شهری پایدار در شهرهای میانی بوده است که در آن شهر نیشابور به عنوان نمونه انتخاب شده و نظام موجود حمل و نقل این شهر با استفاده از تکنیکهای تحلیلیAHP گروهی و SWOT مورد بررسی قرار گرفته است. نیشابور شهری تک هستهای بوده و بر اساس مطالعات انجام شده مشخص شد که حملونقل این شهر و شیوههای سفر در آن با شاخصهای حملونقل پایدار فاصله دارد. هدف حملونقل پایدار هرگز حذف هیچیک از شیوههای سفر نبوده، بلکه فراهم آوردن امکانات و زیرساختها و تشویق به استفاده از شیوههای پایدارتر و به حداقل رساندن استفاده از شیوههای ناپایدار میباشد؛ و در نتیجه سعی میشود مناسبترین ترکیب شیوههای حملونقل در آن ارائه گردد. برمبنای نتایج حاصل از AHP، مناسبترین ترکیب حملونقل برای نیشابور اینگونه حاصل شد: 33.8% پیادهروی، 22% دوچرخهسواری، 14.5% اتوبوس و مینیبوس، 12.5% تاکسی 9.6% اتومبیل شخصی و نهایتاً 7.7% موتورسیکلت. در نتیجه با استفاده از روش AHP پیادهروی بهعنوان گزینه برتر شناخته شده و امکانات و محدودیتهای آن در قالب نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید با استفاده از روش تحلیلی SWOT بررسی گردید و درنهایت نیز پیشنهاداتی در قالب راهبردهای چهارگانه ارائه شده و با استفاده از تکنیک QSPM اولویتبندی شد.
کلیدواژه: حملونقل پایدار، روش تحلیل سلسلهمراتبی گروهی (AHP ) ، ماتریس SWOT، توسعه پیادهمدار، نیشابور
فهرست مطالب
فصل اول : کلیات تحقیق 1
1-1- مقدمه 2
2-1- بیان مسأله 2
3-1- ضرورت و اهمیت موضوع 3
4-1- اهداف تحقیق 4
1-4-1- هدف اصلی تحقیق 4
2-4-1- اهداف فرعی 4
5-1- پرسشهای تحقیق 5
1-5-1 – پرسش اصلی 5
2-5-1- پرسشهای فرعی 5
6-1- پیشینه تحقیق 5
7-1- فرآیند تحقیق 7
8-1- روش تحقیق 10
9-1- کاربرد نتایج تحقیق 12
10-1- مشکلات و موانع تحقیق 12
11-1- مفاهیم اصلی تحقیق 12
12-1- جمعبندی 16
فصل دوم : مبانی نظری تحقیق 17
1-2- مقدمه 18
2-2- مروری بر پیشینه برنامه ریزی حمل و نقل 18
1-2-2-سیر تکامل تفکر برنامه ریزی حمل و نقل شهری در جهان ( پس از دهه 1980): 18
2-2-2-سیر تکامل تفکر برنامه ریزی حمل و نقل در ایران 22
3-2- نظریهها و دیدگاههای مرتبط با حمل و نقل پایدار 24
1-3-2- نظریه توسعه پایدار- توسعه پایدار شهری 24
2-3-2- جنبش نوشهرسازی ( نوشهرگرایی) 27
3-3-2-دیدگاههای اندیشمندان حمل و نقل انسان محور 29
1-3-3-2- جین جیکوبز 29
2-3-3-2- کالین بوکانان 30
3-3-3-2-دونالد اپلیارد 31
4-3-3-2- پیتر کالتروپ 32
4-2- ابعاد حمل و نقل پایدار شهری 32
1-4-2- بعد زیستمحیطی حمل و نقل پایدار 33
2-4-2- بعد اجتماعی حمل و نقل پایدار 33
3-4-2- بعد اقتصادی حمل و نقل پایدار 33
5-2- محورهای حمل و نقل پایدار 34
6-2- اهداف حمل و نقل پایدار 35
7-2-راهبردها و استراتژیهای عمده حمل و نقل پایدار 38
1-7-2-تغییرات در تکنولوژی وسایل نقلیه / سوخت 39
2-7-2-اصلاح نحوهی استفاده از وسایل 39
3-7-2-مدیریت تقاضا 39
4-7-2-استراتژی کاربری زمین 40
8-2- سیاستهای عمدهی حمل و نقل پایدار 40
9-2- اصول برنامه ریزی و سیاست گذاری در دستیابی به حمل و نقل پایدار 41
1-9-2- محدودیت تردد وسایل نقلیه 41
2-9-2-تغییر ساختار شهری و کاربری زمین 42
3-9-2-کاهش نیاز به سفر و تقلیل تأثیرات سوء حمل و نقل 43
1-3-9-2-ترویج پیادهسازی 43
2-3-9-2- ترویج دوچرخه سواری 43
3-3-9-2-گسترش حمل و نقل عمومی 43
4-9-2-تغییر فرهنگ استفاده از وسایل نقلیهی شخصی 44
5-9-2-مدیریت تقاضای سفر 44
1-5-9-2- پیشبینی پارکینگها 44
2-5-9-2- پیشبینی نیازهای حرکت کالا 45
3-5-9-2- پیشبینی نیازهای معلولین 45
6-9-2- ارتقاء کیفیت زیستمحیطی 45
7-9-2-توجه به نقش شبکهی حمل و نقل در مدیریت بحران حوادث طبیعی 46
10-2-شاخصهای حمل و نقل پایدار 46
11-2-چالشهای اصلی توسعه پایدار حمل و نقل 51
1-11-2-چالشهای پایداری مالی و اقتصادی حمل و نقل 51
2-11-2-چالشهای پایداری محیطی و بو مشناسی حمل و نقل 51
3-11-2-چالشهای پایداری اجتماعی و توزیعی حمل و نقل 52
12-2-چارچوب نظری تحقیق 52
13-2- پیادهسازی ( حمل و نقل پیاده محور ) 53
1-13-2- مقدمه 53
2-13-2- ضرورت و اهمیت موضوع 54
3-13-2- مؤلفههای تأثیرگذار در محیطهای پیادهسازی 55
4-13-2- اصول و معیارهای حمل و نقل پیادهسازی 62
5-13-2- راهبردها و سیاستهای حمل و نقل پیادهسازی 63
6-13-2- نتیجهگیری 64
14-2- دوچرخه سواری 65
1-14-2- مقدمه 65
2-14-2- پیشینه تردد دوچرخه در جهان و ایران 66
3-14-2- انواع مسیرهای دوچرخه 66
4-14-2- عوامل مؤثر در طراحی شبکه دوچرخه سواری موفق شهری 67
5-14-2- نتیجهگیری 68
15- 2- جمعبندی و نتیجهگیری 68
فصل سوم : روش شناسی 70
1-3- مقدمه 71
2-3- روش تحقیق 71
3-3- جامعهی آماری 73
4-3-روش نمونه گیری، حجم نمونه مورد مطالعه 74
5-3- فرآیند تحقیق 76
6-3-تکنیکهای آماری مورد استفاده در توصیف و تحلیل اطلاعات 78
1-6-3- چارچوب مفهومی مدل روش تحلیل سلسله( AHP) گروهی 78
1-1-6-3- تصمیم گیری و روش تحلیل آن 78
2-1-6-3-دلیل استفاده از روش AHP 78
3-1-6-3- روش تحلیل سلسله (AHP) 79
4-1-6-3- روش تحلیل سلسله (AHP) گروهی 81
2-6-3- چارچوب مفهومی مدل SWOT 83
1-2-6-3- ضرورت و کاربرد تحلیل SWOT در شهرسازی 83
2-2-6-3- مفاهیم پایه تحلیل SWOT 83
3-2-6-3- چارچوب و فرآیند تکنیک SWOT 86
4-2-6-3- مراحل انجام تحلیل SWOT و تلفیق آن با ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی IE 87
7-3- محدودیتهای روششناختی تحقیق 89
8-3-تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم و شاخصها 90
9-3- جمعبندی و نتیجهگیری 90
فصل چهارم : بررسی نمونه موردی و ارائه یافتههای تحقیق 91
1-4- مقدمه 92
2-4- معرفی اجمالی قلمرو مکانی تحقیق ( شهر نیشابور ) 92
1-2-4- روند رشد و دگرگونی جمعیتی و گسترش شهر نیشابور 93
1-1-2-4- روند دگرگونی جمعیت شهر نیشابور 93
2-1-2-4- روند دگرگونی و گسترش شهر نیشابور 94
2-2-4- بررسی پیشنهادات حمل و نقلی طرحهای تهیه شده برای نیشابور 95
1-2-2-4- طرح تفصیلی نیشابور ( مصوب سال 1382) 95
2-2-2-4- مطالعات ساماندهی ترافیک شهر نیشابور ( مصوب 1382 ) 96
3-2-2-4-مطالعات نیازمندیهای ترافیکی شهر نیشابور در افق طرح جامع شهرسازی 97
4-2-2-4-جمعبندی 98
3-2-4- مطالعه شبکه خیابانهای اصلی شهر 99
4-2-4- اهداف سفر در شهر نیشابور 100
5-2-4- بررسی شیوههای مختلف حمل و نقل در وضع موجود شهر نیشابور 102
1-5-2-4- حمل و نقل عمومی و نیمه عمومی 102
1-1-5-2-4-اطلاعات خطوط تاکسیرانی و اتوبوس رانی موجود 103
2-5-2-4- مطالعات مربوط به شبکه دوچرخه سواری نیشابور 106
4-2-5- 3-بررسی عبور و مرور عابرین پیاده و کریدورهای مربوطه در سطح شهر نیشابور 109
3-4- توصیف یافتههای تحقیق 110
1-3-4- مقدمه 110
2-3-4- روش AHP گروهی 111
1-2-3-4- ساخت درخت سلسله 112
2-2-3-4- انجام مقایسه زوجی معیارها و زیر معیارها ( در صورت وجود ) 115
3-2-3-4- مقایسه زوجی گزینهها بر اساس معیارها یا زیر معیارها 116
4-2-3-4- تشکیل جدولهای مقایسه گروهی و استخراج اولویتها از آنها 117
5-2-3-4- ترکیب جداول و انتخاب گزینه برتر 117
6-2-3-4-بررسی نرخ سازگاری 118
3-3-4- روش SWOT 118
1-3-3-4- مرحله یک : ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و عوامل خارجی و ماتریس بررسی رقابتی 119
2-3-3-4- مرحله دوم : انواع راهبردهای امکان پذیر 122
4-4- تحلیل یافتههای تحقیق 126
1-4-4- نتایج حاصل از مراحل روش AHP 126
2-4-4- نتایج حاصل از مراحل روش SWOT 144
1-2-4-4- مرحله اول: ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و عوامل خارجی و ماتریس بررسی رقابتی 145
2-2-4-4- مرحله دوم تعیین جایگاه راهبردها 149
3-2-4-4- مرحله سوم : تصمیم گیری؛ تعیین اولویت راهبردها با استفاده از تکنیک QSPM 150
5-4- جمعبندی و نتیجهگیری 170
فصل 5 : جمعبندی، نتیجهگیری و ارائه پیشنهادات 171
1-5- مقدمه 172
2-5 – مروری بر اهداف طرح 173
1-3-5- هدف اصلی تحقیق 173
2-3-5- اهداف فرعی 174
3-5- پرسشهای تحقیق 174
4-5- نتیجهگیری 178
5-5- پیشنهادات 180
1-5-5- پیشنهادات این تحقیق 180
2-5-5- پیشنهاد پروژهها و اقدامات آتی 180
1-2-5-5- اقدامات پیشنهادی 181
2-2-5-5- طرحها و پروژههای پیشنهادی 181
منابع 182
پیوستها 187
پیوست شماره1: پرسشنامه AHP با هدف شناسایی شیوههای حمل و نقل پایدار شهری برای نیشابور 188
پیوست شماره2: پرسشنامه SWOT با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه پیادهسازی نیشابور 202
پیوست شماره3: پرسشنامه QSPM با هدف تعیین میزان اثر هر یک از عوامل در رسیدن به راهبردهای ارائه شده برای ارتقاء توسعه پیادهسازی 206
فهرست نقشه و شکلها
شکل شماره 1-2: روابط بین ابعاد حمل و نقل پایدار 34
نقشه شماره 1-4 : موقعیت شهر نیشابور 93
نقشه شماره 2-4: جهات گسترش شهر نیشابور 95
نقشه شماره 3-4 : مراکز اصلی جاذب سفر در نیشابور 102
نقشه شماره 4-4: مسیر خطوط اتوبوس رانی شهر نیشابور ( سال 1390) 104
نقشه شماره 5-4 : مسیر خطوط تاکسیرانی شهر نیشابور ( سال 1390) 106
نقشه شماره 6-4 : مسیرهای پیشنهادی ایجاد شبکه دوچرخه در نیشابور 108
شکل شماره 1-4: روابط شماتیک ابعاد سهگانه حمل و نقل پایدار 116
فهرست جداول
جدول شماره 1-2: نظریههای مرتبط با حمل و نقل شهري از 1980 تا كنون 21
جدول شماره 2-2: اصول و معیارهای شهر پایدار از دیدگاه ویلر 26
جدول شماره3-2: اهداف حمل و نقل پایدار 36
جدول شماره4-2: اهداف و شاخصهای پیشنهادی مؤسسهی سیاست حمل و نقلی ویکتوریا ( Litman,2010) 37
جدول شماره 5-2: سیاستهای عمدهی حمل و نقل پایدار 40
جدول شماره6-2: شاخصهای حمل و نقل پایدار ارائه شده توسط برخی سازمانهای بینالمللی معتبر 48
جدول شماره7-2: شاخصهای حمل و نقل پایدار در هر سه بعد اجتماعی –اقتصادی و زیستمحیطی 50
جدول شماره 8-2 : خلاصه مطالعات انجام گرفته در زمینه قابلیت پیادهسازی به تفکیک جامعه آماری، مؤلفههای محیطی مورد استفاده و نوع سنجش 57
جدول شماره 9-2 : جمعبندی مؤلفهها و شاخصهای مورد استفاده در مطالعات مرتبط با سنجش قابلیت پیادهسازی 60
جدول شماره 1-3 : تعیین ارزش معیارها و گزینهها نسبت به یکدیگر توسط نظر کارشناسان 80
جدول شماره 2-3 : راهبردهای چهارگانه بر اساس تحلیل SWOT 85
جدول شماره 3-3 : امتیاز میزان جذابیت هر عامل 89
جدول شماره 1-4: روند رشد جمعیت شهر نیشابور 94
جدول شماره 2-4: مشخصات معابر شهر نیشابور ( سال 1390) 100
جدول شماره 3-4: هدف از سفر در سطح شهر نیشابور ( 1389) 101
جدول شماره 4-4 : مبدأ و مقصد خطوط اتوبوس رانی وضع موجود نیشابور ( سال 1390) 103
جدول شماره 4-5 : اطلاعات خطوط تاکسیرانی شهر نیشابور ( سال 1390) 105
جدول شماره 6-4 : ویژگیهای پیادهسازی عمده شهر نیشابور 109
جدول شماره 7-4 : تعیین ارزش معیارها و گزینهها نسبت به یکدیگر توسط نظر کارشناسان 115
جدول شماره 8-4 : نقاط قوت پیادهسازی در شهر نیشابور 119
جدول شماره 9-4 : نقاط ضعف پیادهسازی در شهر نیشابور 120
جدول شماره 10-4 : فرصتهای پیادهسازی در شهر نیشابور 121
جدول شماره 11-4 : تهدیدهای پیادهسازی در شهر نیشابور 122
جدول شماره 12-4 : ماتریس نهایی مقایسه زوجی زیر معیارهای بعد اجتماعی 127
جدول شماره 13-4 : ماتریس نهایی مقایسه زوجی زیرمعیارهای بعد اقتصادی 128
جدول شماره 14-4 : ماتریس نهایی مقایسه زوجی زیرمعیارهای بعد زیستمحیطی 129
جدول شماره 15-4 : تعیین امتیاز نهایی گزینهها 131
جدول شماره 16-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با معیارها 133
جدول شماره 17-4: ماتریس عوامل داخلی پیادهسازی در شهر نیشابور 146
جدول شماره 18-4: ماتریس عوامل خارجی پیادهسازی در شهر نیشابور 148
جدول شماره 19-4 : ماتریس برنامه ریزی راهبردی کمی QSPM پیادهسازی نیشابور 153
جدول شماره 20-4 : تعیین اولویت راهبردهای WT پیادهسازی در نیشابور با استفاده از تکنیک QSPM 169
جدول شماره 1-5 : معیارها و زیرمعیارها ( شاخصهای ) حمل و نقل پایدار نیشابور 176
فهرست نمودارها
نمودار شماره 1-1: فرآیند تحقیق حاضر 9
نمودار شماره 1-2 : چارچوب نظری تحقیق حاضر 53
نمودار شماره 1-3: روش تحقیق مورد استفاده در تحقیق حاضر 72
نمودار شماره 2-3: فرآیند تحقیق حاضر با جزئیات بیشتر به صورت شماتیک 77
نمودار شماره 3-3 : فرآیند تصمیم گیری گروهی به کمک AHP 82
نمودار شماره 4-3 : مراحل انجام تحلیل و تعیین راهبرد از طریق روش SWOT 86
نمودار شماره 1-4: درخت سلسله تصمیم برای شناسایی شیوههای حمل و نقل پایدار نیشابور 114
نمودار شماره 2-4 : میزان ضریب اهمیت زیر معیارهای بعد اجتماعی 127
نمودار شماره 3-4 میزان ضریب اهمیت زیر معیارهای بعد اقتصادی 129
نمودار شماره 4-4: میزان ضریب اهمیت زیر معیارهای بعد زیستمحیطی 130
نمودار شماره 5-4 : امتیاز نهایی گزینههای مختلف (شیوههای مختلف سفر ) 132
نمودار شماره 6-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با معیارها 134
نمودار شماره 7-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه دسترسی اقشار مختلف 134
نمودار شماره 8-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه ایمنی ( میزان جراحات و مرگومیر) 135
نمودار شماره 9-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه امنیت اجتماعی 136
نمودار شماره 10-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه ترجیح مردم به استفاده 136
نمودار شماره 11-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه حفاظت از فرهنگ سنتی نیشابور 137
نمودار شماره 12-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه میزان راحتی سفر 138
نمودار شماره 13-4: امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه نرخ سرمایه از دیدگاه کاربر /استفاده کننده 139
نمودار شماره 14-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه نرخ سرمایه از دیدگاه دولت/متولیان امر 139
نمودار شماره 15-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه میزان هزینه نگهداری و استفاده از دید کاربر/استفاده کننده 140
نمودار شماره 16-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه میزان هزینه نگهداری و استفاده از دید دولت/متولیان امر 141
نمودار شماره 17-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه میزان کرایه سفر 141
نمودار شماره 18-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه زمان سفر 142
نمودار شماره 19-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه میزان انتشار آلودگیهای زیستمحیطی 143
نمودار شماره20-4: امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه میزان اشتغال فضا 143
نمودار شماره 21-4 : امتیاز هر یک از گزینهها در ارتباط با مؤلفه حفاظت از محیط زیست 144
نمودار شماره 22-4 : تعیین ناحیهی مورد تأکید ( جایگاه ) راهبردها با استفاده از ماتریس IE 150
Analytical Hierarchy Process
SWOT Matrix
Quantitative Strategic Planning Matrix
-Sustainable Transportation
- Pedestrian-oriented Development
- Neyshabur