چکیده

توسعه روز افزون جمعیت شهرنشین کشور و عدم  پیش بینی اراضی کافی و مناسب برای توسعه شهرها، لزوم مکان یابی اراضی برای توسعه شهری ، چه با ارزیابی امکانات رشد کالبدی و توسعه شهرهای موجود همراه با تعیین جهات، حدود منطقی و مراحل مختلف توسعه انها در اینده و چه با تعیین نقاط روستایی که در اینده از نظر میزان جمعیت و عملکرد اقتصادی به شهر تبدیل میگردند و در نهایت با مکان یابی نقاط شهری جدید (شهر یا شهرک)و تعیین عملکرد و نقش اقتصادی انها و پیش بینی و میزان رشد تحولات جمعیت انها در اینده را در محدوده شهرستان ایجاب مینماید .تحقیق حاضر نیز با توجه به روند رو به رشد شهر نشینی در رضوانشهر و افزایش جمعیت که به تبع نیاز به توسعه و گسترش فیزیکی مطلوب شهری می باشد به دنبال شناخت تنگناها و امکانات توسعه فیزیکی شهر ،بررسی میزان تاثیر گذاری روند فعلی توسعه فیزیکی شهر بر محیط طبیعی و بخصوص اراضی کشاورزی پیرامون شهر و شناخت عوامل موثر بر توسعه فیزیکی شهر بر محیط طبیعی و بخصوص اراضی کشاورزی پیرامون شهر و شناخت عوامل موثر بر توسعه فیزیکی شهر بر محیط طبیعی و بخصوص اراضی کشاورزی پیرامون شهر و شناخت عوامل موثربرتوسعه فیزیکیبر محیط طبیعی و بخصوص اراضی کشاورزی پیرامون شهر و شناخت عوامل موثر بر توسعه فیزیکی و کالبدی شهر می باشد.با توجه به استقرار شهر در میان پیراموناراضی مرغوب کشاورزی،شالیزار و باغی و همچنین محدودیت هایی که از جهت دو پدیده طبیعی یعنی دریای خزر و کو ههای تالش وجود دارد و از طرف دیگر توسعه شهر در امتداد جاده ارتباطی ترانزیتی ، این پژوهش بر اساس اخرین یافته ها و نظریه ها و روشهای علمی شهرسازی و همچنین با بهره گیری از اصول نوین توسعه پایدار شهری و با تحلیل و نقد طرحهاو برنامه های توسعه شهری انجام شده ، در صدد جلوگیری از انهدام و تخریب اراضی کشاورزی با توجه به نقش اقتصادی ان در زندگی اهالی و همچنین جلوگیزی از رشد بی قواره طولی و خطی شهر که حجم تراغیک منجر به اختلالدر زندگی  و کار شهرنشینان شده پرداخته است . در این راستا بر توسعه عمودی شهر و ایجاد زائدهای شهری تاکید و تصویه شده است

فهرست مطالب

چکیده.............................................. 1

مقدمه.............................................. 2   

فصل اول :کلیات تحقیق

1-1 بیان مسئله..................................... 4

1-2 پرسش اصلي تحقيق (مسأله تحقیق).................. 5

1-3 اهداف تحقیق.................................... 6

1-4 اهمیت تحقیق.................................... 6

1-5 فرضیات تحقیق................................... 7

1-6 روش تحقيق...................................... 7

1-7 واژه ها و مفاهیم............................... 8

1-8 مشکلات تحقیق................................... 10

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق

2-1پیشینه تحقیق................................... 12

2-2شهر............................................ 14

2-2-1 شهر بر اساس نگرش سیستمی..................... 16

2-2-2شهرنشینی..................................... 17

2-2-3 شهر نشینی در جهان سوم....................... 19

2-3عوامل موثر در پیدایش شهرها..................... 20

2-3-1-عوامل طبیعی................................. 20

2-3-2-عوامل اقتصادی............................... 21

2-3 -3-عوامل سیاسی................................ 22

2-3-4-عوامل اجتماعی ـ فرهنگی و اعتقادی............ 22

2-4 عوامل موثر بر رشد و توسعه فیزیکی شهرها........ 23

2-4-1 عامل طبیعی.................................. 23

2-4-2 عامل جمعیتی................................. 24

2-4-2-1  رشد طبیعی  جمعیت شهر .................... 26

2-4-2-2  اثر مهاجرت .............................. 27

2-4-2-3 اثر گسترش محدوده وادقام آبادیهای پیرامونی 29   

2-4-3 عامل اقتصادی................................ 29

2-4-4 عامل سیاسی.................................. 30

2-5 عوامل گسترش شهرها............................. 32

2-6 گسترش افقی و فیزیکی شهر....................... 33

2-7 نقش و عملکرد شهر.............................. 35

2- 8 طرحهای مختلف توسعه شهری...................... 36   

2-8-1 شهر ستاره ای................................ 36   

2-8-2 شهر خطی..................................... 37

2-8-3 شهر گسترده.................................. 39

2-8-4 شهر در مدل حلقه ای.......................... 40

2-8-5 توسعه درد آور شهری ( زاغه ها و حلبی آبادها) . 41

2-8-6- ساخت دوایر متحد المرکز..................... 41

2-8-7 بافت ستاره ای............................... 42

2-8-8 ساخت چند هسته ای............................ 43

2-9 تعریف برنامه ریزی کاربری اراضی شهری........... 44

2-10 اهداف برنامه ریزی کاربری اراضی شهری.......... 45

2-10- 1 اهداف کلان ................................ 45

2-10-2  اهداف خرد یا ویژه......................... 45

2-11 فرایندبرنامه ریزی کاربری اراضی شهری.......... 47

2-12 طبقه بندی کاربریهای شهری..................... 48

2-12-1  طبقه بندی زمینهای دایر.................... 48

2-12-2 اراضی بایر یا بدون استفاده شهری............ 50

2-13 استانداردهای فضا و مقیاس عملکردی کاربریها.... 51

2-14معیار های مکان یابی در بر نامه ریزی کاربری اراضی شهری 52

2-15مکاتب ونظریه های بر نامه ریزی کاربری اراضی شهری 53

2-15 -1مکتب كاركردگرایی........................... 54

2-15 -2مکتب ساختارگرایی........................... 55

فصل سوم : شناخت محدوده مورد مطالعه

3-1 خصوصیات جغرافیایی............................. 58

3-1-1توپوگرافی.................................... 58

3-1-2آب و هوا .................................... 61

3-1-3 منابع آب.................................... 62

3-1-3-1 آبهای زیر زمینی........................... 62

3-1-3-2  آبهای سطحی............................... 62

3-1-3-2-1رودخانه شفارود........................... 63

3-1-3-2-2   رودخانه لمیر.......................... 63

3-1-3-2-3  رودخانه چاف رود........................ 63

3-1-3-2-4  رودخانه دیناچال........................ 64

3-1-4  خاک........................................ 64

3-1-4-1 خاکهای جلگه ای............................ 65

3-1-4-2 خاکهای کوهپایه............................ 66

3-1-5  پوشش گیاهی................................. 66

3-2 وجه تسمیه شهر رضوانشهر........................ 67

3-3  شناخت خصوصیات اجتماعی و جمعیتی شهر رضوانشهر.. 67

3-3-1 جمعیت....................................... 68

3-3-2بررسی خانواد و بعد خانوار.................... 71

3-3-3  ساخت جنسی و سنی............................ 72

3-3-4 سواد........................................ 75

3-3-5 مهاجرت ..................................... 75

  3-3-6 گویش...................................... 75

3-4 ویژگیهای اقتصادی.............................. 76

3-4-1 اشتغال و توزیع شغلی جمعیت................... 76

3-4-2 صنعت........................................ 78

3-4-3 کشاورزی..................................... 78

3-4-4 دامداری..................................... 80

3-4-5 سایر فعالیتهای کشاورزی...................... 80

3-4-6 جمعیت شاغل بر حسب گروه های فعالیت........... 81

3-5 خدمات......................................... 81

3-5-1 خدمات حمل و نقل............................. 84

3-5-2 خدمات تجاری و بازرگانی...................... 85

3-5-3 خدمات اداری، آموزشی، بهداشتی، درمانی........ 86

فصل چهارم : پيدايش و گسترش و تحول شهر

4-1- تاريخچه پيدايش و روند گسترش شهر رضوانشهر..... 88

4-2- سابقه برنامه ريزي در شهر رضوانشهر............ 89

4-3- ساخت شهر قبل از تدوين طرح هادي شهر........... 90

4-4- ساخت شهر در طرح هادي شهر رضوانشهر............ 93

4-5- بررسي و شناخت حوزه نفوذ مستقيم شهر........... 95

4-6- تعيين و بررسي حوزه خدمات گير روستايي براي تدقيق موقعيت و نقش شهر............................................... 96

4-7- تعيين حريم شهر و پهنه بندي آن................ 99

4-8- دانه بندي بافتهاي شهر....................... 100

4-9- ساختار شهر همراه با تعيين محدوده محلات شهر رضوانشهر 100

4-10- بررسي تراكم طبقات ساختماني شهر............. 102

4-11- نظام شبكه ای راهها درون شهري وبرون شهری.... 104

4-11-1 نقش وکارکرد معابر......................... 104

4-12- وضعيت كاربري هاي اراضي شهر رضوانشهر........ 106

14-12-1- كاربري مسكوني........................... 106

4-12-2- كاربري تجاري............................. 106

4-12-3- كاربري آموزش............................. 106

4-12-4- كاربري مذهبي............................. 109

4-12-5- كاربري فرهنگي............................ 109

4-12-6- كاربري درماني و بهداشت................... 109

4-12-7- كاربري اداری............................. 109

 4-12-8- پارك و فضاي سبز ........................ 110

4-12-9- كاربري ورزشی............................. 110

4-12-10- كاربري تأسيسات و تجهيزات................ 110

4-12-11- صنايع و كارگاههاي مزاحم................. 110

4-12-12- نظام و انتظامي.......................... 111

4-12-13- كاربري تاسیسات حمل ونقل................. 111

4-12-14- شبكه معابر.............................. 111

4-13- عوامل موثر در گسترش شهر رضوانشهر........... 114

4-13-1- عوامل طبيعي و گسترش شهر.................. 117

4-13-2- عوامل زيرساختي و گسترش شهر............... 118

4-13-2-1-حریم های لوله گاز........................ 118

4-13-2- 2  -کانالهای آبیاری........................ 119

4-13-2-3-  عبور خطوط انتقال برق فشار قوی.......... 119

4-13-3- عوامل اجتماعي و گسترش شهر................ 122

4-13-4- عوامل اقتصادي و گسترش شهر................ 125

4-13-4-1 اشغال شهر............................... 126

4-13-4-2 کشاورزی شهر............................. 128

4-13-5- عوامل سياست گذاري شهر.................... 131

4-13-5- 1 تاثیرات طرح هادی در گسترش شهر رضوانشهر. 132

4-13-5- 2 گسترش شهر و الحاق روستاهای اطراف به محدوده شهر 134

4-13-5- 3 رشد و گسترش شهر و حوزه خدمات گیری شهر.. 134

4-13-6رشد وگسترش حاشيه شهر....................... 136

4-13-7 شبكه ارتباطي و گسترش شهر.................. 138

4-13-8- بررسي ارزش زمین در گسترش شهر............. 142

4-14-توانمنديها و محدوديت هاي توسعه فيزيكي شهر رضوانشهر  144

4-15- پیامد ها مکانی و فضایی گسترش شهر رضوانشهر    148

4-15-1- نابودي اراضي كشاورزي..................... 148

4-15-2- تغيير در نوع فعاليت اقتصادي.............. 151

4-15-3- پيامد هاي اجتماعي گسترش شهر.............. 152

4-15-4- گسستگي بافت شهري و مشكلات خدمات رساني..... 153

4-15-5- آلودگي محيطي............................. 153

4-16- دورنماي شهر رضوانشهر....................... 154

فصل پنجم: جمع بندی و پیشنهادات راهبردی

5-1-جمع بندي نهايي تحقيق......................... 157

5-2- تحلیل فرضيه ها.............................. 160

5-3- پيشنهادات................................... 163

ماخذ.................................................................................................... 165

چکیده انگلیسی................................................................................ 169           

فهرست نقشه ها

نقشه(3-1) تقسیمات سیاسی شهرستان رضوانشهر.......... 59

نقشه (3-2) موقعیت جغرافیایی شهر رضوانشهر.......... 60

نقشه (4-1) محدوده ی توسعه شهر رضوانشهر در سال 1360 92

نقشه (4-2) محدوده توسعه شهر رضوانشهر در سال 1373.. 94

نقشه (4-3) محدوده محلات شهر رضوانشهر در سال 1390.. 101

نقشه (4-4) نقشه کاربری اراضی شهر رضوانشهر در سال 1374 107

نقشه (4-5) نقشه کاربری اراضی شهر رضوانشهر در سال 1389 108

نقشه (4-6) جهات توسعه شهر در سال 1374............ 115

نقشه (4-7) جهات توعه شهر در دو دهه اخیر90-70..... 116

نقشه (4-8) عوامل و موانع موثر در توسعه کالبدی شهر 120

نقشه (4-9) محدوده توسعه و گسترش شهر رضوانشهر .... 121

نقشه (4-10) روند توسعه شهر در سال 1374............ 129

نقشه (4-11) نقشه گسترش شهر در دوره های زمانی..... 130

نقشه (4-12) تقسیمات شهری در سال 1374.............. 133

نقشه (4-13) نقشه روستاهای الحاقی به شهر در دو دهه اخیر   135

نقشه (4-14)نقشه های رشد و گسترش بخش های حاشیه شهر در سال 1390                                                   137

نقشه (4-15) شبکه راه های شهری در سال1374.......... 140

نقشه (4-16) نقشه معابر شهر رضوانشهردر سال 1385.... 141

فهرست جداول

جدول (2-1) تعداد جمعیت شهر را بر حسب تعداد آن در جهان در آغاز قرن 21................................................ 19

جدول( 2-2) اهداف کلان در برنامه ریزی کاربری اراضی.. 45

جدول ( 2-3)طبقه بندی اراضی خالی مناسب توسعه صنعتی بر اساس دسترسی به تسهیلات زیربنایی................................ 51

جدول( 2-4) طبقه بندی اراضی خالی مناسب توسعه مسکونی بر اساس دسترسی به تسهیلات زیربنایی................................ 51

جدول (3-1) مشخصات رودخانه شفارود.................. 63

جدول (3-2) : جمعیت شهر رضوانشهر و تغییرات آن طی سالهای 85-45  69

جدول (3-3): جمعیت ونرخ رشدآن در شهر رضوانشهر...... 71

جدول (3-4): خانوار تعداد و بعد خانوار شهر رضوانشهر 71

جدول (3-5) : جدول گروههای سنی..................... 73

جدول (3-6) : جمعیت شهر رضوانشهر به تفکیک گروههای سنی در سال 1375 و 1385............................................ 74

جدول (3-7): جمعیت شاغل و بیکار شهر رضوانشهر بر اساس سرشماری سال 75 و 85........................................... 78

جدول (3-8):تعداد انواع دام بخش مرکزی رضوانشهر در سال 1385 80

جدول  (3-9) : ترکیب شاغلین شهر رضوانشهر بر حسب گروههای اصلی فعالیت75-85....................................... 82

جدول (3-10) : شاغلین شهر رضوانشهر بر حسب بخشهای عمده اقتصادی 75-85................................................ 84

جدول (4-1): جایگاه سکونتگاه های شهری وروستایی شهرستان رضوانشهر در طرح فرادست........................................ 98

جدول (4-2) : مساحت حریم شهر رضوانشهر و مساحت پهنه بندی آن در سال 1389.............................................. 99

جدول (4-3) : سرانه کاربریهای موجود در شهر رضوانشهر (بر حسب متر مربع) سال 1389.................................... 112

جدول (4-4) : کاربریهای موجود در شهر رضوانشهر وحاشيه شهر (بر حسب متر مربع) 89..................................... 113

جدول (4-5) جمعیت تغییرات آن و متوسط رشد سالانه جمعیت رضوانشهر طی 85-1325.......................................... 124

جدول (4-6) مهاجران وارد شده شهر رضوانشهر بر حسب اقامت75-85    125

جدول شماره (4-7)  ساختار اقتصادی جمعیت شاغل شهر رضوانشهر 127

فهرست نمودارها

نمودار (3-1): تعداد  جمعیت شهر رضوانشهر طبق سرشماری سالهای 65 ، 75 و 85.............................................. 70

نمودار (3-2) : در صد نرخ رشد جمعیت شهر رضوانشهر در دهه های 75-65 و 85-75........................................... 70

نمودار (3-3) : تعداد خانوار شهر رضوانشهر طبق سرشماری 65، 75 و 85                                                   72

نمودار (3-4) : نمودار در صد جمعیت شهر به تفکیک گروههای عمده سنی1385                                                   74

نمودار (3-5) : نمودار ترکیب شاغلین شهر رضوانشهر بر حسب بخشهای عمده اقتصادی 85........................................ 77