چکیده پایان­نامه: (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده)

در این پژوهش به بررسی جاذبه‌های اکوتوریستی در شهرستان رامیان استان گلستان و ارائه راهکارهایی برای توسعه‌ی اکوتوریسم در این شهرستان ‌پرداخته شده است. برای ارائه‌ی راهکارها از دو تکنیک سوات و تحلیل سلسله مراتبی  استفاده گردید.ابتدا با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی به اولویت‌بندی نقاط اکوتوریستی در این شهرستان پرداختیم و سپس با استفاده از تکنیک سوات و بیان نقاط ضعف و قوت و فرصتها و تهدیدها از سه جنبه‌ی اقتصادی،اکولوژیکی و نهادی به ارائه‌ی راهکارها پرداختیم.

شهرستان راميان استان گلستان در جنوب غربي استان واقع و از شمال به شهرستان گنبد کاووس ، از جنوب به استان سمنان ، از غرب به شهرستان علي آباد کتول و از شرق به شهرستان آزادشهر متصل است.این شهرستان دارای جاذبه‌های فراوان اکوتوریستی مثل جنگل،دریاچه،آبشارها و چشمه‌ها و پوشش گیاهی و جانوری می‌باشد.

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل سلسله مراتبی(AHP) معیارهای امنیت با وزن 0.290 ، دسترسی آسان با وزن 0.269،تسهیلات با وزن 0.226 و منحصربه‌فرد بودن جاذبه با وزن 0.215 به ترتیب جایگاههای اول تا چهارم را دارا می‌باشند.نتیجه نهایی اولویت‌بندی جاذبه‌های اکوتوریستی در شهرستان رامیان بدین‌ترتیب است:باغ تاشته،گل رامیان،پارک جنگلی دلند،آبشارهای شیرآباد،قلعه‌میران،چشمه‌ها و آبشارهای سیدکلاته و اولنگ.رتبه‌بندی جاذبه‌ها با مدل تحلیل سلسله مراتبی نشان داد که فقط وجود ویژگی طبیعی منطقه عامل انتخاب افراد برای منطقه نیست چراکه عواملی مثل امنیت،دسترسی و تسهیلات نیز تاثیر زیادی در جذب گردشگران دارند .

به کمک مدل سوات، نقاط ضعف و قوت در مورد توسعه‌ی گردشگری و اکوتوریسم در شهرستان رامیان به ترتیب بالارفتن انگیزه‌ی ماندگاری مردم محلی و نبود آموزش و آگاهی کافی از منافع گردشگری می‌باشد.بر اساس نتایجی که از مدل سوات به دست آمده است نقاط قوت،ضعف،فرصتها و تهدیدها از سه جنبه‌ی اقتصادی،اکولوژیکی و نهادی بیان شدند و  استراتژی‌های رقابتی،استراتژیهای تنوع،استراتژیهای بازنگری و استراتژیهای تنوع ارائه شدند.

واژگان کلیدی : اکوتوریسم،رامیان،SWOT ،AHP

فهرست  مطالب                                                                        صفحه                                                  

فصل اول.. 1

1-1. مقدمه.. 2

1-2.طرح مسأله و ضرورت انجام تحقیق .. 3

1-3. اهداف تحقيق .. 5

1-4. بهره‌وران .. 5

1-5. قلمرو تحقیق.. 5

1-6. پرسش اصلي تحقيق (مسأله تحقيق ) .. 5

1-7. فرضيه‌ها .. 6

1-8. روش و مراحل انجام تحقيق .. 6

1-8-1. نوع روش تحقيق .. 6

1-8-2. روش گردآوري اطلاعات .. Error! Bookmark not defined.

1-8-4.روش تجزیه وتحلیل اطلاعات.. 7

1-9. جامعه آماري .. 7

1-10. نمونه آماري.. 7

1-11. سوابق مربوط .. 7

1-12. تعریف واژه های عملیاتی تحقیق .. 11

1-13.محدودیتهای تحقیق .. 13

فصل دوم .. 14

2-1. تعریف توریسم  و توریست.. 18

2-2. گردشگری متمرکز و گسترده .. 20

2-2-1. گردشگری متمرکز .. 20

2-2-2. گردشگری گسترده .. 20

2-3. نوع شناسی توریسم .. 22

2-3-1.توریسم انبوه و توریسم بدیل یا آلترناتیو.. 22

2-3-2.توریسم عادی و توریسم طبیعت‌گرا .. 22

2-3-3.توریسم فام یا توریسم فرهنگی، اکوتوریسم و ماجراجویانه.. 23

2-4.  توریسم عادی .. 23

2-5 . تعریف و مفهوم  اکوتوریسم.. 27

2-6. پیامدهای مثبت و منفی اکوتوریسم.. 30

2-6-1.پیامدهای مثبت بالقوه اکوتوریسم.. 30

2-6-2. پیامدهای منفی بالقوه اکوتوریسم.. 30

2-7. برسی انواع طبیعت گرد‌ها .. 32

2-8. محیط طبیعی و صنعت توریسم .. 33

2-9. گردشگران و محیط طبیعی مقصد .. 35

2-10. ارزیابی منابع اکوتوریسم.. 36

2-10-1. ظرفیت قابل تحمل و خورند.. 36

2-10-2. ارزیابی طیف فرصت‌های اکوتوریسم.. 38

2-11.ابعاد ظرفیت تحمل .. 39

2-12.  سابقه اکوتوریسم .. 41

2-13. اهمیت اکوتوریسم .. 41

2-14. نوع‌شناسی اکوتوریسم .. 41

2-15. نمودار خطر پذیری در تورهای برنامه‌ریزی شده .. 42

2-16. مقایسه اکوتوریسم نرم و سخت .. 43

2-17. اقتصاد طبیعت گردی.. 44

2-18. مدیریت مالی .. 49

2-19. توریسم پایدار.. 50

2-19-1.  ارتباط انواع توریسم با پایداری .. 51

2-20. اصول گردشگری پایدار.. 52

2-21. اکوتوریسم پایدار .. 53

2-21-1. اصول زیربنایی در اکوتوریسم پایدار.. 53

2-21-2.الگوی اکوتوریسم پایدار.. 54

2-22. فعالان در صنعت اکوتوریسم .. 55

2-23. طبقه بندی اثرات اکوتوریسم بر طبیعت .. 56

2-24.جاذبه هاي اكوتوريسمي.. 57

فصل سوم .. 50

3-1.مقدمه.. 51

3-2.وجه تسمیه رامیان .. 51

3-3.ویژگی‌های طبیعی.. 52

3-3-1.موقعیت جغرافیایی.. 52

3-3-2.ویژگی‌های زمین‌شناسی.. 54

3-3-3.ویژگی های ژئومورفولوژی.. 55

3-3-3-1.تیپ کوهستان .. 55

3-3-3-2.تیپ تپه‌ای.. 55

3-3-3-3.تراس‌های رودخانه‌ای.. 56

3-3-3-4.دشت‌های دامنه‌ای .. 56

3-3-4.ویژگی‌های توپوگرافی.. 56

3-3-5.ویژگی‌های عمده توپوگرافی.. 57

3-3-5-1.ناحیه کوهستانی.. 57

3-3-5-2.ناحیه کوهپایه‌ای .. 57

3-3-5-3.ناحیه جلگه‌ای و پست .. 58

3-3-6.ویژگی‌های توپوگرافی و گردشگری .. 58

3-3-6-1.غارها.. 58

3-3-6-2.کوه‌ها .. 59

3-3-6-3.پارک‌های جنگلی .. 59

3-3-6-4.آبشارها .. 60

3-3-7.ویژگی‌های آب‌و‌هوایی.. 60

3-3-8.میزان بارندگی .. 61

3-3-8-1.تعیین تیپ اقلیمی.. 62

3-3-9.منابع آب .. 62

3-3-10.رودخانه‌ها و آب‌بندها .. 63

3-3-10-1.آب‌های سطحی شهرستان .. 63

3-3-10-2.آب‌های زیرزمینی .. 65

3-3-11.خاک.. 67

3-3-12.پوشش گیاهی رامیان .. 70

3-3-13.ذخیره‌گاههای جنگلی .. 72

3-3-14.پوشش گیاهی و گردشگری .. 72

3-3-15.پوشش جانوری.. 72

3-3-16.ویژگی‌های انسانی .. 73

3-3-16-1.جمعیت.. 73

3-3-16-2.ترکیب سنی و جنسی جمعیت .. 73

3-3-16-3.نژاد، زبان، قومیت.. 73

3-3-17.اکوتوریسم در رامیان .. 74

فصل چهارم.. 77

4-1.مقدمه :.. 78

4-2. نوع پژوهش از لحاظ هدف .. 78

4-3. روش و مراحل انجام تحقيق .. 78

4-3-1. روش تحقيق پژوهش حاضر از لحاظ مسیر.. 79

4-3-2. روش تحقيق پژوهش حاضر از لحاظ زمان .. 79

4-3-3. روش تحقيق پژوهش حاضر از لحاظ نحوه جمع آوری داده ها .. 79

4-3-4. روش تحقيق پژوهش حاضر از لحاظ میزان ژرفایی .. 80

4-4. روش گرد آوری اطلاعات.. 80

4-4-1. مطالعات اسنادی و کتابخانه ای .. 80

4-4-2. مشاهده .. 80

4-4-3.مصاحبه .. 81

4-5.جامعه آماری .. 81

4-5-1.-جامعه آماری.. 81

4-5-2.نمونه آماری.. 81

4-6. مقیاس های سنجش.. 82

4-7. شیوه اجرای تحقیق :.. 82

4-8. شیوه های تجزیه و تحلیل داده ها.. 83

4-8-1.تحلیل محتوا .. 83

4-8-2. روش های آمار توصیفی .. 83

4-9.استفاده از مدل :.. 83

4-9-1. تکنیک تجزیه و تحلیل استراتژیک سوات.. 83

4-9-1-1. زمینه .. 83

4-9-1-2. مبانی و اصول.. 84

4-9-1-3. فرآیند بکارگیری روش .. 85

4-9-1-3-1. مرحله اول.. 85

4-9-1-3-2. مرحله دوم.. 85

4-9-1-3-3. مرحله سوم.. 85

4-9-1-3-4.مرحله چهارم.. 86

4-9-1-4.تدوین راهبرد با استفاده از مدل سوات.. 87

4-9-1. تکنیک تحلیل سلسله مراتبی AHP . 87

فصل پنجم.. 89

5-1. مقدمه.. 90

5-2 . یافته‌های جمعیت‌شناختی تحقیق.. 90

5-2-1. جنسیت.. 90

5-2-2. وضعیت سنی پاسخ دهندگان.. 91

5-2-3. وضعیت تحصیلات.. 92

5-2-4. وضعیت تأهل.. 93

5-2-5. وضعیت شغل پا سخگویان.. 93

5-3. یافته های توصیفی تحقیق.. 94

5-3-1. یافته های توصیفی تحقیق در بخش گردشگران.. 94

5-3-2. یافته های توصیفی تحقیق در بخش مردم بومی.. 97

5-3-3. یافته های توصیفی تحقیق در بخش مسئولین.. 100

5-4.رتبه‌بندی معیارهای توسعه‌ی اکوتوریسم و انتخاب جاذبه‌های اکوتوریستی پیشنهادی بر اساس معیارها در شهرستان رامیان با استفاده از مدل AHP    101

5-4-1.مدل‌سازی.. 102

5-4-2.تولید ماتریس مقایسات زوجی.. 102

5-4-2-1.وزن‌دهی معیارها.. 103

5-4-2-2. تبیین ضرایب اهمیت مناطق انتخاب‌شده(گزینه‌ها).. 103

5-4-3.مجموع امتیازهای نهایی و انتخاب رتبه‌ی مناطق برتر.. 106

5-5.تجزیه و تحلیل SWOT در جهت ارائه‌ی راهکارهای توسعه‌ی اکوتوریسم در شهرستان رامیان.. 108

5-5-1. نقاط قوت ، ضعف ، فرصتها و تهدیدها.. 108

5-5-1-1 عوامل مؤثر داخلی بر اکوتوریسم در ناحیه مورد مطالعه.. 109

5-5-1-1 عوامل مؤثر خارجی بر اکوتوریسم در ناحیه مورد مطالعه.. 110

نمودار5-5. نقاط قوت ضعف فرصت تهدید ها.. 112

5-5-2.تحلیل نقاط قوت ضعف فرصتها و تهدیدها.. 113

5-5-3.جمع بندی دیدگاهها و ارائه اولویت نهائی از تحلیل SWOT. 116

5 -5-4.ارائه استراتژی ها توسعه اکوتوریسم روستایی بر اساس تحلیل SWOT  117

5 -5-4-1. استراتژی های رقابتی / تهاجمی ( SO ).. 117

5 -5-4-2. استراتژیهای تنوع ( ST ).. 118

5 -5-4-3.استراتژیهای بازنگری (WO).. 119

5 -5-4-4. استراتژیهای تدافعی (WT).. 119

5-5-6.تحلیل SWOT. 122

فصل ششم.. 123

6-1.مقدمه.. 124

6-2. تجزیه و تحلیل آماری و آزمون فرضیات تحقیق.. 124

6-2-1.آزمون فرضیه‌ی اول.. 124

6-2-2.آزمون فرضیه‌ی دوم.. 125

6-2-3.آزمون فرضیه‌ی سوم.. 126

6-3.پاسخ به پرسشهای پژوهش.. 127

6-3-1.آیا شهرستان رامیان دارای ویژگیهای مناسب و خاص برای اکوتوریسم می باشد؟.. 127

6-3-2.کدام بخش‌ها از شهرستان رامیان ویژگی های اکوتوریستی دارد؟.. 127

6-3-3. استفاده از تحلیل سلسله مراتبی در ایجاد و تقویت اکوتوریسم در شهرستان رامیان تا چه حدی موثر است؟.. 127

6-3-4. نقش کدام عامل در توسعه نیافتگی از اهمیت بیشتری برخوردار است ؟   128

6-3-5. راهکارهای توسعه اکوتوریسم کدامند؟.. 128

6-3-5-1.راهبردهای محیطی ، کالبدی جهت توسعه اکوتوریسم.. 128

6-3-5-2.راهبردهای نهادی جهت توسعه اکوتوریسم.. 129

6-3-5-3.راهبردهای اقتصادی جهت توسعه اکوتوریسم.. 129

6-4.نتیجه گیری .. 130

6-5.پیشنهادات .. 131

منابع.. 132

پیوست‌ها.. i

فهرست جدول‌ها                                                                 صفحه                                                  

جدول2-1.ارزیابی طیف فرصت‌های اکوتوریسم.............................................................................................           38

جدول2-2.مقایسه اکوتوریسم نرم و سخت.....................................................................................................           42

جدول2-3.اصول گردشگری پایدار.................................................................................................................       52

جدول3-1.میزان بارندگی سالانه در رامیان......................................................................................................                  70

جدول3-2.ضریب خشکی دومارتون...............................................................................................................       71

جدول3-3.گونه‌های مهم درختی شناسایی‌شده در شهرستان رامیان.................................................................                                                       80

جدول3-4.گونه‌های مهم درختچه‌ای شناسایی‌شده در شهرستان رامیان...........................................................  81

جدول4-1.طیف لیکرت................................................................................................................................... 94

جدول4-2.راهبردهای چهارگانه بر اساس مدل سوات.....................................................................................                                     100

جدول5-1.توزیع پاسخگویان بر حسب جنس..................................................................................................                         104

جدول5-2.توزیع پاسخگویان بر حسب سن.....................................................................................................                       104

جدول5-3.توزیع پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات.................................................................................                                       106

جدول5-4.توزیع پاسخگویان بر حسب وضعیت تاهل.....................................................................................                                     106

جدول5-5.توزیع پاسخگویان بر حسب شغل....................................................................................................                       107

جدول5-6.توزیع گردشگران بر حسب دلایل سفر.............................................................................................                              108

جدول5-7.جاذبه‌های طبیعی ممتاز از دید گردشگران.........................................................................................                             110

جدول5-8.ایجاد فرصت‌های شغلی از دید گردشگران........................................................................................                              112

جدول5-9.علل توسعه نیافتگی و عدم توسعه‌ی گردشگری به‌خصوص اکوتوریسم از دید مردم بومی...............                                113

جدول5-10.علل توسعه نیافتگی و عدم توسعه‌ی گردشگری به‌خصوص اکوتوریسم از دید مسئولین...............                                  114

جدول5-11.ماتریس مقایسه دوتایی معیارهای گردشگری نسبت به یکدیگر از دید مسئولین............................                     118

جدول5-12.ماتریس مقایسه دوتایی گزینه‌ها بر اساس معیار امنیت....................................................................                                                     119

جدول5-13.ماتریس مقایسه دوتایی گزینه‌ها بر اساس معیار منحصربه‌فردبودن جاذبه........................................           120

جدول5-14.ماتریس مقایسه دوتایی گزینه‌ها بر اساس معیار دسترسی آسان.......................................................   121

جدول5-15.ماتریس مقایسه دوتایی گزینه‌ها بر اساس معیار تسهیلات................................................................                                                        121

جدول5-16.ماتریس رتبه‌بندی نهایی مناطق..........................................................................................................               123

جدول5-17.نقاط قوت..........................................................................................................................................                                                       125

جدول5-18.نقاط ضعف............................................................................................................................................                                                        126

جدول5-19.فرصت‌ها ...............................................................................................................................................                                                        127

جدول5-20.تهدیدها...................................................................................................................................................                                           127

جدول5-21.ماتریس تحلیل SWOT(عوامل استراتژیک داخلی)................................................................................                                           130

جدول5-22.ماتریس تحلیل SWOT(عوامل استراتژیک خارجی)...............................................................................    131

جدول5-23.اولویت‌بندی نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدها............................................................................    132

جدول5-24.استراتژیها بر اساس عوامل درونی و بیرونی.............................................................................................    137

جدول6-1.بررسی دلایل سفر به رامیان........................................................................................................................    142

جدول 6-2.آزمون خی دو برای فرضیه‌ی اول..............................................................................................................    142

جدول 6-3.آزمون خی دو برای فرضیه‌ی دوم..............................................................................................................    143

جدول 6-4.آزمون خی دو برای فرضیه‌ی سوم..............................................................................................................    143

فهرست شکل‌ها                                                                    صفحه                   

شکل2-1.ارتباط تعاملی انواع توریسم.................................................................................................................          23

شکل2-2.پیوستار مسئولیت بشری و اکوتوریسم................................................................................................                     43

شکل2-3.اکوتوریسم مسئول و مطلوب:پیوستار انواع اکوتوریسم.......................................................................                                              44

شکل2-4.ارتباط انواع توریسم با پایداری...........................................................................................................            51

شکل2-5.فعالان در اکوتوریسم.......................................................................................................................... 55

شکل3-1.تصویر ماهواره‌ای گستره‌ی مورد مطالعه و جانمایی مناطق اکوتوریستی آن........................................              87

فهرست نمودارها                                                                  صفحه                                                                                                

نمودار2-1.طیف مراکز طبیعت‌گردی....................................................................................................................   42

نمودار5-1. توزیع گردشگران بر حسب دلایل سفر..............................................................................................                             108

نمودار5-2. جاذبه‌های طبیعی ممتاز از دید گردشگران.........................................................................................                             110

نمودار5-3. ایجاد فرصت‌های شغلی از دید گردشگران........................................................................................                              112

نمودار5-4.ساختار سلسله مراتبی برای رتبه‌بندی جاذبه‌های اکوتوریستی شهرستان رامیان...................................               117

نمودار5-5. نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدها...........................................................................................                            128

فهرست نقشه‌ها                                                                     صفحه                   

نقشه3-1.شهرستانهای استان گلستان....................................................................................................................     60

نقشه3-2.موقعیت شهرستان‌های رامیان در بین شهرستانهای استان گلستان.........................................................    61

نقشه3-3.محدوده‌ی شهرستان رامیان...................................................................................................................      62

نقشه3-4.رودخانه‌های شهرستان رامیان...............................................................................................................          72

نقشه3-5.خاک شهرستان رامیان...........................................................................................................................            77

نقشه3-6.پوشش گیاهی شهرستان رامیان............................................................................................................             81