چکیده

راه رسیدن به پایداری شهری از توسعه محله‏ای می‏گذرد. محله به عنوان کوچک­ترین و مهم­ترین واحد شهری، از نخستین اولویت­ها بوده و محله پایدار می­تواند زیربنای مناسبی را برای توسعه پایدار شهری فراهم نماید. ناپایداری توسعه شهری مهمترین چالش هزاره سوم است. محلات فقیرنشین و اسکان غیررسمی در شهرها با توسعه پایدار شهری در تناقض قرار دارد. هدف این پژوهش بررسی توسعه پایدار شهری و محله‏ای در محله جعفرآباد شهر کرمانشاه می‏باشد. روش پژوهش توصيفي ـ تحليلي و از نوع کاربردی بوده و به­ صورت پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام گرفته شده است. جامعه آماری شامل کلیه ساکنین محله جعفرآباد که براساس سرشماری 1390، برابر 37423 نفر است، حجم نمونه براساس فرمول کوکران 268 نفر بدست آمده است. همچنین روش نمونه­گیری به صورت روش تصادفی ساده می‏باشد. توسعه پایدار محله جعفرآباد در شاخص سرزندگی (96/1)، دسترسي(74/2)، جذابيت و تمایز(12/2)، راحتي، آسایش و آرامش(11/2)، آلودگی صوتی و بصری(04/3)، تنوع و خوانایی(32/2)، ايمني و امنیت(17/2)، احساس تعلق(56/2)، پویایی و سازگاری(14/2)، هویت و خوانایی(89/2)، تراکم و معیارهای قابل تحمل محله(01/2) و مشارکت (28/3) بوده است که در بیشتر شاخص ها از حد متوسط و استاندارد پایین تر بوده است. نتایج تحلیل توسعه پایدار شهری در محله جعفرآباد بیانگر آن است که تمام شاخص‏های پایداری کالبدی با میانگین آزمون t تک نمونه ای (79/2)، پایداری اجتماعی (53/2)، پایداری اقتصادی (93/1) و پایداری زیست محیطی (35/2) در محله جعفرآباد پایین‏تر از حد متوسط و استاندارد قرار دارد. عمده ترین متغیرهای مستقل تأثیرگذار بر توسعه پایدار محله به ترتیب اولویت، عبارتند از پایداری کالبدی، اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی می‏باشد. بنابراین با توجه به بررسی این شاخص‏ها و مقدار پایین بودن آنها از حد استاندارد محله جعفرآباد دچار ناپایداری است.

واژگان کلیدی: توسعه پایدار شهری- اسکان غیررسمی- محله پایدار- محله جعفرآباد

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                       صفحه

فصل اول : کلیات پژوهش

1-1- مقدمه 3

1-2- طرح مسأله 7

1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقيق 11

1-4- مرور ادبیات و سوابق پژوهش 12

1-5- اهداف مشخص تحقيق 21

1-6- اهداف عملیاتی 21

1-7- سؤالات تحقیق 22

1-8- فرضيه‏هاي تحقیق 22

1-9- جنبه جديد بودن و نوآوري در تحقيق 22

1-10- موانع و محدودیتها 22

فصل دوم: ادبیات و مبانی نظری پژوهش 24

2-1- مقدمه 25

2-2- محله 27

2-2-1- سیر تاریخی نظریه محله 29

2-2-2- مفهوم محله در شهرهای ایران 30

2-2-3- کارکرد محله‏های شهری 31

2-3- مبانی و مفاهیم پایداری، توسعه پایدار و محله پایدار 32

2-3-1- پایداری 32

2-3-2- توسعه 33

2-3-3- توسعه پایدار 33

2-4- توسعه پایدار شهری 35

2-5- ناپایداری توسعه شهری 36

2-6- بنیادهای شهر پایدار 36

2-7- مفاهیم و ديدگاههاي اساسي در توسعه محله‏ای 37

2-8- محله پایدار 40

2-9- پیدایش دیدگاه توسعه محلهای پایدار 40

2-10- نمونه‏هایی از رویکردهای مرتبط با محله پایدار 41

2-10-1- طراحی محله سنتی 41

2-10-2- توسعه محلی مبتنی بر حمل و نقل عمومی 41

2-10-3- محلات سرزنده 42

2-10-4- ایده محدوده امن 42

2-10-5- ایده رشد هوشمند 43

2-10-6- توسعه محله‏ای پايدار 43

2-10-7- ابعاد و معیارهای پایداری محله 44

2-11- وظایف شهرداري در زمینه توسعه پایدار محله‏ای 51

2-12- اسکان غیررسمی 54

2-12-1- ویژگی‏های اساسی سکونتگاههای غیر رسمی 57

2-13- نقد مفهوم حاشيه نشيني 63

2-15- پایداری محله‏ای 65

2-16- ابعاد شهر پایدار 65

2-17- شاخص های توسعه پایدار 68

2-18- شاخص های پایداری در جهان 73

2-18-1- انگلیس 73

2-18-2- چین 73

2-18-3- آمریکا 74

فصل سوم: روش شناسی و محدوده مورد مطالعه 80

3-1- مقدمه 81

3-2- روش تحقیق 81

3-3- جامعه آماري 83

3-4- گروه نمونه و روش نمونه گيري 83

3-5- ابزار گردآوری اطلاعات و روایی و پایایی آن 85

3-5-1- ابزار گردآوری اطلاعات 85

3-5-2- روایی و پایایی پرسشنامه 86

3-6- روش تجزیه و تحلیل داده‏ها 87

3-7- فرایند انجام تحقیق 88

3-8- محدوده مورد مطالعه (محله جعفرآباد) 90

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش 97

4-1- مقدمه 98

4-2-آمارهای توصیفی 98

4-3-1-8- بررسی شاخص‏های توسعه پایدار محلی در محله جعفرآباد 130

- امنیت و ایمنی 132

- تنوع و سرزندگی 132

- هویت و خوانایی 134

- پویایی و سازگاری 134

- احساس تعلق 135

- دسترسی 136

4-3-1-1-تحلیل توسعه پایدار شهری در محله جعفرآباد 140

فصل پنجم: آزمون فرضیه ها، نتایج پژوهش و پیشنهادها 143

5-1- مقدمه 144

5-2- بررسی و تفسیر یافته‏های پژوهش و آزمون فرضیات 144

5-3- نتیجه‏گیری 146

5-4- پیشنهادها 144

منابع: 156

پیوست 160

فهرست جداول

جدول 2-1: واژگان معادل محله و ویژگی‏های آن 28

جدول 2-2: اهداف و راهبردهاي ایجاد محلات پایدار 50

جدول 2-3: وظایف شهرداري در زمینه توسعه پایدار محله‏ای 52

جدول 2-4: ارتباط بین وظایف شهرداري و شاخص‏هاي پایداري 53

جدول 2-5: عتاوین مختلف پدیده حاشیه نشینی 62

جدول شماره 2-6: شاخص های اجتماعی توسعه پایدار در آمریکا 75

جدول 2-7:  شاخص های اقتصادی توسعه پایدار در آمریکا 75

جدول 2-8: شاخص های بنیادی توسعه پایدار در آمریکا 76

جدول 2-9:  شاخص های زیست محیطی توسعه پایدار در آمریکا 76

جدول (4-1)جنسیت پاسخگویان 98

جدول (4-2)سن پرسش شوندگان 99

(4-3): وضعیت سواد پرسش شوندگان 99

جدول (4-4): وضعیت اشتغال پرسش شوندگان 101

جدول (4-5): آمار توصیفی شاخص های پایداری کالبدی 102

جدول (4-6): آمار توصیفی شاخص های پایداری اجتماعی 116

جدول (4-7): آمار توصیفی شاخص های پایداری اقتصادی 122

جدول (4-8): آمار توصیفی شاخص  پایداری زیست محیطی 130

جدول 4-9:  توسعه پایدار محلی در محله جعفرآباد 138

جدول4-10: مقدار t توسعه پایدار محلی در محله جعفرآباد 139

جدول 4-11: نتایج آزمون t  برای تحلیل توسعه پایدار شهری در محله جعفرآباد 141

جدول (4-12) ضرایب تعیین متغیرهای تأثیرگذار بر توسعه پایدار محله جعفرآباد 142

جدول (4-13) رگرسیون چندگانه برای بررسی توسعه پایدار محله جعفرآباد 142

فهرست نمودار

نمودار(4-1): پرسش شوندگان به لحاظ جنسیت  به درصد 98

نمودار (4-2) سهم پرسش شوندگان  به لحاظ سن به درصد 99

نمودار(4-3): وضعیت سواد پرسش شوندگان 100

نمودار (4-4): فراوانی پرسش شوندگان به لحاظ وضعیت اشتغال 101

نمودار(5): بررسی عوامل پایداری محلی در جعفرآباد 141

نمودار (6): ضرایب بتای متغیرهای تأثیرگذار بر پایداری محله جعفرآباد 142