چکيده

   صنعت گردشگري از دير باز  مورد توجه بشر قرار گرفته و امروز يکي از ارکان اصلي اقتصاد تجاري جهان است. اين صنعت از طريق ترکيب همزمان منابع داخلي و خارجي، منافع اجتماعي، اقتصادي، زيست محيطي و فرهنگي زيادي را براي فضاهاي جغرافيايي به همراه دارد. امروزه نهادهاي متولي صنعت گردشگري در سراسر دنيا، به امور گردشگري در طبيعت ودر وراي آن به لزوم حفظ محيط زيست بيش از هر زمان ديگر اذعان دارند.  شهرستان شوش با دارا بودن توان هاي توريستي مي تواندشرايط مناسب تري جذب گردشگران داخلي وخارجي داشته باشد. شناخت ومعرفي جاذبه هاي گردشگري شهرستان شوش وپي بردن به امکانات وتنگناها به منظورآينده نگري و برنامه ريزي مناسب از اهداف اين پژوهش مي باشد. روش تحقيق، تركيبي از روش­هاي اسنادي و كتابخانه‌اي ، توصيفي، تحليلي، علي و مطالعات ميداني است. جامعه آماري، مكان­هاي جاذب توريستي شهرستان شوش بوده و روش نمونه برداري به شيوه تصادفي است كه براي جمع‌آوري اطلاعات مورد نياز از پرسشنامه استفاده شده است همچنين در اين  تحقيق با استفاده از تکنيک تحليل عاملي به تعيين عامل هاي مهم در توسعه گردشگري شهرستان شوش پرداخته ايم:.و در تحليل داده‌ها از نرم افزار SPSS و EXCEL و ARCGIS استفاده شده است.

يافته‌هاي حاصل از اين پژوهش بيانگر آن است كه تدوين راهبردهاي توسعه گردشگري و برنامه‌ريزي و جاذبه هاي  شهرستان شوش نيازمند آگاهي، از قابليت‌هاي تاريخي، طبيعي و زيست محيطي اين شهر است. تا به اين وسيله زمينه‌هاي جذب بيشتر گردشگران داخلي و خارجي را فراهم نمود. اين شهر علي‌رغم برخورداري از ظرفيت‌هاي گردشگري، به علت کمبود امکانات و خدمات زير بنايي و رفاهي، ضعف تبليغات،  با مشكل مواجه است با اين حال وجود زمينه‌هاي اشتغال زايي، درآمد ارزي و سرمايه‌گذاري زير بنايي مهم‌ترين فرصت‌ها و وجود آثار تاريخي، و برخورداري از جذابيت‌هاي طبيعي به عنوان نقاط قوت و جاذب در کنار امکان توسعه و اصلاح نهادهاي مديريتي، تقويت تبليغات، تعامل و هم فکري بين مسئولين، سازمان‌هاي مرتبط با گردشگري و مردم و توسعه توريسم از مهم‌ترين رهيافت­ها به منظور توسعه گردشگري اين شهرستان تلقي مي‌گردند.

واژگان كليدي: توريسم، اکوتوريسم، جاذبه ها، شهرستان شوش

فهرست مطالب

عنوان

صفحه

فصل اول : كليات تحقيق

1-1- تبيين مسأله پژوهشي و اهميت آن.................. 1

1-2- ضرورت و اهميت تحقيق............................ 3

1-3- پيشينة تحقيق................................... 4

1-4- اهداف تحقيق.................................... 4

1-5- فرضيه‌ها وسوال.................................. 5

1- 6- واژگان كليدي.................................. 5

1-7- روش تحقيق و مراحل آن........................... 6

1- 7-1- روش گرد آوري اطلاعات......................... 6

1- 7- 2- جامعه آماري................................ 6

1- 7-3- روش نمونه برداري ........................... 6

1- 7-4- ابزار تجزيه وتحليل.......................... 6

1- 7-5- نمونه گيري.................................. 6

1- 7-5-1- حجم نمونه................................. 6

1- 8- كاربرد نتايج تحقيق............................ 7

1- 9- محدوديت‌هاي تحقيق.............................. 7

فصل دوم : اصول و مباني گردشگري

2-1- واژه شناسي توريسم.............................. 9

2-2- مفهوم توريسم................................... 10

2-3-تعريف جهانگردي ................................. 10

2-4- مهم­ترين ديدگاه‌هاي ارائه شده درزمينه گردشگري..... 11

2-4-1- جهاني شدن.................................... 11

2-4-2- فرهنگ پذيري ................................. 12

2-4-3- نوسازي ...................................... 12

عنوان

صفحه

2-4-4- سلسله مراتب نيازها وتوريسم .................. 12

2-4-5-  انگيزش...................................... 13

2-4-6- نظريه عطاياي الهي............................ 13

2-4-7- نظريه هزينه نسبي............................. 13

2-4-8- نظريه مزيت مطلق و دانش فني................... 13

2-4-9- نظريه شرايط تقاضا ........................... 13   2-5-  اصطلاحات گردشگري در متون علمي‌و سازمان جهاني گردشگري.......... 17

2-6-  انواع گردشگري................................. 18

2-6-1-توريسم معمولي................................. 18

2-6-2-توريسم بر مبناي طبيعت......................... 19

2-6-3- توريسم ماجراجويانه .......................... 19

2-6-4-توريسم محصور.................................. 19

2- 6- 5- توريسم سلامتي............................... 19

2- 6-6- توريسم مصرفي................................ 19

2- 6-7- اكوتوريسم .................................. 20

2-6-8- جهانگردي بر مبناي هدف از مسافرت جهانگردان.... 20

2-6-9- جهانگردي برمبناي مبدأ جهانگردان.............. 20

2-6-10- جهانگردي بر مبناي سطح درآمد جهانگردان....... 20

2-6-11- توريسم تفريحي .............................. 21

2-6-12-توريسم شهري ................................. 21

2-6-13- توريسم طبيعت گرا ........................... 22

 2-7- اهداف گردشگران................................ 23

2-8- شهر و توريسم .................................. 23

2-9-  ويژگي‌هاي بارز صنعت توريسم .................... 24

2-10- برنامه ....................................... 24

2-10-1- پيشينه برنامه ريزي ......................... 24

عنوان

صفحه

2- 10- 2- تعريف برنامه ريزي......................... 25

2- 10-3- سطوح برنامه ريزي توريسم.................... 26

2-11- توريسم پايدار................................. 27

2- 11-1- پيشينه مفهوم توسعه پايدار.................. 27

2- 11-2- تعاريف توسعه پايدار........................ 28

2- 11-3- ابعاد توسعه پايدار......................... 29

2- 11-4- ارتباط گردشگري پايدارو توسعه پايدار........ 31

2- 11-5- اصول توريسم پايدار......................... 31

2-11-5 -1 -مشارکت ................................... 31

2-11- 5-2-حضور ذينفع‌ها.............................. 32

2-11-5-3 -  اشتغال براي افراد محلي.................. 32

2-11-5-4- ارتباطات بازر گاني ....................... 32

2-11-5-5 - پايداري منابع............................ 32

2-11-5-6 - هماهنگي در هدف‌ها......................... 32

2-11-5-7 - همکاري .................................. 33

2-11-5-8 - ظرفيت پذيرش ............................. 33

2-11-5-9 - نظارت و ارزشيابي ........................ 33

2-11-5-10 -پاسخگويي ................................. 34

2-11-5-11- آموزش .................................... 34

2-11-5-12- حفظ هويت ................................. 34

2- 11- 6 - اصول اساسي توسعه پايدارگردشگري........... 34

2-12- نقش گردشگري در اقتصاد وايجاد اشتغال........... 36

2-13- پيامد‌هاي اجتماعي – فرهنگي توريسم.............. 39

2-14- ملاحظات اقتصادي، زيست محيطي و اجتماعي – فرهنگي. 41

2-15- آينده صنعت توريسم      ....................... 45

2- 16- درآمد حاصل از صنعت گردشگري در مناطق مختلف جهان 48

عنوان

صفحه

فصل سوم : روش‌هاي برنامه ريزي گردشگري   

 مقدمه.............................................. 50

3- 1- ضرورت برنامه ريزي براي توسعه گردشگري.......... 51

3- 2- برنامه ريزي توريسم............................ 52

3- 3- رويکردهاي برنامه ريزي توسعه گردشگري........... 55

3- 4- فرايند برنامه ريزي گردشگري.................... 57

3- 4-1- تعيين اهداف................................. 58

3- 4-2- تجزيه و تحليل............................... 60

3- 4-3- تدوين سياست و برنامه ....................... 60

3- 4-4- تدوين رهنمود‌هاي سازماني..................... 61

3- 4-5- اجرا و نظارت................................ 61

3- 4-6- تدوين سياست توسعه توريسم.................... 61

فصل چهارم : ويژگي‌هاي طبيعي و انساني شهرستان شوش

4-1- ويژگي‌هاي جغرافيايي شهرستان شوش................. 64

4-1-1- موقعيت جغرافيايي شهرستان شوش................. 64

4-1-2-  ناهمواري.................................... 65

4-1-3-  آب وهوا..................................... 67

4-1-4-  بارندگي..................................... 68

4-1-5- درجه حرارت................................... 68

4-1-6- روز‌هاي يخبندان............................... 69

4-1-7- تبخير........................................ 69

4-1-8- رطوبت نسبي................................... 70

4-1-9-  زمين شناسي شهرستان شوش...................... 70

4-1-10-  خاک........................................ 70

4-1-11- پوشش گياهي شهرستان شوش...................... 71

عنوان

صفحه

4-1-12- منابع آب.................................... 73

4-2- ويژگي‌هاي انساني شهرستان شوش.................... 73

4-2-1- خصوصيات جمعيتي شهرستان شوش................... 73

4-2-2- ترکيب جنسي جمعيت ............................ 77

4-2-3- ترکيب سني جمعيت.............................. 78

4-2-4- وضع فعاليت................................... 78

4- 2-5- ا قتصاد شهرستان شوش  ....................... 78

فصل پنجم: معرفي جاذبه‌هاي گردشگري شهرستان

  مقدمه............................................. 80

5- 1- جاذبه‌هاي طبيعي شهرستان........................ 80

5- 1-1- آب وهوا..................................... 80

5- 1-2- رودخانه‌ها................................... 81

5- 1-2-1- رودخانه کرخه ............................. 82

5- 1-2- 2- رودخانه دز  ............................. 82

5 - 1-2-3- رودخانه شاوور  .......................... 83

5- 1- 3 -  مناطق حفاظت شده وپناهگاه‌هاي‌هاي حيات  وحش.. 83

5- 1- 4- تالاب بامدژ................................. 86

5- 2- جاذبه‌هاي تاريخي شهرستان ...................... 87

5- 2-1- پيشينه تاريخي شهر شوش....................... 87

5- 2-2- قلعه شوش.................................... 88

5- 2-3- زيگورات چغازنبيل............................ 88

5- 2-4- کاخ آپادانا................................. 90

5- 2-5- آکروپل...................................... 90

5- 2-6- شهر صنعت گران (شهرپيشه وران )............... 91

5- 2-7- شهرشاهي..................................... 91

عنوان

صفحه

5- 2-8- کاخ شائور( کاخ اردشير)...................... 92

5- 2-9- محوطه باستاني هفت تپه....................... 92

5- 2-10- موزه‌ها..................................... 93

5- 3 - جاذبه‌هاي مذهبي............................... 94

5- 3-1- آرامگاه دانيال نبي (ع)...................... 94

5- 3-2- آيين تعزيه خواني............................ 96

5- 3-3- بقعه عبدالله بن علي ( دعبل خزاعي).............. 96

5- 4- جاذبه‌هاي دفاع مقدس............................ 97

5- 4-1- يادمان شهداي فتح المبين  ................... 97

5- 4-2-منطقه فکه.................................... 97

5- 5- گردشگري روستايي، کشاورزي...................... 97

5- 6- گردشگري عشايري................................ 97

5- 7- امکانات اقامتي................................ 100

فصل ششم :‌ بررسي و تحليل داده‌ها

مقدمه............................................... 103

6-1- بررسي توصيفي متغيرهاي تحقيق.................... 104

6-1-1- جنس پاسخگويان................................ 104

6-1-2- سن پاسخ گويان................................ 105

6-1-3- ميزان تحصيلات پاسخگويان....................... 106

6-1-4- سطح درآمد پاسخگويان.......................... 107

6-1-5- محل اقامت گردشگران........................... 108

6-1-6- مدت اقامت در منطقه........................... 109

6-1-7- هزينه سفر.................................... 110

6-1-8- هدف از بازديد منطقه.......................... 111

عنوان

صفحه

6-1-9- مهم­ترين منابع اطلاع رساني از جاذبه‌ها ......... 112

6-1-10- مهم­ترين مانع توسعه گردشگري در منطقه......... 113

6-1-11- امکانات خدماتي ورفاهي  ....................... 114

 6-1- 12- امکانات بهداشتي وزيربنايي ................ 115

6-1- 13- نقش تبليغات درتوسعه گردشگري................ 116

6-1- 14- نقش معرفي جاذبه ها درتوسعه گردشگري......... 117

6- 1-15- رضايت کلي گردشگران از سفر به شهرستان شوش... 118

6- 2- بررسي رابطه توسعه گردشگري دربهبود وتوسعه شرايط اقتصادي و اجتماعي شهرستان شوش......................................... 119

6- 3-بررسي رابطه برنامه ريزي مناسب درزمينه گردشگري دربهبود شرايط اقتصادي واجتماعي  .................................. 120

 6- 4-  روش تجزيه وتحليل SWOT...................... 121

6- 4-1-بررسي اثرات بهسازي و نوسازي با استفاده از ماتريس SWOT   122

6- 4-2- عوامل داخلي موثر برگردشگري در شهرستان شوش... 123

6-4-3 -عوامل خارجي موثر بر گردشگري درشهرستان شوش.... 123

6-4-4-تحليل نقاط قوت ،ضعف، فرصت وتهديد ها........... 126

فصل هفتم : نتيجه‌گيري، بررسي فرضيه‌ها و پيشنهادات

7-1- نتيجه‌گيري ..................................... 132

7-2- بررسي فرضيه­هاي تحقيق........................... 133

7-2-1- فرضيه اول.................................... 134

7-2-2- فرضيه دوم.................................... 134

7-3- ارائه پيشنهادات................................ 135

پيوست............................................... 137

منابع ومأخذ......................................... 141

فهرست شكل ‌ها

عنوان

صفحه

شکل2 -1  تعداد گردشگران ورودي به بازارهاي گردشگري در سال 2009  49

شكل 4-1 موقعيت شهرستان شوش در استان و كشور.......... 65

شكل 4-2 نقشه ناهمواري هاي شهرستان شوش............... 66

شكل 4-3 نقشه آب و هواي  شهرستان شوش................. 67

شكل 4-4 نقشه وضعيت بارندگي شهرستان شوش.............. 68

شكل 4-5 نقشه وضعيت دما شهرستان شوش.................. 69

شكل 6-1 توزيع فراواني و درصد پاسخگويان براساس جنس... 104

شکل 6-2: توزيع فراواني و درصد پاسخگويان براساس سن... 105

شکل 6-3: توزيع فراواني و درصد پاسخگويان بر اساس ميزان تحصيلات   106

شکل 6-4:  توزيع فراواني و درصد پاسخگويان بر اساس ميزان درآمد   107

شکل 6-5:  توزيع فراواني و درصد گردشگران بر اساس محل اقامت 108

شکل 6-6: توزيع فراواني و درصد گردشگران بر اساس مدت اقامت  109

شکل 6-7: توزيع فراواني و درصد گردشگران بر اساس هزينه سفر  110

شکل 6-8:  توزيع فراواني و درصد گردشگران بر اساس هدف بازدي 111

شکل 6-9:توزيع فراواني و درصد گردشگران بر اساس مهم­ترين منابع اطلاع رساني از جاذبه‌ها.......................................... 112

شکل 6-10: توزيع فراواني و درصد گردشگران بر اساس مهم­ترين مانع توسعه گردشگري در منطقه.................................... 113

شکل 6-11: وضعيت امکانات و خدمات رفاهي از نظر گردشگران 114

شکل 6-12: وضعيت امکانات بهداشتي و زير بنايي از نظر گردشگران    115

شکل 6-13: نقش تبليغات در جذب گردشگر................. 116

شکل 6-14: نقش معرفي جاذبه‌ها در توسعه گردشگري........ 117

شکل 6-15: رضايت کلي گردشگران از مکان‌هاي گردشگري شهرستان شوش    118

شکل شماره 6-16:امتياز بندي فرصت‌ها،قوت‌ها،ضعف‌ها،تهديدها     131

فهرست جدول ‌ها

عنوان

صفحه

جدول 2-1 اصطلاحات گردشگري در متون علمي‌و سازمان جهاني گردشگري    18

جدول 2-2  ضريب فزاينده اشتغال(به مقدار تقريبي ميليون نفر) 39

جدول 2-3 پيش بيني ودرصد نرخ گردشگري بين سال‌هاي 1995 – 2020 به ميليون نفر را نشان مي‌دهد................................... 46

جدول 2-4 ده کشوري که بيشترين تعداد گردشگر را جذب نموده اند(تعداد گردشگربين المللي وارده برحسب ميليون نفر)............ 47

جدول 2-5  درآمد حاصل از صنعت گردشگري در مناطق مختلف جهان (برحسب ميليارد دلار آمريکا).............................................. 49

جدول 3 -1   سيستم گردشگري........................... 54

جدول  4-1  جمعيت شهري شهرستان شوش 1385............... 74

جدول  4-2 جمعيت روستايي شهرستان شوش 1385............. 75

جدول 4-3  جمعيت شهرشوش را بر حسب جنس در طي سال‌هاي 1355 تا 1385 را نشان مي‌دهد............................................... 76

جدول 4-4  جمعيت و خانوار شهرستان شوش بر حسب  تقسيمات کشوري 1375     77

جدول 4-5  جمعيت فعال و غيرفعال در سال 1385........... 78

جدول  5-1 آمار بازديد کنندگان از برخي محوطه‌هاي تاريخي و موزه‌هاي شهرستان شوش................................................. 94

جدول 5-2 آمار بازديد کنندگان خارجي از آستان دانيال نبي(ع) رادرفروردين 88 نشان مي‌دهد....................................... 95

جدول 5-3  درصد وچگونگي استفاده ازقابليت‌هاي گردشگري استان توسط گروه‌هاي مختلف گردشگري

را نشان مي‌دهد....................................... 100

جدول 5-4 شاخص‌هاي جمعيت مقيم ورودي جهانگردان به هتل.. 101

جدول 5-5   مشخصات رستوران‌هاي شهرستان شوش............ 102

جدول 6-1 توزيع فراواني ودرصد پاسخگويان براساس جنس... 104

جدول 6-2 توزيع فراواني و درصد پاسخگويان بر اساس سن.. 105

جدول 6-3  توزيع فراواني و درصد پاسخگويان بر اساس ميزان تحصيلات  106

جدول شماره 6-4 توزيع فراواني و درصد پاسخگويان بر اساس ميزان درآمد    107

جدول شماره 6-5 توزيع فراواني و درصد گردشگران بر اساس محل اقامت 108

عنوان

صفحه

جدول شماره 6-6 توزيع فراواني و درصد گردشگران بر اساس مدت اقامت 109

جدول شماره 6-7:  توزيع فراواني و درصد گردشگران بر اساس هزينه سفر    110

جدول شماره 6-8: توزيع فراواني و درصد گردشگران بر اساس هدف بازديد    111

جدول شماره 6-9 توزيع فراواني و درصد گردشگران بر اساس مهم­ترين منابع اطلاع رساني از جاذبه‌ها.................................... 112

جدول شماره 6-10توزيع فراواني و درصد گردشگران بر اساس مهم­ترين مانع توسعه گردشگري در ......................................... 113

جدول شماره6-11: وضعيت امکانات و خدمات رفاهي از نظر گردشگران    114

جدولشماره 6-12: وضعيت امکانات بهداشتي و زير بنايي از نظر گردشگران   115

جدول شماره 6-13: نقش تبليغات در جذب جذب گردشگر...... 116

جدول شماره6-14: نقش معرفي جاذبه‌ها در توسعه گردشگري.. 117

جدول شماره6-15 : رضايت کلي گردشگران از مکان‌هاي گردشگري شهرستان شوش  118

جدول شماره 6-16: فراواني و درصد  پاسخگويان .......... 119

 جدول شماره 6- 17 آزمون کاي اسکوئر ................. 120

جدول شماره  6-18-ضريب همبستگي و ضريب تعيين رگرسيون.. 121

جدول6-19-تحليل واريانس رگرسيون(ANOVA).............. 121

 جدول(6-20):نظام تجزيه و تحليل SWOT................. 124

جدول( 6-21):نظام تجزيه و تحليل SWOT................. 125

جدول شماره(6-22)ماتريسSWOT ( عوامل اصلي تأثير گذار بر گردشگري شوش)بر اساس نظر کارشناسان.................................. 126

جدول شماره (6-23) رتبه بندي عوامل تأثير گذار از نظر کارشناسان  128

جدول شماره (6-24) ماتريس SWOT امتيازبندي عوامل اصلي تأثيرگذار بر گردشگري شوش بر اساس

نظر کارشناسان....................................... 130