چکیده

در اصطلاح لغوی، نخبه به معنای برگزیده و منتخب می باشد. درمعنای عام قدیم نخبه به گروه اندکی که جایگاه ویژه‌ای از لحاظ آداب و سنن، مقام روحانی و رفاه اجتماعی کسب کرده بودند، اطلاق می‌شد. قدرت این گروه، در یک نظام اجتماعی مبتنی بر قانون اساسی به عنوان اشتقاقی از حاکمیت و استقلال ملی توجیه و تعریف می‌گردد. امروزه نخبگان سیاسی به عنوان گروه‌های خاصی برگزیده می شوند و مشروعیت قانونی دارند.

باتوجه به تاكيد مقام معظم رهبري در سال 1385 به منظور تحقق بخشيدن در «استفاده صحيح و مناسب از ظرفيت هاي علمي نخبگان در راستاي توسعه همه جانبه كشورمشي نخبگان سياسي گذشته و معاصر ايران در عرصه جغرافیای سیاسی ایران نيز الگوي بديلي در مواجهه با پرورش نخبگان سياسي در كشور است گفتمان نخبگان اسلامي انقلاب ايران هم‌اكنون به گفتمان مسلط توده‌هاي مردم و نخبگان سياسي خاورميانه و نظام بين‌الملل درراستاي مقابله باگفتمان رايج تحميلي غربي تبديل شده است

دراین پژوهش، درراستای آزمون فرضیه های پیشنهادی، به روش مطالعات توصیفی، تحلیلی ومبتنی بردو روش کتابخانه ای و پژوهش میدانی انجام گرفته است با توجه به اهمیت و نقش نخبگان رسمی در ساخت جغرافیای سیاسی ایران به آن می پردازد بر مبنای چنین فرضیه ای است که ما روندرشدوتوسعه جغرافیای سیاسی را درایران از طریق تحلیل نخبگان سیاسی آن بررسی شده که نخبگان سیاسی یک مفهوم تجربی یا رفتاری است.

درسالهای قبل و پس از انقلاب اسلامی، جغرافیای سیاسی و هویت ملی ایرانی از فرهنگ سیاسی نخبگان بویژه نخبگان جمهوری اسلامی ایران تاثیرگرفته است. این تاثیررامی توان ازلحاظ ایدئولوژی انقلاب برتحکیم وتداوم هویت سرزمینی ایران درچارچوب گفتمان انقلاب اسلامی، تحول این ایدئولوژی ازگفتمان انقلاب به گفتمان اصلاحات، وتوسعه اقتصادی وشناخت بسترهای تکوینی گفتمان مردم سالاری دینی و گفتمان دولت اسلامی او نیز از لحاظ تاثیر بر مشارکت توده ای وبسیج سیاسی درچارچوب گفتمان انقلاب اسلامی برتحکیم وتداوم ناسیونالیسم ایرانی، تحول مفهوم مشارکت، و تاثیررویکردهای متفاوت برآندید.

واژگان کلیدی: فرهنگ سیاسی – نخبگان سیاسی-ایدئولوژی انقلابی- مشارکت سیاسی –گفتمان نخبگان- هویت ملی –جغرافیای سیاسی ایران

فهرست مطالب

عنوان                                                     صفحه

چکیده 1

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1) مقدمه 3

1-2) بیان مسئله 5

1-3) سوال تحقیق 6

1-4) فرضیه های تحقیق 6

1-5) پیشینه پژوهش 6

1-6) اهداف تحقیق 10

1-7) ضرورت تحقیق 11

1-7-1) انگیزه تحقیق 11

1-8) روش پژوهش 11

1-8-1) روش وابزارگردآوری داده ها 12

1-8-2) محدوده موردمطالعه 12

1-9) تعریف مفاهیم 12

1-9-1) جغرافیای سیاسی 12

1-9-2) نخبگان سیاسی 13

1-9-3) حکومت 13

1-9-4) ایران 13

1-10) محدودیت های تحقیق 14

فصل دوم:  مبانی نظری؛ مفاهیم ودیدگاه ها

2-1) مقدمه 16

2-2) تعاریف نخبه 16

2-3) تعریف نخبه از نظر پاره تو 17

2-4) نظریات نخبه گرایی 17

2-5) مفهوم نخبه پروري سياسي 18

2-5-1) نخبگان سنتی 19

2-5-2) نخبگان تکنوکرات 19

2-5-3) نخبگان مالکیت 19

2-5-4) نخبگان خارق العاده یا کاریزمایی 20

2-5-5) نخبگان ایدئولوژیکی 20

2-5-6) نخبگان سمبلیک 20

2-6) نخبه سیاسی از نظر دیدگاه های مختلف 20

2-7) نخبه در تعریف عام و خاص 23

2-8) نخبه گرایی؛ رو در رو با دموکراسی 26

2-9) نخبگان سیاسی از نگاه مفهومی 27

2-10) نظریه نخبگان سیاسی 27

2-10-1) نظریه پردازان نخبه سیاسی گائتانا موسکا 27

2-10-2) ویلفردوپاره تو 28

2-10-3) روبرت میشلز 29

2-11) نقد حکومت نخبگان 30

2-12) حکومت کنندگان و حکومت شوندگان 30

2-12-1) تاملي بر ديدگاه هاي تئوري نخبگان 30

2-12-2) ايتاليا; مهد تئوري نخبگان 31

2-12-3) نخبه گرايان کلاسيک 31

2-12-4) تئوري جديد نخبگان 33

2-13) حکومت 35

2-14) انواع حکومت 36

2-15) حکومت و دولت 36

2-16) حکومت و حکومت-ملت 37

2-17) حکومت و جامعه مدنی 37

2-18) انسان علیه حکومت 37

2-19) نظریه های کارکرد حکومت 38

2-20) آنارشیسم یا هرج و مرج گرایی 39

2-21) مارکسیسم 39

2-22) پلورالیسم یا کثرت گرایی 40

2-23) پست مدرنیسم 41

2-24) استقلال حکومت (نهادگرایی) 41

2-25) نظریات مشروعیت حکومت 42

2-26) مشروعیت الهی 42

2-27) قدرت منطقی-قانونی 42

2-28) واژه شناسی 43

2-29) تاریخچه 43

2-30) جوامع پیشا تاریخی فاقد حکومت 44

2-31) دوره نو سنگی 45

2-32) حکومت در اوراسیای باستان 46

2-33) حکومت در یونان باستان 46

2-34) حکومت فئودال 46

2-35) حکومت مدرن 47

2-36) » حكومت « مفهوم اوليه 49

2-37) هويت ملي و تاريخ نگارى 50

2-38) ايران پس از اسلام 50

2-39) خیزش فضایی جغرافیایی ایران 51

2-40) مفهوم هویت 51

2-41) هويت ايران در دنياى مدرن 52

2-42) بايدها و نبايدهاي نخبگان سياسي از منظر مقام معظم رهبري 55

فصل سوم: قلمرو جغرافیایی تحقیق

3-1) مقدمه 64

3-2) جغرافیای سیاسی و طبیعی ایران //ساختارهای دولت و حکومت در ایران 64

3-2-1) مشخصات جغرافیایی ایران 64

3-3) موقعیت جغرافیایی ایران 65

3-4) فلات ایران 66

3-5) کشور ایران 67

3-6) همسایگان و مناطق مرزی ایران 71

3-7) شکل جغرافیایی ایران 72

3-8) موقعیت ریاضی ایران 73

3-9) موقعیت نسبی ایران 74

3-10) موقعیت منطقه ای ایران 75

3-10-1) حوزه ژئوپلتیکی قفقاز آناطولی 75

3-10-2) حوزه ژئوپلتیکی خلیج فارس 76

3-10-3) حوزه ژئوپلتیکی دریای عمان و اقیانوس هند 76

3-10-4) حوزه ژئوپلتیکی فلات ایران 76

3-10-5) حوزه ژئوپلتیکی آسیای مرکزی 76

3-10-6) حوزه ژئوپلتیکی دریای کاسپین 76

3-11) موقعیت جهانی 77

3-12) موقعیت بری 77

3-13) موقعیت بحری 78

3-14) موقعیت استراتژیکی 78

3-15) سبب های استراتژیک بودن یک موقعیت جغرافیایی عبارت است از 78

3-15-1) موقعیت حایل 79

3-15-2) موقعیت ترانزیتی 80

3-15-3) موقعيت ژئوپوليتيك ايران 81

3-16) تاثیرپذیری مسائل ژئوپلتیکی ایران از موقعیت جغرافیایی 84

3-17) مسائل سیاسی و جنگ 85

3-18) ویژگی ها و عوامل جغرافیایی موثر در کاهش قدرت ملی ایران 86

3-19) مسائل ژئواکونومی 87

3-20) تفاوت جغرافیای سیاسی وژئوپلتیک 90

3-21) پیدایش حکومت: (مجتهد زاده، 1381ص68) 90

3-22) پیدایش دولت 91

3-23) نظریه های پیدایش دولت در ایران 91

3-23-1) نظریه استبداد شرقی مونتسکیو و هگل 91

3-23-2) نظریه وجه دولت تولید آسیایی 92

3-23-3) نظریه دولتهای آبی (هیدرولیک) 93

3-23-4) نظریه ضرورت امنیت و دفاع 93

3-23-5) نظریه انسان شناسی 94

3-23-6) نظریه حکومت ملکوتی – مردمی 94

فصل چهارم:  یافته های تحقیق

4-1) مقدمه 96

4-2) شاه ایران و ترکیب نخبگان سیاسی 96

4-3) شاه ایران و نخبگان مخالف 97

4-3-1) تضعیف روحیه و سیاست زدایی 98

4-3-2) تبعید دولتی 98

4-3-3) تبعید خودخواسته 98

4-3-4) دادن پست های خارجی 98

4-3-5) برکناری از مقام 98

6-3-6) زندانی کردن 99

4-4) شاه ایران ونخبگان 99

4-5) رویکردی تاریخی درباره ماهیت نخبگان در جامعه ایران 101

4-6) تحلیلی درباره زمینه اجتماعی نخبگان سیاسی معاصر 102

4-6-1) محل تولد و محل سکونت 102

4-6-2) سن 102

4-6-3) دین 103

4-6-4) پدران نخبگان، پسران نخبگان 103

4-6-5) آموزش 103

4-6-6) زبان های خارجی 104

4-6-7) سفرهای خارجی 104

4-6-8) مشاغل 104

4-7) گرایش نخبگان سیاسی 104

4-8) نتایج گرایش نخبگان 105

4-8-1) بیگانه هراس 105

2-8-2) گرایش نسبت به شاه 106

4-8-3) بی اعتمادی اجتماعی 106

4-8-4) بی اعتمادی خانوادگی؛ 106

4-8-5) بی اعتمادی دولتی 106

4-8-6) پوپولیسم-گرایش غیر نخبگی 106

4-9) هزینه سیاست در ایران 106

4-10) نقش نخبگان سیاسی در پذیرش قطع نامه 598 شورای امنیت 107

4-11) مشی وسیره نخبگان سیاسی گذشته ومعاصر ایران 111

4-12) احزاب چپ گرای اسلامی 115

4-13) احزاب و گروه های سوسیالیست و مارکسیست 115

4-14) نیرو ها و سازمانهای سیاسی در سالهای پس از انقلاب 120

4-15) سیاست و اقتدار کاریزمایی: 68-1358 126

4-16) سیاست و اقتدار سنتی: 76-1386 127

4-17) موقعیت نخبگان ایران 132

4-18) بیداری اسلامی، خودشناسی نخبگان و دفاع از آن 136

4-19) دلیل تأثیر گذاری گفتمان انقلاب اسلامی بر بیداری اسلامی 137

4-20) دستاور های گفتمان نخبگان انقلاب اسلامی 138

4-21) پیامد های تغییرات جمعیتی بر مشروعیت نظام سیاسی در ایران 143

4-22) تاثیرات گفتمان صدور انقلاب اسلامی 147

4-22-1) استقلال‌گرايي 148

4-22-2) جامع‌گرايي 148

4-22-3) عام‌گرايي و خاص‌گرايي 148

4-23) منازعات نخبگان سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران 149

4-24) نخبگان و بسط دایره گفتمانی انقلاب اسلامی 149

4-25) طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت 151

4-25-1) علت طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت چه بود؟ 151

4-25-2) مفهوم شناسی موضوع 151

4-25-3) الگو 152

4-25-4) اسلامی 152

4-25-5 ) ایرانی 152

4-25-6 ) پیشرفت 153

4-26) اهداف تشکیل نشست‌های اندیشه راهبردی 153

4-26-1) پیش‌فرض‌ها 153

4-27) عرصه‌های پیشرفت 154

4-27-1) پیشرفت در عرصه تفکر، منطق و بصیرت 154

4-27-2) پیشرفت در عرصه علم 154

4-27-3) پیشرفت در عرصه زندگی و کارو تلاش 154

4-27- 4) پیشرفت در عرصه معنویت، ایمان و اخلاق 154

4-28) الزامات مهم طراحی الگوی پیشرفت اسلامی 155

4-28-1) اعتقاد به توحید و مبدا عالم: 155

4-28-2) توجه کامل به معاد، محاسبه و زندگی پس از مرگ 155

4-28-3 ) نگاه اسلامی به رستگاری و محور بودن انسان 155

4-28-4 ) پیوستگی دنیا و آخرت 155

4-28-5 ) توجه به نگاه اسلام به امر حکومت 155

4-28-6 ) نگاه اسلامی و نگاه غیر مادی به اقتصاد 156

4-28-7) عدالت محوری 156

4-29) دیگرالزامات تحقق الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت 156

4-30) دلایل ایجاد مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت برای نخبگان 157

4-31) نقاط افتراق و اشتراک توسعه و پیشرفت 157

4-31-1) عدالت 158

4-31-2 ) الگوی بومی یا غربی 158

4-31-3 ) نگاه به انسان 158

4-31-4) پیشنهاد کابردی 158

4-32 ) تاثیرگفتمان نخبگان سیاسی انقلاب اسلامی برتحکیم وتداوم هویت سرزمینی ایران 159

4-32-1) تاثیر گفتمان نخبگان سیاسی انقلاب اسلامی برتحکیم وتداوم هویت سرزمینی ایران 159

4-32-2) بستر های تکوینی گفتمان مردم سالاری دینی و تأثیر آن بر تحیکم و تداوم هویت سرزمینی ایران 162

4-23-3) بستر های تکوینی گفتمان دولت اسلامی و تأثیر آن بر تحیکم و تداوم هویت سرزمینی ایران 164

4-24) تأثیرگفتمان نخبگان سیاسی با مشارکت توده ای بسیج سیاسی بر تحکیم و تداوم ناسیونالیزم ایرانی 164

4-24-1) تطابق گفتمان نخبگان سیلسی انقلاب اسلامی با مشارکت توده ای و بسیج سیاسی و تأثیر آن بر تحکیم و تداوم ناسیونالیزم ایرانی طی مقطع 68-1357 164

4-24-2) تحول مشارکت توده ای و بسیج سیاسی از گفتمان انقلاب اسلامی به گفتمان اصلاحات و توسعه ی اقتصادی و تاثیر بر تحکیم و تداوم ناسیونالیزم ایرانی طی مقطع1368-76 167

4-24-3) تاثیر انتخابات دوم خرداد 1376و رویکرد اصلاحات برتحکیم و تداوم ناسیونالیزم ایرانی 168

4-24-4) تاثیرروی کار آمدن دولت نهم و رویکرد دولت اسلامی برتحکیم و تداوم ناسیونالیزم ایرانی 169

فصل پنجم: نتیجه گیری

5-1) مقدمه 173

5-2) ارزیابی فرضیه ها 173

5-2-1) فرضیه اول 173

5-2-2) فرضیه دوم 174

5-3) نتیجه گیری 174

5-4) پیشنهادات 175

منابع وماخذ 181

فهرست  نقشه ها

عنوان                                           صفحه

3-1) نقشه ماهواره ای ایران ......................... 70

3-2) نقشه موقعیت ایران در کره زمین................. 83

3-3) موقعیت جغرافیایی ایران ........................ 89