چکیده:

زمینه و هدف: امروزه اهمیت مسأله اضطراب کتابخا‌نه‌اي به عنوان عاملی بازدارنده در استفاده درست از کتابخانه‌ها به ویژه کتابخانه‌های دانشگاهی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. پژوهش‌های گوناگونی به منظور ارائه راه‌کارهایی در جهت کاهش این نوع اضطراب انجام شده است؛ پژوهش حاضر نیز با هدف تعیین رابطه بین هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌اي دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس، سعی دارد تا مهارت‌های هوش هیجانی را به عنوان یکی از راه‌کارهای کاهش اضطراب کتابخانه‌اي معرفی کند.

روش پژوهش: روش این پژوهش توصیفی پيمايشي و از نوع همبستگی مي‌باشد. در مجموع 700 دانشجو از دانشگاه علوم پزشکی بوشهر (وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي) و دانشگاه خلیج فارس (وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فناوري) به شیوه نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از پرسشنامه‌ هنجاریابی شده هوش هیجانی سیبریاشرینک و پرسشنامه بومی سازی شده اضطراب کتابخانه‌اي بوستیک، جمع‌آوری شد و با استفاده از نرم‌افزار SPSS و آزمون­های آماری تی تک متغیّره، تی مستقل، آزمون اف، کروسکال والیس، من ویتنی، آزمون همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون خطی در سطح معناداری (05/0P value>) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد دانشجویان این دو دانشگاه از اضطراب کتابخانه‌ای پایین‌تر از سطح متوسط برخوردارند (73/91) و این اضطراب فقط در مؤلّفه "عوامل مکانیکی" بالاتر از سطح متوسط قرار دارد. با مقایسه دانشجویان دختر و پسر مشاهده شد که آنها در سطح معناداری 97/0 تفاوتی از نظر اضطراب كتابخانه‌اي ندارند؛ البته از نظر مقايسه مؤلّفه­ها، بین دانشجویان دختر و پسر فقط از نظر "عوامل ناشي از تعامل با كتابداران" تفاوت معناداري وجود دارد. سطح هوش هیجانی دانشجویان نیز بالاتر از حد متوسط قرار دارد (03/106) که بالاترین میزان هوش هیجانی مربوط به مؤلّفه مهارت‌های اجتماعی می‌باشد. با مقایسه دانشجویان دختر و پسر مشاهده شد که آنها در سطح معناداری 9/0 تفاوتی از نظر هوش هیجانی ندارند؛ البته از نظر مقايسه مؤلّفه­ها، دانشجویان دختر و پسر فقط از نظر "هوشیاری اجتماعی" تفاوت معناداري دارند. همچنین بین هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان رابطه معکوس و معناداری وجود داشت (41/0- r =). این نتیجه در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر (39/0- r =) و دانشگاه خیج فارس (43/0- r =) نیز به دست آمد. همچنین بین مؤلّفه‌های هوش هیجانی- به غیر از مؤلّفه خودانگیزی- و اضطراب کتابخانه‌ای و مؤلّفه‌های آن رابطه معکوس و معناداری وجود داشت.

نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های پژوهش و وجود رابطه معنادار هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای، به نظر می‌رسد توجه به هوش هیجانی برای کاهش سطح اضطراب دانشجویان هنگام استفاده از کتابخانه و درنتیجه بهره‌وری بهتر کتابخانه‌ مؤثر و ارزشمند باشد. در پایان پیشنهادهایی در سطح کتابداران و مدیران کتابخانه داده شده است.

کلیدواژه­ها: اضطراب كتابخانه‌اي، هوش هيجاني، دانشگاه علوم پزشكي بوشهر، دانشگاه خليج فارس بوشهر، دانشجويان.

فهرست مندرجات

فصل اول: مقدمه و کلیّات

1. بیان مسأله 2

1-1. مقدمه 2

1-2. تعریف مسأله 3

1-3. ضرورت اجرای پژوهش 5

1-4. هدف‌ اصلی پژوهش 6

1-5. هدف‌هاي فرعی پژوهش 6

1-6. سؤال‌هاي پژوهش 7

1-7. مبانی نظری 7

1-7-1. مفدمه 7

1-7-2. هوش 8

1-7-3. هوش هیجانی 8

1-7-4. مقايسه هوش هيجاني و بهره هوشي يا هوش شناختي 10

1-7-5. تاریخچه شكل‌گيري هوش هيجاني 11

1-7-6. آموزش جهت ارتقاء مهارت‌های هوش هیجانی 13

1-7-7. رويكردهاي رايج در حوزه‌ هوش هيجاني و الگوي استفاده‌شده در پژوهش 16

1-7-8. ويژگي‌هاي افراد با هوش هیجانی  بالا 18

1-7-9. هوش هيجاني وجنسیت 20

1-7-10. هوش هيجاني و اضطراب 21

1-7-11. اضطراب 23

1-7-12. انواع اضطراب 25

1-7-13. تاریخچه اضطراب کتابخانه‌ای 29

1-7-14. راه‌هاي کاهش اضطراب کتابخانه‌ای 31

1-7-15. هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه‌ای 32

1-7-16. نتيجه‌گيري 34

1-8. مروری بر پژوهش‌هاي پیشین در داخل و خارج از ایران 35

1-8-1. پژوهش‌هاي انجام شده در خارج کشور 35

1-8-1-1. مطالعات حوزه هوش هیجانی.. 35

1-8-1-2. مطالعات حوزه اضطراب كتابخانه‌اي.. 38

1-8-2. پژوهش‌هاي انجام شده در داخل کشور 45

1-8-2-1. مطالعات حوزه هوش هیجانی.. 45

1-8-2-2. مطالعات حوزه اضطراب كتابخانه‌اي.. 48

1-8-3. نتيجه‌گيری 50

1-9. تعريف متغيّرهاي نظری و عملیاتی پژوهش 51

فصل دوّم:­ روش‌شناسی پژوهش

2. روش‌شناسی پژوهش 53

2-1. مقدمه 53

2-2. روش‌شناسی پژوهش 53

2-3. جامعه پژوهش و حجم نمونه 53

2-3-1. روش محاسبه حجم نمونه و تعداد آن 55

2-4. ابزارها و مراحل گردآوری اطلاعات 56

2-4-1. پرسشنامه سیبریاشرینک 56

2-4-2. مقیاس اضطراب کتابخانه‌ای بوستیک 57

2-5. روایی و پایایی ابزارهای گردآوری اطلاعات 60

2-5-1. روایی 60

2-5-2. پایایی 60

2-6. فرآیند گردآوری داده‌ها 61

2-7. تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها 61

2-7-1. آزمون فرض نرمال بودن متغیّرها 61

فصل سوم: تجزیه و تحلیل یافته‌ها

3. تجزیه و تحلیل یافته‌ها 64

3-1. مقدمه 64

3-2. توصیف متغیّرهای مورد مطالعه 64

3-2-1. تحلیل اطلاعات جمعیّت­شناختی 64

3-2-2. اطلاعات مربوط به نوع دانشگاه و دانشکده 66

3-3. پاسخ به سؤال‏هاي اصلي پژوهش 66

فصل چهارم: بحث و نتیجه‌گیری   

4.  بحث و نتیجه‌گیری 95

4-1. مقدمه 95

4-2. خلاصه یافته‌های مرتبط با سؤال‌ها و بحث پیرامون آنها 95

4-3. نتیجه‌گیری کلی 97

4-4.پیشنهادها 106

4-4-1. پیشنهادهای کاربردی پژوهش 106

4-4-1-1. پیشنهادهای کاربردی برای کتابداران 106

4-4-1-2. پیشنهادهای کاربردی برای مدیران کتابخانه‌ها 107

4-4-2. پیشنهادهایی برای پژوهش‌ها و مطالعه‌های آینده 108

4-5. محدودیت‌های اجرای پژوهش 109

 فهرست منابع 112

منابع فارسی 110

منابع انگلیسی 114

فهرست تصاویر وجداول

جدول 1-1.  سير تحول مفهوم هوش هيجاني، برگرفته از مبانی نظری پژوهش 12

تصویر 1-1. الگوي چهار مرحله‌اي تقويت سواد هيجاني شرايور 15

جدول 1-2. ويژگي افراد با هوش هيجاني باالا 19

جدول 2- 1. فراوانی رشته و دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و خلیج فارس به تفکیک دانشکده­ها 54

جدول2-2. توزیع فراوانی و فراوانی نسبی آزمودنی‌ها بر حسب جنسیت، دانشگاه و دانشکده(N=655) 55

جدول 2-3. ضرايب آلفاي كرونباخ براي متغيّرهاي پژوهش 61

جدول 2-4. نتايج آزمون کولموگروف- اسمیرنوف برای امتیاز کل و امتیاز مؤلّفه­های هوش هیجانی و اضطراب کتابخانه­ای 62

جدول 3-1. متغیّرهای مستقل و وابسته پژوهش به تفکیک 64

جدول 3-2. توزیع فراوانی و فراوانی نسبی دانشجویان بر حسب جنسیت، دانشگاه و دانشکده 65

جدول 3-3. تصویری کلي از پاسخ‏هاي آزمودنی‌ها به گویه‏هاي مربوط به اضطراب کتابخانه‌ای 68

جدول 3-4. تی تک متغیره برای تعیین میزان اضطراب كتابخانه‌اي دانشجویان به تفکیک دو دانشگاه 69

 جدول 3-5. سطح‌بندی اضطراب كتابخانه‌اي بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و دانشگاه خلیج فارس 70

جدول 3-6. تی تک متغیره برای تعیین میزان اضطراب كتابخانه‌اي دانشجویان در مؤلّفه‌هاي مختلف 70

جدول3-7. تی مستقل برای سنجش تفاوت مؤلّفه­های اضطراب كتابخانه‌اي دانشجویان دختر و پسر 71

جدول 3-8. ميانگين رتبه نمره‌های دريافتي مؤلّفه­های عوامل عاطفی و فقدان مهارت‌هاي كتابخانه‌اي به تفکیک جنسیت 72

جدول 3-9. میانگین  نمره‌های دريافتي اضطراب كتابخانه‌اي و مؤلّفه­های آن به تفكيك دو دانشگاه­ 72

 جدول 3-10. ميانگين رتبه نمره‌های دريافتي مؤلّفه­ فقدان مهارت‌هاي كتابخانه‌اي به تفکیک دو دانشگاه 73

جدول 3-11. ميانگين رتبه نمره‌های دريافتي اضطراب كتابخانه‌اي و مؤلّفه­های آن به تفكيك دانشکده­ها در علوم پزشكي بوشهر 74

جدول 3-12. ميانگين رتبه نمره‌های دريافتي اضطراب كتابخانه‌اي و مؤلّفه­های آن به تفكيك دانشکده­ها در دانشگاه خلیج فارس 75

جدول 3-13. تی تک متغیره برای تعیین میزان اضطراب كتابخانه‌اي در مؤلّفه‌هاي مختلف دانشجویان دانشگاه علوم پزشكي 75

جدول 3-14. تی تک متغیره برای تعیین میزان اضطراب كتابخانه‌اي در مؤلّفه‌هاي مختلف دانشجویان دانشگاه خلیج فارس 76

جدول3-15. میانگین وزنی برای سنجش تفاوت مؤلّفه‌هاي اضطراب كتابخانه‌اي دانشجویان در هر دو دانشگاه 77

جدول 3-16. تصویری کلي از پاسخ‏هاي آزمودنی‌ها به گویه‏هاي مربوط به هوش هیجانی 78

جدول3-17. تی تک متغیره برای تعیین میزان هوش هیجانی دانشجویان به تفکیک دو دانشگاه 79

جدول3-18. تی تک متغیره برای تعیین میزان هوش هيجاني در مؤلّفه‌هاي مختلف در دانشجویان 80

جدول3-19. تی مستقل برای سنجش تفاوت مؤلّفه­های هوش هیجانی دانشجویان دختر و پسر 81

جدول 3-20. ميانگين رتبه نمره‌های دريافتي مؤلّفه­های خودآگاهی و خودمدیریتی به تفکیک جنسیت 82

جدول3-21. ميانگين  نمره‌های دريافتي هوش هیجانی و مؤلّفه­های آن به تفكيك دو دانشگاه­ 82

جدول 3-22. ميانگين رتبه نمره‌های دريافتي مؤلّفه­های خودانگیزی به تفکیک دو دانشگاه 83

 جدول 3-23. ميانگين رتبه نمره‌های دريافتي هوش هیجانی و مؤلّفه­های آن به تفكيك دانشکده­ها در دانشگاه علوم پزشكي بوشهر 83

 جدول 3-24. ميانگين رتبه نمره‌های دريافتي هوش هیجانی و مؤلّفه­های آن به تفكيك دانشکده­هادر دانشگاه خلیج فارس 84

 جدول 3-25. تی تک متغیره برای تعیین میزان هوش هیجانی در مؤلّفه‌هاي مختلف دانشجویان دانشگاه علوم پزشكي 85

جدول 3-26. تی تک متغیره برای تعیین میزان هوش هیجانی در مؤلّفه‌هاي مختلف دانشجویان دانشگاه خلیج فارس 85

جدول3-27. میانگین وزنی برای سنجش تفاوت مؤلّفه‌هاي هوش هیجانی دانشجویان 85

جدول 3-28. همبستگی بین مؤلّفه‌‌های هوش هیجانی و مؤلّفه‌‌های اضطراب كتابخانه‌اي دانشجويان دو دانشگاه 86

جدول 3-29. همبستگی بین مؤلّفه‌‌های هوش هیجانی و مؤلّفه‌‌های اضطراب كتابخانه‌اي دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي بوشهر 88

جدول 3-30.خلاصه مشخصه‌های آماری رگرسیون تأثیر مؤلّفه‌‌های هوش هیجانی بر اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان علوم پزشکی 89

جدول 3-31. همبستگی بین مؤلّفه‌‌های هوش هیجانی و مؤلّفه‌‌های اضطراب كتابخانه‌اي دانشجويان دانشگاه خلیج فارس 90

جدول 3-32. خلاصه مشخصه‌های آماری رگرسیون تأثیر مؤلّفه‌‌های هوش هیجانی بر اضطراب کتابخانه‌ای دانشجویان خلیج فارس 92

جدول 3-33. خلاصه مشخصه‌های آماری رگرسیون تأثیر مؤلّفه‌‌های اضطراب کتابخانه‌ای بر هوش هیجانی دانشجویان 93