چکیــده

رشد روزافزون جمعیت و به دنبال آن توسعه فعالیتهای صنعتی از یک سوء و عدم رعایت الزامات زیست محیطی ازسوی دیگر، سبب شده است تا درچند دهه اخیر مقادیر هنگفتی ازآلاینده ها وارد محیط زیست شوند. تجمع بعضی ازعناصر سنگین خطرناک می تواند کاربرد خاک برای تولید محصول سالم را برای زمین های کشاورزی محدود کرده و باعث آسیب زدن به انسان و سایر جانداران شود. لذا تحقیق حاضر با هدف بررسی وضعیت آلودگی خاک های برخوار به فلزات سرب و کادمیم  صورت گرفت. برای انجام کار ابتدا طی بازدید صحرائی و بررسی های اولیه اراضی برخوار غربی واقع در شرق صنایع آلاینده پالایشگاه، پتروشیمی و نیروگاه شهید محمد منتظری تا محدوده 20 کیلو متری انتخاب شد. سپس نمونه گیری از خاک از عمق 10-0 سانتیمتری به صورت تصادفی و در منطقه انتخابی در 41 نقطه و در هر نقطه به صورت نمونه گیری مرکب صورت گرفت . نمونه های خاک با انتقال به آزمایشگاه، هوا خشک شده و از الک 2 میلی متری عبور داده شده و برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی و غلظت قابل جذب و کل نمونه ها اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که غلظت کادمیم درخاک های منطقه ازحد مجاز بالاتر بوده و این خاک ها دارای آلودگی ازنظرکادمیم هستند بررسی نقشه و نمودارها نشان داد که میزان کادمیم خاک با طول جغرافیایی رابطه دارد و با افزایش طول جغرافیایی و درنتیجه دورشدن از صنایع مادر، میزان کادمیم خاک افزایش می یابد. در رابطه با سرب نتایج نشان داد که مقدار سرب درخاک های منطقه ازحد مجاز بالاتر است و خاک های منطقه دارای آلودگی از نظر سرب هستند بررسی نقشه نشان می دهد که پراکندگی مکانی سرب درمنطقه الگوی خاصی ندارد.

واژگان کلیدی: آلودگی، خاک ، فلزات سنگین،کادمیم ، سرب

فصل اول

مقدمه

آلودگي خاك خطرات روز افزوني براي سلامتي انسانها و محيط زيست دارد. عناصر سنگين از جمله مهمترين آلاينده ها در محيط زيست به شمار مي آيند كه در چند دهه اخير به شدت مورد توجه قرار گرفته اند . تجمع عناصر سنگين در خاك، به ويژه در زمين هاي كشاورزي، امري تدريجي بوده و غلظت عناصر سنگين مي‌تواند به سطحي برسد كه امنيت غذايي بشر را تهديد نمايد.

سالانه هزاران تن از اين عناصر كه ناشي از فعاليتهاي شهری ، صنعتي و كشاورزي است وارد خاك مي شود. مطالعه محققان مختلف در داخل كشور نشان مي دهد كه تشديد فعاليت هاي صنعتي در كشور از يك سو و عدم رعايت مسائل و استانداردهاي زيست محيطي از طرف بعضي از صاحبان صنايع از سوي ديگر، موجبات آلودگي محيط زيست بعضي از مناطق كشور را فراهم ساخته است.

خاك از اجزاء مهم بيو سفر كره زمين بوده و در سلامتي انسان و حيوان نقش مهمي دارد. خاك نه تنها نقش مهمي در توليد غذا و پوشاك دارد بلكه در نگهداري كيفيت محيط زيست تأثير مهمي را داراست.  بنابراين آلودگي خاك توسط مواد شيميايي، يكي از موارد مهم مسايل زيستي به شمار مي آيند.

در چند دهه گذشته با پيشرفت صنعت، مقدار عناصر سمي در خاك افزايش داشته است. پساب هاي شهری و صنعتي، پسماندهای جامد حاصل از فعالیتهای مختلف شهری، صنعتی و کشاورزی، انواع كودها و سموم شيميايي از منابع آلوده كننده مهم خاك با عناصر سمي هستند.

1-1 بیان مسئله

 آلودگی خاک خطرات روز افزونی برای سلامتی انسانها و محیط زیست دارد. که در چند دهه اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته اند .                         

مواد آلوده کننده وارد در محیط زیست یا منشا طبیعی دارند یا در نتیجه ی اعمال انسان به وجود می آیند. اغلب آلودگی های طبیعی در یک نقطه متمرکز نمی شوند و به حد غیر قابل ضرر تجزیه می شوند. برعکس حاد ترین نوع آلودگی انسانی نزدیک شهر ها و یا نقاط صنعتی، یعنی در جایی که آلوده کننده ها به صورت متراکم و کم حجم در هوا، آب و خاک متمرکز می شوند اتفاق می افتد. به علاوه بسیاری از آلودگی های انسانی ترکیبات شیمیایی هستند که با طرق طبیعی تجزیه نمی شوند. بنابراین هر شهر یا نقطه ای که درمجاورت یک عامل موثر اقتصادی آلاینده قرار می گیرد. بدون شک تحت تاثیر آن قرار گرفته و اثرات آن در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و مسائل زیست محیطی مشاهده می شود. آلودگی محیط زیست درهرجزء (آب، خاک، هوا و گیاه) مسئله ای است که اثرات زیانبار آن در دراز مدت مشهود خواهد شد. خاک درحقیقت حساس ترین و مهمترین بخش حیاتی زمین است .خاک ها علاوه بر نقشی که در تداوم حیات به عهده دارند در تکامل و حتی پیدایش حیات نیز تأثیر عمده ای به جای گذاشته اند. بالطبع فعالیت های صنایع ودر نتیجه آلودگی خاک اثرات جبران ناپذیری را برزندگی ما می گذارد و شناخت منابع آلوده کننده و جلوگیری ازآلودگی خاک استفاده بهینه ازمنابع را امکان پذیر ساخته و خطرات زیست محیطی را به حداقل می رساند. با توجه به اهمیت خاک به عنوان منبع مهم و اساسی درتولید ثروت جامعه و در برنامه های توسعه و سلامت جامعه، ما باید به برنامه سلامت و حفاظت خاک توجه کافی نموده و در عدم آلودگی یا حفظ کیفیت طبیعی آن بکوشیم.

نیروگاه شهید محمد منتظری، پتروشیمی و پالایشگاه و تعدادی صنایع بزرگ و کوچک دیگر در منطقه برخوار غربی قرار گرفته و توسعه اقتصادی این منطقه را فراهم نموده است. این رونق اقتصادی قطعا سبب ایجاد  آثار زیست محیطی قابل توجه نیز شده است که بررسی آن دارای اهمیت است. یکی از مهمترین اثرات زیست محیطی این صنایع آلودگی خاک از طریق ورود پسماندهای جامد و مایع  به خاک و همچنین رسوب ذرات معلق حاصل از این صنایع به سطح خاک و گیاهان منطقه و جذب شدن به خاک است. لذا با توجه به اهمیت موضوع این پروژه جهت بررسی میزان آلودگی خاک منطقه  به عناصر سنگین خطرناک  کادمیم و سرب اجرا گردید.