چکیده پایان نامه( شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده):

توسعه پایدار، از جمله مسایل کلیدی و پرکاربرد دنیای نوین به شمار می رود. صنعت گردشگری نیز در پیوند مستقیم با جغرافیا، از این مقوله مستثنی نیست. تغییر کاربری سایت معدن متروکه (اعم از روباز و زیرزمینی)، در دهه های اخیر از اهمیت بسزایی در سطح بین المللی برخوردار بوده، چنانکه نمونه های متعددی از این دست در سرتاسر دنیا یافت می شود؛ در حالیکه در کشور ما هنوز در این راستا اقدام قابل توجهی صورت نپذیرفته است. در این پایان نامه نیز، سعی شده تا پیوند میان مثلث گردشگری و معدن و جغرافیا، از دیدگاهی نوین مورد بررسی قرار گیرد. استان یزد با برخورداری از اقلیم خاص و منابع سرشار معدنی از یک سو و اهمیت اجرای توسعه پایدار و ملاحظات زیست محیطی پس از معدن کاری از سوی دیگر، پتانسیل آن را دارد تا پذیرای گردشگران داخلی و خارجی بیشتری در سطح استان باشد؛ در این راستا با استفاده از نرم افزار Expert Choice و روش تحلیل سلسله مراتبی MADM(AHP)، سعی گردید تا در راستای اجرای گردشگری پایدار، امکان سنجی تغییر کاربری معدن متروکه روباز واقع در روستای دره زرشک(منطقه تفت)، به سایت توریستی مورد بررسی قرار گیرد ونتیجه به دست آمده نمایانگر برتری گزینه سایت توریستی نسبت به سایر گزینه هاست که معیارهای اقتصادی و اجتماعی در این وزن دهی بیشترین تاثیر را داشته اند. امید است تا این مقال راهگشایی باشد برای اجرای گردشگری پایدار در سایت های معدن متروکه که پراکندگی آنها در میهن عزیز ما ایران، بسی قابل تامل می باشد.

 فهرست مطالب

عنوان                                                           صفحه

         فصل اول- کلیات طرح تحقیق 1

1-1 مقدمه_ 1

1-2 اهداف تحقیق_ 3

1-3 هدف اصلی_ 3

1-4 پیشینه تحقیق_ 3

1-5 سؤال ها و فرضیه های تحقیق_ 4

1-5-1 سؤال ها_ 4

1-5-2 فرضیه ها_ 4

1-6 متغیرها و شاخص های تحقیق_ 5

1-6-1 متغیرهای مستقل_ 5

1-7 متغیرهای وابسته_ 5

1-8 روش تحقیق و مراحل انجام کار_ 6

1-9 مفاهیم و واژه های کلیدی_ 7

          فصل دوم- مبانی نظری و ادبیات تحقیق 8

2-1 مقدمه_ 8

2-2 انواع گزینه های مدیریتی ممکن پس از بستن معدن_ 8

2-2-1 بازگردانی_ 10

2-2-2 احیا_ 11

2-2-3 اکوسیستم های جایگزین_ 12

2-2-4 چشم پوشی_ 12

2-3 مقایسه گزینه ها به روش سلسله مراتبی(AHP)_ 13

2-4 تحلیل برازندگی زمین معدنکاری شده_ 14

2-5 نمونه های تغییر کاربری معدن متروکه در سطح جهانی_ 16

2-5-1 معدن الماس کیمبرلی_ 16

2-5-2 گلدریف سیتی_ 18

2-5-3 پروژه ادن( Eden Project)_ 20

2-5-4 دستاوردهای پروژه ادن_ 21

2-5-5 سد باطله کنکات_ 22

2-5-6 معدن  مس آلاسکا_ 23

2-5-7 بازسازی کارخانه ذوب و محل انباشت باطله معدن مس نوادا_ 24

2-5-8 معادن آهن استیپ راک_ 26

2-5-9 معدن طلا و مس کاباکال_ 28

2-5-10 منطقه Cove3- پروژه AML_ 30

2-6 چشم انداز_ 32

2-7 مورفولوژی چشم انداز_ 34

2-8 اکولوژی چشم انداز_ 35

2-9 ارزش گذاری سبز  Green Accounting_ 36

2-9-1 ارزش گذاری منابع طبیعی در اقتصاد ملی_ 36

2-9-2 توسعه پایدار_ 37

2-10 گردشگری_ 38

2-10-1 انگیزه های سفر_ 40

2-10-2 گونه های گردشگری_ 41

2-10-3 گردشگری از نظر مکان مقصد_ 42

2-11 گردشگری پایدار_ 45

2-12 نمونه ای دیگر از اجرای توریسم پایدار_ 51

2-12-1 راهکارهای توریسم پایدار آفریقای جنوبی_ 51

2-13 اکوتوریسم و جوامع محلی_ 53

2-14 گردشگری روستایی_ 57

2-15 مدرنیته و گردشگری_ 60

2-16 برنامه ریزی گردشگری و فرآیند توسعه_ 63

2-17 مزایای گردشگری برای منطقه_ 68

2-17-1 اقتصادی_ 69

2-17-2 اجتماعی_ 69

2-17-3 توسعه_ 69

2-17-4 احساس هویت و غرور ملی_ 70

2-17-5 پشتیبانی از حفظ منابع طبیعی_ 70

2-18 گردشگری و درآمد ملی_ 70

2-19 گردشگری و اشتغال_ 72

2-20 گردشگری و فرهنگ_ 75

2-21 مثالی از بهره برداري غيراصولي وبي رويه ازمعادن سنگ، به عنوان عامل اصلي تخريب منابع طبيعي تکاب_ 76

2-22 گزینه ها ی مورد بحث_ 80

2-23 معیارهای مورد بحث_ 81

             فصل سوم- ویژگی های جغرافیایی ناحیه مورد مطالعه 84

3-1 مقدمه_ 84

3-2 معرفی (یزد- تفت- روستای دره زرشک)_ 86

3-3 زمین شناسی ناحیه_ 88

3-4 ژئومورفولوژی_ 90

3-5 گسله های مهم_ 93

3-6 توپوگرافی ناحیه_ 93

3-7 خاک شناسی_ 96

3-8 گسله های مهم_ 96

3-8-1 گسله کلمرد_ 97

3-8-2 گسله پشت بادام_ 97

3-8-3 گسل درونه_ 97

3-8-4 گسله دهشیر- بافت_ 97

3-8-5 گسله شهر بابک_ 98

3-8-6 گسل نايبند_ 98

3-8-7 گسله دره زرشک_ 99

3-9 ویژگی های اقلیمی_ 101

3-10 منطقه آسایش_ 103

3-11 جریانات هوایی موثر بر منطقه_ 104

3-11-1 توده هوای آرکتیکArctic 104

3-11-2 توده هوای قطبی بری Polar Continental 105

3-11-3 توده هوای قطبی بحریPolar Maritime 105

3-11-4 توده هوای حاره بری Tropical Continental 105

3-11-5 توده هوای حاره بحری Tropical Marihine 105

3-11-6 رژیم دمایی منطقه_ 106

3-11-7 بارندگی_ 109

3-11-8 باد_ 113

3-11-9 روزهای یخبندان_ 115

3-11-10 رطوبت نسبی_ 116

3-11-11 ساعات آفتابی_ 119

3-11-12 ابرناکی_ 120

3-11-13 تبخیر_ 120

3-12 سابقه زلزله در منطقه_ 121

3-13 اکوسیستم منطقه_ 121

3-14 هیدرولوژی_ 122

3-14-1 آبهای سطحی_ 122

3-14-2 آبهای زیرزمینی_ 125

3-15 سیل خیزی و رواناب حوزه_ 127

3-16 حیات گیاهی و جانوری منطقه_ 129

3-17 نقش گونه های جانوری در زنجیره غذایی و اقتصاد منطقه_ 131

3-18 مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست در استان یزد_ 132

3-18-1 منطقه حفاظت شده کالمند- بهادران_ 134

3-19 ویژگی های اقتصادی ناحیه_ 137

3-20 جغرافیای انسانی ناحیه_ 138

3-20-1 جمعیت_ 138

3-20-2 مهاجرت_ 140

3-20-3 اشتغال_ 140

3-21 معماری منطقه_ 141

3-22 گردشگری در منطقه_ 143

3-22-1 جاذبه های گردشگری در شهرستان تفت_ 144

3-23 شبکه راههای دسترسی به ناحیه_ 146

3-23-1 شبکه راه های زمینی_ 146

3-23-2 شبکه حمل و نقل ریلی_ 148

3-23-3 شبکه ارتباطات هوایی_ 148

             فصل چهارم- تجزیه و تحلیل یافته ها و آزمون فرضیات 150

4-1 مقدمه_ 150

4-2 معیارهای مورد بحث_ 151

4-3 یافته های تحقیق_ 152

4-3-1 اثرات معدن کاری بر منطقه دره زرشک_ 152

4-3-1-1 کیفیت هوا و اقلیم_ 153

4-3-1-2 کیفیت و کمیت آب های زیرزمینی_ 153

4-3-1-3 کیفیت و کمیت آب های سطحی_ 154

4-3-1-4 خاک_ 154

4-3-1-5 پوشش گیاهی و رویشگاه های طبیعی_ 155

4-3-1-6 حیات وحش و زیستگاه های جانوری_ 156

4-3-1-7 مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست_ 156

4-3-1-8 محیط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی_ 157

4-3-1-9 کاربری اراضی_ 158

4-3-1-10 چشم اندازهایطبیعی_ 158

4-3-1-11 میراث تاریخی و فرهنگی_ 159

4-3-1-12 گردشگری_ 159

4-3-1-13 تامین زیرساخت ها جهت پروژه_ 159

4-4 تحلیل یافته ها_ 161

4-5 آزمون فرضیات_ 166

4-5-1 گزینه ها_ 166

4-5-2 معیار ها_ 167

4-6 بررسی پایایی و روایی متغیرهای مورد مطالعه_ 179

4-7 نیازها و امکانات موجود در معدن دره زرشک جهت تغییر کاربری به سایت گردشگری_ 182

4-7-1 امکانات موجود_ 182

4-7-1-1 شهرک مسکونی_ 182

4-7-1-2 زیرساخت‌ها_ 182

4-7-1-3 ساختمانها و تاسیسات صنعتی و نیمه صنعتی_ 183

4-7-1-4 پیت معدن و دامپهای باطله_ 185

4-7-1-5 نیروی انسانی_ 185

4-7-2 تغییر کاربری امکانات موجود جهت ایجاد سایت گردشگری_ 185

4-7-2-1 شهرک مسکونی_ 185

4-7-2-2 زیرساخت‌ها_ 185

4-7-2-3 ساختمانها و تاسیسات صنعتی و نیمه صنعتی_ 186

4-7-2-4 پیت معدن و دامپهای باطله_ 187

4-7-2-5 نیروی انسانی_ 187

             فصل پنجم- بحث و نتیجه گیری نهایی اثبات فرضیات 188

5-1 پیشنهادها و راهکارها_ 189

5-1-1 کاهش اثرات منفی پروژه استخراج معدن روباز دره زرشک_ 190

5-2 نتیجه گیری_ 193

             منابع و مآخذ: 196

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                       صفحه

جدول 1-2 هشت گروه از کاربری های زمین برای معادن کشور های مختلف (سلطان محمدی: 1386). 9

جدول 2-2 شاخص هایی برای ارزیابی چگونگی ارتباط میان مردم و مناطق حفاظت شده -منبع: (Ross & Wall: 1999)_ 56

جدول 1-3 تغییرات ماهیانه درجه حرارت  ایستگاه یزد به سانتی گراد(1391)- منبع: سازمان هواشناسی کشور(1391)- ترسیم از نگارنده_ 107

جدول 2-3 تغییرات ماهیانه درجه حرارت  ایستگاه بافق به سانتی گراد(1391)- منبع: سازمان هواشناسی کشور(1391)- ترسیم از نگارنده_ 108

جدول3-3 میزان بارندگی ایستگاه یزد  به میلی متر(1391)- منبع: سازمان هواشناسی کشور( 1391)- ترسیم از نگارنده_ 111

جدول 4-3 میزان بارندگی ایستگاه بافق  به میلی متر(1391)- منبع: سازمان هواشناسی کشور (1391)- ترسیم از نگارنده_ 112

جدول5-3بارندگی سالیانه ایستگاه های محدوده مورد مطالعه بر حسب میلی متر- (کاوشگران: 1389)_ 113

جدول 6-3 متوسط سرعت باد در ایستگاه علی آباد بر حسب کیلومتر در ساعت- منبع: (مهندسین مشاور آمایشگران پویای محیط: 1389)_ 115

جدول 7-3 تغییرات حداقل، حداکثر و متوسط رطوبت نسبی ایستگاه یزد  به درصد(1391)- منبع: سازمان هواشناسی کشور(1391)- ترسیم از نگارنده_ 117

جدول 8-3 تغییرات حداقل، حداکثر و متوسط رطوبت نسبی ایستگاه بافق به درصد(1391)- منبع: سازمان هواشناسی کشور(1391)- ترسیم از نگارنده_ 118

جدول9-3 آمار ساعات آفتابی در ایستگاه یزد- منبع: سازمان هواشناسی کشور( 1391)- ترسیم از نگارنده_ 119

جدول 10-3 آمار ساعات آفتابی در ایستگاه بافق- منبع: سازمان هواشناسی کشور( 1391)- ترسیم از نگارنده_ 119

جدول 11-3ویژگی های جمعیتی(به نفر) منطقه دره زرشک در سال 1390- منبع: ( سازمان آمار ایران: 1391)_ 139

جدول1-4 گزینه های پس از معدن کاری دره زرشک و علایم اختصاری به لاتین_ 166

جدول 2-4 نمونه پرسشنامه جهت نظر سنجی و وزن دهی به گزینه های کاربری نهایی_ 170

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                        صفحه

نمودار 1-2 مدل مفهومی روند تحلیل برازندگی زمین معدنکاری شده(سلطان محمدی: 1386)_ 15

نمودار2-2 نظام جهانگردی؛ اجزا و محیط- منبع: (ضرغام بروجنی: 1389: 72)_ 39

نمودار 3-2زیرشاخه های صنعت توریسم- منبع: (Jordaan: 1994 & Cooper: 1998) 40

نمودار4-2 بخش های تشکیل دهنده توریسم پایدار و مقایسه توریسم سنتی و پایدار- منبع: (E. Myburgh: 2002: 18)_ 49

نمودار5-2 مدلی مفهومی از گردشگری روستایی در فضای پسامدرن- منبع: (پاپلی یزدی و دیگران: 1390: 205)_ 59

نمودار6-2وضعیت گردشگری در عصر مدرن-منبع: (پاپلی یزدی و دیگران: 1390: 174)_ 62

نمودار7-2 ساختار شناور  اقتصادی گردشگری- منبع:(Europe Direct: 2003)_ 64

نمودار8-2 مدل جامع سامانه مقصد گردشگری- منبع: ( Laws: 1995: 36)_ 68

نمودار9-2 گردشگری، اشتغال و توسعه پایدار- منبع: ( پاپلی یزدی و دیگران: 1390: 79)_ 74

نمودار 10-2 گزینه های کاربری پس از معدن کاری در روستای دره زرشک_ 80

نمودار 11-2 عوامل اقتصادی و شاخص های مربوطه_ 81

نمودار 12-2 عوامل اجتماعی و شاخص های مربوطه_ 82

نمودار 13-2 عوامل فنی و شاخص های مربوطه_ 82

نمودار 14-2 عوامل سایت معدن و شاخص های مربوطه_ 83

نمودار 15-2 شاخص های سایت معدن( اقلیم و شاخص های زیرشاخه)_ 83

نمودار 16-2  شاخص های سایت معدن( توپوگرافی و شاخص های زیرشاخه)_ 83

نمودار1-3 تغییرات حداقل، حداکثر و متوسط درجه حرارت ماهیانه ایستگاه یزد به سانتی گراد(1391)- منبع: سازمان هواشناسی کشور(1391)- ترسیم از نگارنده_ 107

نمودار2-3 تغییرات حداقل، حداکثر و متوسط درجه حرارت ماهیانه ایستگاه بافق به سانتی گراد(1391)- منبع: سازمان هواشناسی کشور(1391)- ترسیم از نگارنده_ 108

نمودار3-3 میزان بارندگی ایستگاه یزد  به میلی متر(1391)- منبع: سازمان هواشناسی کشور_ 111

( 1391)- ترسیم از نگارنده_ 111

نمودار4-3 میزان بارندگی ایستگاه بافق  به میلی متر(1391)- منبع: سازمان هواشناسی کشور (1391)- ترسیم از نگارنده_ 112

نمودار 5-3 میانگین ماهانه تعداد روزهای یخبندان در ایستگاه ده بالا( 88-1385) - منبع: (آمایشگران پویای محیط: 1389_ 116

نمودار 6-3 تغییرات حداقل، حداکثر و متوسط رطوبت نسبی ایستگاه یزد  به درصد(1391)- منبع: سازمان هواشناسی کشور(1391)- ترسیم از نگارنده_ 117

نمودار 7-3 تغییرات حداقل، حداکثر و متوسط رطوبت نسبی ایستگاه بافق  به درصد(1391)- منبع: سازمان هواشناسی کشور( 1391)- ترسیم از نگارنده_ 118

نمودار 8-3 نمودار هرم سنی جمعیت یزد- منبع: ویکیپدیا ( 1390)_ 138

نمودار1-4 هدف، معیارها و گزینه های کاربری پس از معدن کاری و برهمکنش آنها_ 152

نمودار2-4 معیارهای چهارگانه و شاخص های مربوطه_ 168

نمودار 3-4 گزینه های نهایی تغییر کاربری معدن دره زرشک_ 171

نمودار 4-4 درصد اهمیت معیارها و اولویت گزینه ها_ 172

نمودار5-4 ترجیح پذیری گزینه ها بر مبنای نمودار ستونی معیارها_ 173

نمودار 6-4 تحلیل حساسیت بر مبنای تغییر اهمیت معیار اقتصادی_ 175

نمودار 7-4 تحلیل حساسیت بر مبنای تغییر اهمیت معیار اجتماعی_ 176

نمودار 8-4 تحلیل حساسیت بر مبنای تغییر اهمیت معیار فنی_ 177

نمودار 9-4 تحلیل حساسیت بر مبنای تغییر اهمیت معیار سایت معدن_ 178

فهرست شکلها

عنوان                                                                                                      صفحه

شکل 1-1 تعریف یک کاربری زمین پایدار- منبع: ( سلطان محمدی: 1386)_ 2

شکل1-2 انواع گزینه های مدیریتی ممکن، پس از بستن معدن- منبع: (سلطان محمدی: 1386)_ 10

عکس 1-2 معدن روباز الماس کیمبرلی- منبع: ویکی پدیا_ 17

عکس2-2 سایت معدن بسته گلدریف سیتی- منبع: (Wikipedia)_ 18

عکس های 5-3-2ورودی سایت توریستی گلدریف سیتی و استقبال مردم در یک روز تعطیل-عکس از: (نگارنده: 2013)_ 19

عکس 6-2 نمایی از پروژه ادن_ 20

عکس 7-2 گیاهکاری مجدد در محل انباشت باطله- منبع: (Cairns: 1983)_ 22

عکس 8-2 ساختمانهای باقی مانده از معدن- منبع: (Miao: 2000)_ 23

عکس 9-2 منطقه قبل از بازسازی- منبع: (Miao:  2000)_ 24

عکس 10-2 مرتع بعد از بازسازی- منبع: (Miao:  2000)_ 25

عکس 11-2 چرای دامها در مرتع ایجاد شده بر روی باطله ها- منبع: (Miao:  2000)_ 25

عکس12-2آبکشی از دریاچه در حین معدنکاری- منبع: (Monterroso: 1998)_ 26

عکس 13-2احیای دریاچه پس از توقف معدنکاری- منبع: (Monterroso: 1998)_ 27

عکس 14-2 سد باطله بلافاصله بعد از پایان عمرمعدن- منبع: (سلطان محمدی: 1389)_ 29

عکس15-2سد باطله معدن پس از بازسازی- منبع: (سلطان محمدی: 1389)_ 29

عکس 16-2عوارض زمین و گیاهان موجود در Cove3- منبع: (کاوشگران: 1389)_ 30

عکس 17-2مناطق بازسازی شده محلی برای تجمع حیات وحش شده اند.- منبع: (کاوشگران: 1389)_ 31

شکل 2-2مدلی از گردشگری پایدار- منبع:( ETB: 1991)_ 45

شکل3-2 مدل   VICE_ 46

شکل 4-2درک جامعه محلی از اثرات اجتماعی توریسم و تاثیرات مهم از نظر فرهنگی- منبع: (Harssel: 1994: 234 )_ 76

عکس 1-3 دورنمای روستای دره زرشک- منبع: (wikipg.com)_ 87

عکس 2-3 موقعیت پیت معدن و دامپ های  باطله اطراف آن- منبع: (کاوشگران: 1389)_ 87

عکس 3-3 موقعیت جغرافیایی پیت معدن مس در محدوده روستای دره زرشک- منبع: (کاوشگران: 1389)_ 88

عکس 4-3 تپه های بیابانی اطراف یزد- منبع wikipg.com: 122

عکس 5-3 منبع: (wikipg.com)_ 136

عکس6-3 منبع: (wikipg.com)_ 136

عکس های 9-7-3-نمونه هایی از معماری استان یزد؛ به ترتیب پشت بام خانه تهرانی ها(هتل)، حیاط باغ مشیرالممالک( هتل) و یک آب انبار قدیمی- عکس ها از: (نگارنده: 1389)_ 142

عکس  10-3 کوه عقاب، مسیر تفت به ابرکوه-  منبع: (yazdchto.ir)_ 145

عکس 1-4 نمایی از روستای دره زرشک- منبع: (yazdchto.ir)_ 150

فهرست نقشه ها

عنوان                                                                                                         صفحه

نقشه1-2 موفعیت جغرافیایی کیمبرلی در آفریقای جنوبی- منبع: (Wikipedia)_ 16

نقشه1-3 نقشه تقسیمات استان یزد به تفکیک شهرستان در سال 1390- منبع: مرکز آمار ایران_ 85

نقشه 2-3 موقعیت استان یزد در نقشه استانها (منبع: talkpersian.com)_ 86

نقشه 3-3 نقشه جغرافیایی دره زرشک( محدوده کادر مشکی)- منبع: (کاوشگران: 1389_ 86

نقشه5-3 ژئومورفولوژی سایت مورد مطالعه- منبع: (کاوشگران: 1389)_ 92

نقشه 5-3 نقشه توپوگرافی روستای دره زرشک- منبع: (کاوشگران: 1389)_ 95

نقشه 6-3 پراکندگی گسله ها در محدوده مطالعاتی- منبع: (کاوشگران: 1389) پیت دره زرشک با دایره قرمز رنگ مشخص شده است._ 100

نقشه 7-3 حوضه های آبریز منطقه مطالعاتی- منبع: (کاوشگران: 1389)_ 124

نقشه 8-3 نقشه چاه ها ، قنات ها و آبهای زیرزمینی منطقه- منبع: (کاوشگران: 1389)_ 126

نقشه9-3 روانآب منطقه دره زرشک-  منبع: (کاوشگران: 1389)_ 128

نقشه 10-3 نقشه مناطق حفاظت شده در استان یزد- منیع: (کاوشگران: 1389)_ 133

نقشه 11-3 شبکه راه های دسترسی به منطقه مورد مطالعه.(با دایره قرمز رنگ نشان داده شده است) - منبع: (مهندسین مشاور کاوشگران: 1389)_ 146