خلاصه فارسی

قرص‌های سریع باز شونده دهانی، اشکال دارویی جامدی هستند که در سه دهه اخیر، مورد توجه خاصی قرار گرفته‌اند و به عنوان جایگزینی برای قرص‌ها و کپسول‌های معمولی مطرح هستند.

این قرص‌ها در تماس با بزاق دهان در عرض کمتر از 1 دقیقه بدون بر جای گذاشتن باقی مانده‌ای از خود به سرعت تجزیه شده و تبدیل به گرانول‌های ریز قابل حل می‌گردند و در نتیجه به سادگی بلعیده می‌شوند و به راحتی جذب پری گاستریک دارند. هدف از این پایان‌نامه تهیه و ارزیابی فرمولاسیون قرص‌های سریع باز شونده دهانی، تئوفیلین 100 mg می‌باشد. تئوفیلین از خانواده گزانتین‌ها بوده که دردرمان آسم و بیماری‌های انسدادی مجاری تنفسی کاربرد دارد و از آن استفاده می‌شود.

میزان تئوفیلین در هر قرص 100 mg می‌باشد، که پس از انجام مطالعات پیش فرمولاسیون بر روی پودر مورد نظر مجموعاً 29 فرمول به روش تراکم مستقیم تهیه و مورد ارزیابی قرار دادیم.

10 فرمول از مجموع 29 فرمول را تحت سری A نامگذاری کردیم در آن به بررسی اثر بازکنندگی 3 ابر باز کننده کراس کارملوز سدیم، کراس پوویدون، سدیم استارچ گلیکولات (با درصد‌های 2%، 3% و 5%) و بررسی Fmelt-C پرداختیم. سپس آزمایش‌های کنترل فیزیکوشیمیایی شامل قطر، یکنواختی، وزن، فرسایش، سختی، زمان باز شدن، تست‌های تعیین مقدار ماده‌ی مؤثره و انحلال انجام می‌شود و در نهایت فرمولاسیون A6 به عنوان فرمولاسیون برتر از میان 10 فرمول بالا انتخاب گردید. سپس در سری بعد از فرمولاسیون‌ها تحت عنوان B  به دنبال اضافه کردن مانیتولDC grade) ) و کاستن از آویسل به عنوان پر کننده، به منظور بهبود طعم و حلالیت مطلوب‌تر بودیم. در نهایت به دنبال دستیابی به طعم مطلوب، از شیرین کننده‌ها و طعم دهنده‌ها و نیز پلیمر‌های پوشاننده طعم، با درصد‌های مختلف استفاده شد. به علت تلخی بالا دارو و عدم پوشش با شیرین کننده و طعم دهند‌ها، مجبور به استفاده از پلیمرهای مختلف برای ماسک کردن طعم شدیم. در سریC  به بررسی اثر پوشانندگی، زمان باز شدن و تغییرات حلالیت با نسبت‌های مختلف (ادراژیت EPO- دارو) پرداختیم. بیشترین میزان پلیمر همراه با زمان باز شدن زیر 1 دقیقه در C3 مشاهده شد ولی

همچنان طعم مناسب نبود. در سری فرمول‌ها تحت سری D به دنبال پلیمرهای سلولوزی با خاصیت پوشش طعم بودیم. درکل این سری طعم مناسب بود ولی از نظر زمان باز شدن نامطلوب بود و بهترین حالت آن پلیمرHPMC6  با عنوان D2 بود، که باز هم حدود 3 دقیقه برای قرص سریع باز شونده نامطلوب تلقی می‌شود. در سری E از ترکیبC3  و D2 استفاده کردیم و میزان مشتق سلولوزی را تا حد 1% میزان دارو کاهش دادیم. این فرمول از نظر پروفایل رهایش، زمان باز شدن و طعم مناسب بود. در نهایت در سری F با اضافه کردن طعم دهنده و شیرین کننده‌های گوناگون و بررسی طعم توسط 10 داوطلب، فرمولاسیون با 2% اسانس نعناء ایده‌آل‌تر از بقیه به حساب آمد و به عنوان فرمولاسیون برتر انتخاب گردید. به دلیل عدم وجود این فرم دارویی در ایران، امید است که این محصول را بتوان در کارخانجات داخلی تولید نمود.

واژگان: ODT، تئوفیلین، تراکم مستقیم، ابر باز کننده، ادراژیت EPO، HPMC6، DC grade

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                صفحه

خلاصه فارسي.......................................... 1

فصل اول: کليات

1-1. ضرورت و اهميت موضوع............................ 4

1-2. بيان مسأله..................................... 5

1-3. هدف (هدف اصلي)................................. 5

1-4. اهداف (اهداف فرعي)............................. 5

فصل دوم: بررسي متون و مطالعات ديگران در اين زمينه

بخش اول: سيستم‌هاي دارورساني دهاني

2-1-1. مقدمه‌اي بر اشكال دارويي...................... 9

2-1-1-1. راه دهاني (Oral Route)......................... 9

2-1-1-2. راه گونه‌اي (Buccal Route)..................... 10

2-1-1-3. راه مقعدي (Rectal Route) ...................... 10

2-1-1-4. راه استنشاقي (Inhalation Route)................. 10

2-1-1-5. راه استعمال موضعي (Transdermal Route).......... 10

2-1-1-6. راه تزريقي (Parenteral Route).................... 10

2-1-2. برخی ملاحظات دارو رسانی از راه دهان........... 11

2-1-2-1. گروه‌بندی سیستم‌های دارورسانی دهانی.......... 12

2-1-2-1-1. گروه‌بندی بر اساس ملاحظات فیزیولوژیک....... 12

2-1-2-1-2. گروه‌بندی بر اساس میزان تحرک سیستم دارویی. 13

2-1-2-1-3. گروه‌بندی بر اساس خصوصیات ساختاری دارو رسانی 13

2-1-2-2. انواع سیستم‌های دارو رسانی دهانی............ 14

2-1-2-2-1. قرص‌های گونه‌ای............................ 14

2-1-2-2-2. قرص‌های زیر زبانی......................... 14

2-1-2-2-3. قرص‌های جویدنی............................ 14

2-1-2-2-4. قرص‌های مکیدنی............................ 14

2-1-2-2-5. خمیرها................................... 14

2-1-2-2-6. ژل‌ها..................................... 15

2-1-2-2-7. آئروسل‌های دهانی.......................... 15

2-1-2-2-8. دهان شویه‌ها.............................. 15

2-1-2-2-9. سیستم‌های دندانی.......................... 15

2-1-2-2-10. قطره‌های دندان درد....................... 16

2-1-2-2-11. آدامس‌ها................................. 16

2-1-2-2-12. مخاط چسب‌ها.............................. 16

بخش دوم: قرص­های سریع باز شونده دهانی

2-2-1. قرص­ها........................................ 18

2-2-1-1. مزاياي قرص‌ها............................... 18

2-2-1-2. معايب قرص‌ها................................ 20

2-2-1-3. انواع قرص­ها................................ 20

2-2-1-3-1. قرص­هاي خوراكي............................ 21

2-2-1-3-2. قرص­هاي مورد استفاده در حفره دهان............ 26

2-2-1-3-3. قرص­هايي كه از ساير راه‌ها غير از دهان مصرف مي­شوند 27

2-2-1-3-4. قرص­هايي كه براي تهيه محلول­ها به كار برده مي­شوند 28

2-2-1-4. قرص­هاي سريع رهش............................. 29

2-2-1-4-1. مزاياي قرص­هاي سريع رهش..................... 30

2-2-1-4-2. معايب قرص­هاي سريع رهش...................... 31

2-2-1-4-3. موارد قابل توجه در تهيه قرص­هاي سريع رهش...... 32

2-2-1-4-4. فرمولاسيون­هاي قرص سريع رهش.................. 33

2-2-1-4-4-1. مواد مؤثره در فرمولاسيون قرص سريع رهش....... 33

2-2-1-4-4-2. مواد جانبي در فرمولاسيون قرص سريع رهش....... 34

2-2-1-4-4-2-1. رقيق كننده­ها.......................... 35

2-2-1-4-4-2-2. چسباننده­ها........................... 35

2-2-1-4-4-2-3. روان كننده­ها.......................... 35

2-2-1-4-4-2-4. رنگ دهنده­ها.......................... 36

2-2-1-4-4-2-5. شيرين كننده­ها......................... 36

2-2-1-4-4-2-6. طعم دهنده­ها........................... 37

2-2-1-4-4-2-7. بازكننده­ها........................... 37

2-2-1-4-4-2-7-1. انواع باز كننده­ها................... 38

2-2-1-4-4-2-7-2. بازكننده­هاي جديد.................... 38

2-2-1-4-4-2-7-3. عوامل مؤثر در باز شدن قرص­ها........... 39

2-2-1-4-4-2-7-4. مكانيسم عمل باز كننده­ها.............. 40

2-2-1-4-5. روش­هاي توليد قرص‌هاي سريع رهش............... 49

2-2-1-4-5-1. تراكم مستقيم........................... 49

2-2-1-4-5-2. گرانولاسيون خشك......................... 50

2-2-1-4-5-3. گرانولاسيون مرطوب....................... 50

2-2-1-4-6. تكنولوژي‌هاي نوين ساخت قرص‌هاي سريع رهش....... 51

2-2-1-4-6-1. تكنولوژي Zydis ........................... 51

2-2-1-4-6-2. تكنولوژي Orasolv .......................... 53

2-2-1-4-6-3. تكنولوژي Durasolv  ........................ 54

2-2-1-4-6-4. تكنولوژي  Wowtab........................ 55

2-2-1-4-6-5. تكنولوژي  Flashdose........................ 55

2-2-1-4-6-6. تكنولوژي  Flashtab......................... 55

2-2-1-4-6-7. تكنولوژي Oraquick ......................... 56

2-2-1-4-7. آزمون­هاي كنترل فيزيكوشيميايي قرص­هاي سريع رهش 57

2-2-1-4-7-1. خصوصيات ظاهري قرص ....................... 55

2-2-1-4-7-2. آزمون يكنواختي شكل دارويي................ 56

2-2-1-4-7-2-1. آزمون يكنواختي وزن.................... 57

2-2-1-4-7-2-2. آزمون يكنواختي محتوا.................. 58

2-2-1-4-7-3. سختي................................... 58

2-2-1-4-7-4. آزمون فرسايش‌پذيري...................... 59

2-2-1-4-7-5. آزمون زمان باز شدن....................... 59

2-2-1-1-4-6. آزمون تعيين مقدار ماده مؤثره دارويي....... 60

2-2-1-1-4-7. آزمون پايداري.......................... 60

2-2-1-4-8. خصوصيات بعضي مواد موجود در فرمولاسيون........ 61

2-2-1-4-8-1. كراس كارملوز سديم ....................... 61

2-2-1-4-8-2. كراس پوويدون........................... 62

2-2-1-4-8-3. سدیم استارچ گلیکولات ................... 63

2-2-1-4-8-4. مانیتول................................ 64

2-2-1-4-8-5. سلولز میکروکریستالین................... 65

2-2-1-4-8-6. آسپارتام............................... 66

2-2-1-4-8-7. اودراژیت- ایی.......................... 66

2-2-1-4-8-8. هیدروکسی پروپیل متیل سلولز............. 67

بخش سوم: آسم

2-3. آسم........................................... 69

2-3-1. علائم و نشانه‌های بیماری....................... 69

2-3-2. علل و اتیولوژی............................... 69

2-3-3. پاتوفیزیولوژی................................ 70

2-3-4. پیشگیری...................................... 72

2-3-5. تشخیص........................................ 73

2-3-5-1. الگوی علائم................................. 73

2-3-5-2. تست پوستی.................................. 73

2-3-5-3. تست عملکرد ریوی............................ 73

2-3-5-3-1. گازهاي خون شرياني (ABG)................. 73

2-3-5-3-2. اسپیرومتری............................... 74

2-3-6. درمان........................................ 75

2-3-6-1. داروهای مورد استفاده ...................... 77

2-3-7. تشخیص افتراقی................................ 79

بخش چهارم: بیماری انسداد مزمن ریوی

2-4. بیماری مزمن انسدادی ریه....................... 82

2-4-1. تعریف........................................ 82

2-4-2. علائم......................................... 82

2-4-3. پاتولوژی..................................... 82

2-4-3-1. آمفیزم..................................... 83

2-4-3-2. برونشيت.................................... 83

2-4-4. تفاوت‌های آسم و COPD.......................... 83

2-4-5. عامل بیماری.................................. 84

2-4-6. تشخیص........................................ 85

2-4-7. درمان ....................................... 85

2-4-7-1. واکسیناسیون................................ 85

2-4-7-2. ورزش....................................... 86

2-4-7-3. برونکودیلاتورها............................. 86

2-4-7-4. کورتیکواستروئیدها.......................... 87

2-4-7-5. درمان دیگر................................. 87

2-4-7-6. عمل جراحی.................................. 87

2-4-8. اهداف درمانی................................. 88

بخش پنجم: تئوفیلین

2-5-1.تئوفیلین...................................... 90

2-5-2. وزن مولکولی فرم انهیدروس..................... 90

2-5-3. نام شیمیایی.................................. 90

2-5-4. فرمول........................................ 90

2-5-5. نام تجاری.................................... 90

2-5-6. اشکال دارویی در حال حاضر..................... 90

2-5-7. مکانیسم اثر.................................. 90

2-5-8. فارماکوکینتیک................................ 91

2-5-9. موارد و مقدار مصرف........................... 92

2-5-10. موارد منع مصرف.............................. 92

2-5-11. احتیاطات.................................... 92

2-5-12. عوارض جانبی................................. 92

2-5-13. تداخلات دارویی............................... 93

2-5-14. نکات قابل توصیه............................. 93

فصل سوم: مواد و روش‌ها

مقدمه.............................................. 95

3-1. دستگاه‌های مورد استفاده........................ 95

3-2. مواد مورد استفاده............................. 96

3-3. کارهای انجام یافته............................ 97

3-3-1. مطالعات پیش فرمولاسیون انجام شده بر روی پودر تئوفیلین  97

3-3-1-1. بررسی خواص ارگانولپتیک پودر تئوفیلین....... 97

3-3-1-2. تعیین ریزش پودرتئوفیلین (بررسی اندیس کار و ضریب هاسنر)................................................... 97

3-3-1-3. بررسی تراکم‌پذیری پودر تئوفیلین............. 98

3-3-1-4. تعیین طیف  UV تئوفیلین..................... 98

3-3-1-5. رسم طیف  FTIRتئوفیلین....................... 99

3-4. تهیه فرمولاسیون‌های قرص سریع باز شونده تئوفیلین. 99

3-4-1. روش و تهیه فرمولاسیون‌های قرص سریع باز شونده دهانی تئوفیلین به روش تراکم مستقیم.................................. .. 99

3-4-1-1. تهیه فرمولاسیون­های قرص سریع بازشونده تئوفیلین سری A  100

3-4-1-2. تهیه فرمولاسیون­های قرص سریع بازشونده تئوفیلین سریB    101

3-4-1-3. تهیه فرمولاسیون­های قرص سریع بازشونده تئوفیلین سریC    102

3-4-1-4. تهیه فرمولاسیون­های قرص سریع بازشونده تئوفیلین سریD    103

3-4-1-5. تهیه فرمولاسیون­های قرص سریع بازشونده تئوفیلین سریE    103

3-4-1-6. تهیه فرمولاسیون­های قرص سریع بازشونده تئوفیلین سریF    104

3-5. آزمون‌های کنترل فیزیکوشیمیایی انجام شده بر روی فرمولاسیون‌های قرص سریع باز شونده................................ 105

3-5-1. بررسی خواص ظاهری قرص‌ها...................... 105

3-5-2. بررسی سختی قرص‌ها............................ 105

3-5-3. بررسی میزان فرسایش‌پذیری قرص‌ها............... 105

3-5-4. تعیین ضخامت و قطر قرص‌ها..................... 106

3-5-5. بررسی یکنواختی وزن قرص‌ها.................... 106

3-5-6. آزمون‌های زمان باز شدن قرص‌ها................. 106

3-5-7. رسم نمودار استاندارد تئوفیلین در 272= λmax نانومتر در آب.................................................. 106

3-5-8. تعیین مقدار تئوفیلین و یکنواختی محتوا....... 106

3-5-9. آزمون انحلال و نحوه‌ی آزادسازی دارو........... 107

3-5-10. آزمون بررسی طعم بر روی فرمولاسیون برتر...... 108

فصل چهارم: نتايج

4-1. نتایج حاصل از مطالعات پیش فرمولاسیون انجام شده بر روی پودر تئوفیلین.......................................... 110

4-1-1. نتایج حاصل از بررسی خصوصیات ارگانولپتیک پودر تئوفیلین 110

4-1-2. نتایج مربوط به تعیین ریزش پودر تئوفيلين..... 110

4-1-3. نتایج مربوط به بررسی تراکم‌پذیری پودر تئوفیلین 112

4-1-4. نتایج مربوط به طیف UV تئوفيلين در محیط آب مقطر 112

4-1-5. رسم نمودار استاندارد تئوفیلین در طول موج 272 نانومتر   114

4-1-6. نتایج مربوط به طیف IR تئوفیلین.............. 115

4-1-7. نتیجه‌گیری کلی انجام شده روی پودر تئوفیلین... 117

4-2. نتایج مربوط به فرمولاسیون‌ها و کنترل فیزیکوشیمیایی قرص‌های سریع باز شونده تئوفیلین................................ 117

4-2-1. نتایج مربوط به آزمون کنترل فیزیکوشیمیایی روی فرمولاسیون سری A................................................. 118

4-2-1-1. نتایج حاصله از انحلال فرمولاسیون‌های A2 و A3.. 119

4-2-1-2. نتایج حاصله از انحلال فرمولاسیون‌های A4، A5 و A6 119

4-2-1-3. نتایج حاصله از انحلال فرمولاسیون‌های A7، A8 و A9 120

4-2-1-4. نتیجه‌گیری................................. 121

4-2-2. نتایج مربوط به آزمون‌های کنترل فیزیکوشیمیایی روی فرمولاسیون سری B............................................. 122

4-2-2-1. نتایج حاصله از انحلال فرمولاسیون B3 و مقایسه آن با A6  123

4-2-3. نتایج مربوط به آزمون‌های کنترل فیزیکوشیمیایی روی فرمولاسیون سری C............................................. 123

4-2-3-1. نتایج حاصله از انحلال فرمولاسیون C3......... 124

4-2-4. نتایج مربوط به آزمون‌های کنترل فیزیکوشیمیایی روی فرمولاسیون سری D............................................. 125

4-2-5 . نتایج مربوط به آزمون‌های کنترل فیزیکوشیمیایی روی فرمولاسیون سری E............................................. 125

4-2-4-1. نتایج حاصله از انحلال فرمولاسیون E و مقایسه آن با C3   126

4-2-5. نتایج بررسی طعم و مزه روی فرمولاسیون منتخب... 127

4-2-6. نتایج مربوط به تعیين مقدار فرمولاسیون منتخب.. 127

فصل پنجم: بحث و نتيجه‌گيري

5-1. بحث و نتيجه‌گيري............................... 132

5-2. نتیجه‌گیری کلی در رابطه با فرمولاسیون بهتر به روش تراکمی مستقیم.................................................. 133

5-3. پیشنهادات..................................... 134

خلاصه انگليسي...................................... 135

منابع............................................. 136

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                                  صفحه

جدول 2-2-1. انواع باز کننده­های مصرفی در قرص‌سازی..... 38

جدول 2-2-2. معرفی قرص‌های سریع رهش ساخته با تکنولوژی zydis  52

جدول 2-2-3. معرفی قرص‌های سریع رهش ساخته شده با تکنولوژی Orasoly 54

جدول 2-2-4. معرفي قرص‌هاي سريع رهش ساخته شده با تكنولوژي Durasolv 54

جدول 2-3-1. دسته‌بندی آسم............................ 75

جدول 2-3-2. درمان مرحله به مرحله‌ي آسم در افراد بزرگتر از 12سال................................................... 78

جدول 2-3-3. خلاصه‌ی داروهای مورد استفاده در آسم....... 79

شكل 2-4-1. تغييرات پاتولوژيك و مدياتورهاي التهابي در آسم و COPD................................................... 83

جدول 2-4-2. تفاوت‌های آسم و COPD..................... 84

جدول 2-4-3. درجه‌بندی شدت محدودیت جریان هوا در COPD (بر اساس FEV1 بعد از تجویز برونکودیلاتور)......................... 85

جدول 3-1. اجزای فرمولاسیون قرص سریع باز شونده‌ی تئوفیلین سری A 101

جدول 3-2. اجزای فرمولاسیون قرص سریع باز شونده‌ی تئوفیلین سری B 102

جدول 3-3. اجزای فرمولاسیون قرص سریع باز شونده‌ی تئوفیلین سری C 102

جدول 3-4. اجزای فرمولاسیون قرص سریع باز شونده‌ی تئوفیلین سری D 103

جدول 3-5. اجزای فرمولاسیون قرص سریع باز شونده‌ی تئوفیلین سری E 103

جدول 3-6. اجزای فرمولاسیون قرص سریع باز شونده‌ی تئوفیلین سری F 104

جدول 4-1. نتایج حاصل از چگالی ظاهر و متراکم شده، اندیس کار و ضریب هاسنر با انجام 3 بار آزمایش روی پودر.............. 110

جدول 4-2. رابطه‌ی اندیس کار و قابلیت ریزش پودرها.... 111

جدول 4-3. رابطه‌ی ضریب هاسنر و قابلیت ریزش پودرها .. 111

جدول 4-4. جذب غلظت‌های مختلف محلول‌های استاندارد تئوفیلین در محیط آب مقطر در طول موج 272 نانومتر..................... 114

جدول 4-5. نتایج مربوط به آزمون کنترل فیزیکوشیمیایی روی فرمولاسیون سری A............................................. 118

جدول 4-6. نتایج مربوط به آزمون کنترل فیزیکوشیمیایی روی فرمولاسیون سری B............................................. 122

جدول 4-7. نتایج مربوط به آزمون کنترل فیزیکوشیمیایی روی فرمولاسیون سری C.............................................. 12

جدول 4-8. نتایج مربوط به آزمون کنترل فیزیکوشیمیایی روی فرمولاسیون سری D............................................. 125

جدول  4- 9. نتایج مربوط به آزمون کنترل فیزیکوشیمیایی روی فرمولاسیون سری E............................................. 126

جدول 4-10. نتایج بررسی طعم و مزه روی فرمولاسیون منتخب 127

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                                  صفحه

نمودار 4-1. تعیین طیف UV تئوفيلين ................ 113

نمودار 4-2. جذب غلظت­های مختلف محلول­های استاندارد تئوفلین در محیط آب مقطر و طول موج 272 نانومتر...................... 115

نمودار 4-3. طیف IR تئوفیلین........................ 116

نمودار 4-4. طیف IR تئوفیلین در مراجع............... 117

نمودار 4-5. نمودار آزادسازی دارو از قرص سریع باز شونده تئوفیلین (فرمولاسیون A3 و A2) در محیط آب........................ .. 119

نمودار 4-6. نمودار آزادسازی دارو از قرص سریع باز شونده تئوفیلین (فرمولاسیونA4 ،A5 و A6) در محیط آب................... 120

نمودار 4-7. نمودار آزادسازی دارو از قرص سریع باز شونده تئوفیلین (فرمولاسیونA7 ، A8 و A9) در محیط آب ................. 121

نمودار 4-8. نمودار آزادسازی دارو از قرص سریع باز شونده تئوفیلین (فرمولاسیونA3 ، A6 و A9) در محیط آب................... 121

نمودار 4-9. نمودار آزادسازی دارو از قرص سریع باز شونده تئوفیلین (فرمولاسیون A6 و B3) در محیط آب......................... .. 123

نمودار 4-10. نمودار آزادسازی دارو از قرص سریع باز شونده تئوفیلین (فرمولاسیون C3) در محیط آب.......................... 124

نمودار 4-11 .نمودار آزادسازی دارو از قرص سریع باز شونده تئوفیلین (فرمولاسیون E و C3) در محیط آب......................... .. 126

نمودار 4-12.HPLC  تئوفیلین استاندارد............... 128

نمودار 4-13.HPLC  تئوفیلین (نمونه)................. 129

نمودار 4-14.HPLC  تئوفیلین (مربوط به یکنواختی محتوا) 130

فهرست اشكال

عنوان                                                                                                                                  صفحه

 شکل 2-2-1. ساختمان شیمیایی کراس کارملوز............ 62

شکل 2-2-2. ساختمان شیمیایی کراس پوویدون............. 63

شکل 2-2-3. ساختمان شیمیایی سدیم استارچ گلیکولات...... 64

شکل 2-2-4. ساختمان شیمیایی مانیتول.................. 65

شکل 2-2-5. ساختمان شیمیایی سلولز میکروکریستالین..... 65

شکل 2-2-6. ساختمان شیمیایی آسپارتام................. 66

شکل 2-2-7. ساختمان شیمیایی اودراژیت- ایی............ 67

شکل 2-2-8. ساختمان شیمیایی هیدروکسی پروپیل متیل سلولز 67

شکل 2-3-1. تفاوت راه‌های هوایی در افراد سالم و مبتلا به آسم    71

شکل 2-3-2. سلول‌ها و میانجی‌های زیادی در ایجاد آسم دخیل هستند و اثرات متعددی بر مجاری هوایی دارند.................. 72

شكل 2-3-3. درمان مرحله به مرحله آسم در افراد بزرگتر از 12 سال 78

شكل 2-4-1. تغييرات پاتولوژيك و مدياتورهاي التهابي در آسم و COPD ................................................... 83