چکیده

هدف : این پژوهش با هدف تعیین تاثیر برنامه خود مدیریتی بر درد زانو ،خودکارآمدی مراقبت از خود وعملکرد سالمندان مبتلا به استئوارتریت زانو انجام شد.

روش مطالعه :این پژوهش  یک مطالعه نیمه تجربی پیش و پس آزمون با گروه کنترل از نوع کاربردی است که در سال ۱۳۹۳ در درمانگاه ارتوپدی شهر خرم آباد بر روی ۸۰ مددجوی سالمند مبتلا به استوآرتریت زانو انجام شد.نمونه ها بصورت تصادفی در دو گروه مداخله و کنترل تقسیم شدند. ابزارهای جمع آوری داده ها شامل : پرسشنامه مشخصات دموگرافیک ،مقیاس آنالوگ دیداری درد ،پرسشنامه عملکرد و پرسشنامه خودکارآمدی می باشد .مداخله شامل آموزش برنامه خودمدیریتی ۴هفته هر هفته ۱جلسه ۷۰ دقیقه ای می باشد.بعد از مداخله بیماران به وسیله تماس تلفنی در منزل پیگیری میشوند . مداخله مشتمل بر: ارائه اطلاعاتی در زمینه بیماری ،تشخیص،درمان،برنامه رژیم غذایی، روشهای کاهش درد و تمرینات ورزشی. پرسشنامه ها بعد از مداخله تکمیل شد و از طریق نرم افزار SPSS   وبا استفاده از روشهای آماری کای دو، تی مستقل  و آنالیز واریانس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت .

یافته ها : در تجزیه و تحلیل داده ها ، تفاوت معنی داری بین میانگین  درد زانو ،عملکرد و خودکارآمدی قبل از مداخله، بین دو گروه مداخله و کنترل نشان نمی دهد (p>0/05) . این در حالی است که بعد از مداخله در میانگین درد زانو ،عملکرد و خودکارآمدی در دو گروه مداخله و کنترل تفاوت آماری معنی داری دیده شد(P<0/05) .

نتیجه گیری : نتایج نشان داد اجرای برنامه خودمدیریتی در بهبود وضعیت درد زانو ،عملکرد و خودکارآمدی بیماران مبتلا به استوآرتریت زانو موثر می باشد ، لذا به کارگیری این روش غیردارویی و حمایتی می تواند مفید بوده و به عنوان یک روش موثر،جهت مدیریت بیماری و مشکلات ناشی از بیماری استوآرتریت زانو و توانمندسازی آنان بکارگرفته شود.

کلیدواژه ها : استوآرتریت زانو، درد ، عملکرد، خودکارآمدی، خودمدیریتی، سالمندان

افزایش امید به زندگی و کاهش میزان باروری باعث افزایش تعداد افراد سالمند در سراسر جهان گردیده است بگونه ای که پیر شدن جمعیت به یکی از مهمترین چالش های بهداشت عمومی در سالهای کنونی تبدیل گشته است(1) . به نظر روانشناسان، سالمندی دوره ای از زندگی است که معمولا از سن ۶۰تا ۶۵سالگی اغاز میشود .سالمندی به هیچ وجه بیماری تلقی نمی شود بلکه ضرورتی اجتناب ناپذیر در گذرگاه زندگی و مسیر طبیعی رشد است(۲). برای تعریف سالمندی از نظر سنی نقطه برشی که مورد توافق همه باشد وجود ندارد در کشورهای توسعه یافته سن 65 سالگی که دران فرد شرایط دریافت حقوق بازنشستگی پیدا میکند به عنوان سن سالمندی در نظر می گیرند.سازمان ملل متحد سن 60سالگی را به عنوان نقطه برش پذیرفته است(۳). افزایش جمعیت سالمند مختص کشورهای پیشرفته نیست بلکه پدیده ای است که کشورهای توسعه یافته ودر حال توسعه هر دو با آن مواجه اند. در کشور ایران نیز بررسی ها و شاخص های آماری  حکایت از رشد پرشتاب جمعیت سالمند می کند بطوری که پیش بینی میشود که جمعیت سالمند ایران تا سال 2025 به 5/10 درصد و تا سال 2050 به 7/21 درصد برسد. با افزایش جمعیت سالمندان مشکلات سلامت آنان نیز افزایش یافته و ضرورت توجه به مشکلات آنان را افزایش می دهد(۴).

۱-۱. بيان مساله

افراد سالمند بطور فزاینده ای در معرض بیماریهای مختلف قرار دارند زیرا تغییرات فیزیولوژیکی که در طی فرایند سالمندی رخ می دهد مثل تغییرات مشخص در سیستم های مختلف بدن(قلبی عروقی،عضلانی اسکلتی، گوارشی،تنفسی و...)عملکرد طبیعی بدن راضعیف می سازد(۵)و توانایی سالمندرا در مراقبت از خود کاهش میدهد که این امر احتمال افزایش ابتلا به بیماری ها ومرگ ومیر رادر سالمندی به همراه دارد(۶). بعد از سن میانسالی هر ساله بطور میانگین5/1درصد از کارائی عملکرد جسمی وذهنی افراد کاسته میشود.به این ترتیب وقتی فرد به سن 70سالگی می رسد26درصد از تواناییهای خود را از دست میدهد.و اکثر مردم با رسیدن به کهنسالی با ناتواناییهاو بیماریهای متعددی روبرو میشوند.یکی از این بیماری های شایع استئوآرتریت است که عملکرد سالمندان را متاثر میکند(۷).

بیماری های مزمن از جمله مشکلات شایع بهداشتی در سراسر جهان به شمار میرود( ۸ )که عادات و رفتارهای بهداشتی  افراد بطور چشمگیری بر میزان ابتلا و شدت آنها تاثیر دارند(۹ ). بیماری های مزمن یکی از نگرانیهای اصلی و مهم در جمعیت سالمندان است و شیوع بیماری های مزمن در جمعیت سالمندان در حال افزایش است(۱۰). افزایش جمعیت سالمندان و شیوع بیماری های مزمن، یک چالش اصلی در سیستم مراقبت و سلامتی محسوب میشود. ارتریت[1] یکی از بیماریهای مزمن شایع است(1۱) و استئوارتریت[2] شایع ترین بیماری مفاصل در سراسر دنیا است( ۱۲).استوآرتریت بعنوان آرتریت دژنراتیو شناخته می شود که با کاهش پیشرونده غضروف مفصلی به همراه نوسازی استخوان ساب کندرال و حاشیه مفصل و یک سری تغییرات زیستی در سینوویوم مشخص میشود(۱۳) که باعث درد، ناتوانی،خشکی مفاصل و تغییر شکل مفاصل میشود(۱۴) .

[1] -Arthritis

[2] - Osteoarthritis