فصل اول کلیات پژوهش 1

مقدمه 2

عوامل موثــر بر تربیت دینـی 2

اصول حاکم برتربیت دینــی: 3

راهکارهای پیشنهادی برای خانواده ها : 4

راهکارهایی برای تعمیق و تقویت باورهای دینی 4

راهکارهایی برای مشارکت مذهبی  دانش آموزان در مدرسه 4

آموزه های دینی: 6

تربیت: 6

نوجوانان وجوانان: 6

تعریف تربیت: 6

اهمیت وضرورت تربیت : 6

موضوع تربیت: 7

هدف تربیت: 7

نقش آموزه های دینی در تربیت : 8

نقش قرآن در تربیت نوجوانان وجوانان: 10

خالی الذهن بودن کودک 10

احترام به فرزند 12

چند راه ارتباط مطلوب با فرزندان 12

مراقبت‌های والدین در رابطه با فرزندان 13

زمان آغاز تربیت دینی 13

تأثیر باور دینی در تربیت 14

موارد آموزش دینی 15

آموزش قرآن و روایات اسلامی 16

آموزش و رعایت احکام 16

چگونگی انتقال مفاهیم دینی 17

اهمیت دادن به سن تکلیف 18

پرخاش، ملایمت و نصیحت نوجوان 18

فصل دوم نگاهی به مراحل تربیت کودک از منظر دین 20

گذری بر مراحل سه گانه تربیت فرزند 21

به عقیده آلپورت روان شناسان معروف: 21

کودک و رفع نیازهای تغذیه ای 22

بازی و کودکی 22

مولوی 23

تربیت کودک در بعد مذهبی 23

دوره دوم تربیت: از 7 تا 14 سالگی؛ دوران تأدیب و آموزش 24

تعلیم و آموزش نوباوگان 25

توصیه های عملی به منظور تقویت ایمان مذهبی در کودکان 26

تربیت جنسی کودک 27

توصیه های عملی پیرامون تربیت جنسی 27

روش تربيت ديني فرزند 28

روش هاي تربيت ديني : 28

علاقمند كردن فرزندتان به نماز : 33

فصل سوم روش تحقيق 38

فرضيه پژوهش 39

روش پژوهش 39

ابزارهاي پژوهش 39

فصل چهارم تجزيه و تحليل يافت هاي پژوهش 40

يافته‌ها 41

پرسشنامه‌ هوش اخلاقي بربا 41

آموزه‌هاي ديني 42

بخش دوم تجزيه و تحليل استنباطي داده‌ها 43

بررسي فرضيه 43

فصل پنجم بحث و نتيجه گيري 45

بحث و نتیجــه گیـــری: 46

منابع و ماخـــذ: 47

 

فصل اول

کلیات پژوهش

مقدمه

در تربیت اخلاقی ، تربیت دینی از جایگاه رفیعی برخورداراست .تحقیقات انجام شده نشان می دهد که تربیت دینی توسط خانواده ها نقش اساسی در سامت روان و سازگاری اجتماعی دارد.همچنین پژوهش ها مؤید این مطلب است که مذهب می تواند خویشتن داری را که عنصر اساسی در تربیت است افزایش دهد و در این میان خانواده می تواند به عنوان اصلی ترین و اساسی ترین عنصر تربیت دینی تلقی شود. هدف از تربیت دینی آن است که مربی چه در مقام معلم و چه در مقام والدین شور و شوق فطری کودک را نسبت به جلال و جمال الهی پرورش دهد و از رهگذر ان فضایل اخلاقی را به ملکات اخلاقی مبدل سازد.

 برای آموزش دین به کودکان اولین چیزی که باید مد نظر داشت و نسبت به آن آگاهی پیدا کرد شناخت روحیات و ویژگیهای کودکان و همچنین شناخت مراحل رشد آنهاست . باید توجه داشت که وجود گرایش دینی در کودکان غیر قابل انکار است . آنها سرشت خداجوی دارند و مفاهیم اساسی دین اسلام نیز اموری هستند که با سرشت کودک سازگاری بوده و اکتسابی نیستند و وظیفه تعلیم و تربیت شکوفا کردن این گرایشات فطری است.

برای آن که بتوان تعریفی از تربیت دینی به دست آورد نخست باید به تبیین معنای تربیت و دین پرداخت.

تربیت عبارت است از «فراهم آوردن زمینه ها و عوامل به فعلیت رساندن یا شکوفا ساختن استعدادهای شخص در جهت رشد و تکامل اختیاری او به سوی هدف های مطلوب.»

دین در لغت به معنای جزا، اطاعت، قهر، غلبه، عادت، انقیاد، خضوع و پیروی در اصطلاح عبارت است از: مجموعه ی عقاید، اخلاق ، قوانین ومقرراتی که برای اداره ی امور جامعه انسانی و پرورش آنها به کار گرفته می شود. با عنایت به تعریفی که از تربیت و دین به عمل آمده می توان گفت تربیت دینی فرایندی است دو سویه میان مربی و متربی که ضمن آن مربی با بهره گیری از مجموعه ی عقاید ،قوانین و مقررات دینی تلاش می کند تا شرایطی فراهم آورد که متربی آزادانه در جهت رشد و شکوفایی استعدادهای خود گام برداشته ، به سوی هدف های مطلوب رهنمون گردد. تربیت دینی، همچون سایر جنبه های تربیت مانند تربیت جسمانی ،ذهنی، اخلاقی و...فرایندی است دو سویه که باید آموخته و فرا گرفته شود ، با این تفاوت که این نوع تربیت از سایر انواع تربیت مهم تر است و باید با دقت و ظرافت خاص انجام شود .

عوامل موثــر بر تربیت دینـی

محبت : از عوامل موثر بر تربیت ، محبت است که نیاز اساسی کودکان و غذای روح آنها می باشد . کودک به محبت کننده علاقه مند شده خود را شبیه وی ساخته و از او حرف شنوی دارد . حضرت امام (ره) به کودکان بسیار محبت می نمودند : « بچه ها به خدا نزدیک ترند و پاکیزه تریند » و می فرمودند : « بچه جدید العهد و ملکوتی است و به مبدأ نزدیک تر.»

معلــم: معلم از جمله کسانی است که کودک تأثیر پذیری بسیار از او دارد و دو عامل اصلی جذب او برای کودک مقبولیت و محبوبیت است که از این دو عنصر می توان استفاده مطلوب نمود.

تشویق و تنبیه : عوامل دیگری چون تشویق و تنبیه نیز مؤثرند که هر یک باید اصولی و با طی نمودن مراحل مخصوص آن مورد استفاده قرار گیرد .

مراقبتهای پدر و مادر : مراقبتهای مادر هنگام بارداری و شیر دهی از عوامل بسیار تأثیر گذار بر سرنوشت کودک است . گناه بر بچه اثر می گذارد ؛ غذای حرام یا غیبت کردن مادر و ... می تواند از عوامل زمینه ساز شقاوت کودک در آینده باشد تقوای مادر در دوران شیردهی ، با وضو شیر دادن ، زمینه ساز سعادت فرزند می باشند.

اصول حاکم برتربیت دینــی:

هر مطلب علمی دارای اصولی است که بدون آن ورود در آن علم بی اثر یا کم اثر است، علم تربیت نیز اصولی دارد که موارد زیر از آن جمله اند :

1ـ اصل سهولت : طبق این اصل از سخت گیری و خشونت نسبت به کودک باید پرهیز نمود چرا که آسان گیری کودک را علاقه مند و سخت گیری او را به اصل دین بدبین می کند.

2ـ اصل تدریج : همان طور که خداوند نیز آیات و احکام را تدریجا نازل فرموده در آموزش به کودکان نیز اصل تدریج باید رعایت شود تا کودک متناسب با رشد و شکوفایی استعدادش مطالب را درک کند .

3ـ اصل مداومت و استمرار: آموزش در اسلام امری مستمر و مداوم است . اهمیت آموزش به کودک از سویی و طولانی بودن دوره ساختار ذهنی و روانی کودکی از سوی دیگر استمرار و مداومت در آموزش را می طلبد و باید به موازات رشد عقلی و تحول روانی کودک مفاهیم اعتقادی را به وی انتقال داد و از شتاب و فشار پرهیز نمود .

4ـ اصل آگاهی بخشی : هدف تعلیم باید رشد فکری و یادگیری دانش آموز باشد که براساس تفکر و فعالیت فکری ، سودمندتر از تکرار و مرور آن است .

5ـ اصل تفاوتهای فردی : در آموزش کودکان نمی توان به طور یکسان عمل کرد و باید متناسب با ویژگیهای شناختی عاطفی ، انگیزش و سوابق خانوادگی از روشهای گوناگون و موثر استفاده کرد ، برخی با شعر، بعضی با داستان و برخی با پرسش و پاسخ بهتر درک می کنند ، برخی زودتر و بعضی دیرتر . پس باید تفاوتهای فردی را در نظر داشت.

راهکارهای پیشنهادی برای خانواده ها :

1-    انجام اعمال و فرایض دینی در حضور فرزندان

2-    بردن فرزندان در مراسمات مذهبی ،نماز های جمعه و جماعات ،جلسات قرآنی و...

3-    خرید و پخش فیلم های دینی و قرائت قرآن و اذان برای اهل خانه .

4-    برگزاری جلسات کوتاه قرائت قرآن و مسابقه اذان و حفظ سوره ها بین اعضای خانواده .

5-    دادن هدیه و پاداش و تشویق فرزندان و اهل خانه برای انجام هر چه بهتر اعمال دینی.

6-    برگزاری جشن تکلیف در خانه برای فرزندان همانند جشن های تولد.

7-    بردن فرزندان به زیارت اماکن متبرکه و زیارت اهل قبور .

اما باید گفت که بعد از خانواده ،مدرسه دومین جایی است که کودک  در آن آموزش می بیند وپرورش  می یابد.و چون در مدرسه افرادی با کودک سرو کار دارند که همه اهل علم ،سواد و مطالعه هستند بهتر می توانند با آموزش افعال دینی با کودکان کنار بیایند. و باید این محیط را برای دانش آموزان چنان جذاب نمایند که علاوه بر آموزش ،به آن دلبسته وهر روز با علاقه ی بیشتری به این مرکز پرورشی مراجعه کنند.

راهکارهایی برای تعمیق و تقویت باورهای دینی

1- تشکیل کمیته های مختلف مانند : کمیته نماز ، تواشیح ، سرود ، دکلمه و نمایش نامه و کمیته پژوهش.

2- تلفیق آموزش دینی با تمام دروس ( علوم اجتماعی ، تاریخ ، هنر و ...)

3- فراخوان مقاله با موضوعات خاطره های نماز ، باورهای مذهبی و موفقیت ها ، نماز و پرورش اخلاق نیکو ، گفت و گو با خالق یکتا و بهداشت در دین .

جذاب نمودن نمازخانه یا مکان اجرای مراسم مذهبی ، چون معطر ساختن آن ، تمیز و زیبا بودن

4- اعتدال از نظر گرما و سرما نقاشی های مناسب با ارزش های دینی روی دیوار .

5- حرکت های دسته جمعی در انجام مراسم های دینی ، برگزاری نماز های جماعت ، شرکت در مراسم زیارت عاشورا ، ایام سوگواری و جشن های مذهبی و مولودی ها .

راهکارهایی برای مشارکت مذهبی  دانش آموزان در مدرسه 

1- پخش اذان و سکوت دانش آموزان هنگام شنیدن اذان ظهر از بلندگوی مدرسه به صورت هماهنگ در سطح مدارس منطقه.

2- اختصاص دادن یک جلسه اولیاء و مربیان در مدارس جهت آموزش و اهمیت فواید اذان و اقامه توسط مربیان تربیتی یا توسط یکی از اولیای دانش آموزان به منظور سهیم نمودن اولیای دانش آموزان به عنوان الگو و نمو برای فرزندانشان.

3- گرامی داشت یاد و خاطره ی اولین اذان صدر اسلام توسط " بلال حبشی " درسالروزشان و مشارکت دادن خود دانش آموزان در برگزاری این مراسم.

4- آموزش و تفسیر اذان و اقامه و مسایل تربیتی در شورای دانش آموزی و انجمن و انتقال مسایل مطرح شده توسط اعضای این شورا به کلیه ی دانش آموزان.

5- برگزاری نمایشگاه از آثار و دست سازه های دانش آموزان در سطح مدارس توسط دانش آموزان و مربیان تربیتی در ارتباط با اذان و اقامه و نماز.

6- برگزاری مسابقات علمی – دینی –فرهنگی بین دانش آموزان و معلمین جهت آموزش و تشویق به مطالعه و یادآوری و به روز شده اطلاعات و تقویت بنیه آنان.

7- نمایش فیلم های آموزنده و مذهبی از زندگی شخصیت های دینی – علمی درباره ی نماز در ساعات پرورشی و قرآن و ...

8- تهیه و تنظیم بروشورهایی با همکاری مشاورین مدرسه و امور تربیتی در ارتباط با  آموزش اذان و اقامه.

با توجه به اهمیت تربیت امام (ره) معتقدبودند که اساس عالم بر تربیت انسان است وآموزشِ تنها فایده ای ندارد و حتی گاهی هم مضراست،یعنی تربیت وتزکیه را مقدم بر تعلیم وآموزش میدانستندومی فرمودند: تربیت کنید، مهم نربیت است،علم تنها فایده که نداردهیچ،گاهی اوقات مضربه حال جامعه است،چون اگرانسان درست شود،همۀ عالم درست می شود،ایشان عالم رامدرسه ومعلمین آنرا انبیاء و اولیاء میدانستند و معتقد بودندکه انسان اول بایدخودوسپس دیگران راتربیت کندچرا که ازکودکان امروز،دانشمندان وانسانهای فردا درست میشوند.دراین مقاله نقش قرآن وآموزه های دینی درتربیت نوجوانان وجوانان مورد بررسی قرار می گیرد.باتوجه به بیانات امام(ره)به این نتیجه میرسیم که قرآن کتاب انسان سازی،واین قرآن است که انسانها(جوانان ونوجوانان)را هدایت وبه مقاصد عالیه میرساندوعمل به قرآن درمقام اول است،یعنی هرکس قرآن میخواند بایدبه آن عمل کندوقرآن باید درتمام صحنه های زندگی ماحاضروناظرباشدتاباعث تربیت شود امام باتوجهات خاصی که به نوجوانان وجوانان داشتند،ارزشمندی آنهارابرای جامعۀ امروزوفردا متذکر میشدند و ازمسئولان تربیتی می خواستند که جوانان را درست تربیت کنند تاآیندۀمملکت هم درست شود،البته تعلیم وتربیتی که همراه با تزکیه وتهذیب نفس باشد،تربیتی که الهی وخدایی باشد وقرآن وآموزه های دینی در متن زندگی انسانها بخصوص جوانان قرارگیرد،چراکه قرآن کتاب زندگی است وتمام مسائل مربوط به دنیا وآخرت درآن بیان گردیده،وتمام آموزه های دینی ما (نماز، روزه، خمس، زکات،حج،تولی،تبری،امربه معروف و نهی از منکر،محبت،یتیم نوازي، ايثار،جهادوانفاق ،پرهیزازخودخواهی وخودبینی،توبه...)همه درجایگاه خود عاملی مهم برای تربیت همۀ انسانها مخصوصاً جوانان و نوجوانان میباشدوهمۀ اینها برعهدۀ خانواده، جامعه، دولت و مسئولان تربیتی میباشد.امام خمینی(ره)تحولی راکه در جوانان بوجودمی آید ،مهمترازتحولی میداند که در جامعه بوجود آمده است،ایشان قرآن وجهاد را هم پای هم دوعامل برای تربیت جوانان می داند و خود سازی وتزکیه نفس که یکی از آموزه های دینی مان است را مقدم بر تعلیم ودانش اندوزی میداند.  

آموزه های دینی:

 مطالب ومفاهیمی که بعد از اصول دین به ما مسلمانان آموزش داده می شودتا راه سعادت دنیا وآخرت را به خوبی وسلامت طی نماییم وانسانی الهی وخدایی شوییم مانند(انفاق ،صدقه ،نیکی به دیگران ،احترام متقابل، عفو و گذشت ، ایثار،شهادت، محبت،دوری از تکبر،مبارزه با ظلم و...).

تربیت:

 فراهم کردن زمینه ها وعوامل برای به فعلیت رساندن وشکوفا کردن همۀاستعدادهای انسان وحرکت تکاملی اوبه سوی هدف مطلوب به وسیلۀ برنامه ای سنجیده وحساب شده است.(قائمی امیری،1382 ص4)

نوجوانان وجوانان: 

دراسلام ازنوجوانی وجوانی بعنوان منزل قوت ونیرومندی یادشده است که بین ضعف ایام کودکی و ناتوانی دورۀپیری قرارگرفته است وبرحسب فرهنگ،وباتوجه بشرایط اقتصادی واجتماعی کشورمان،نوجوانی حدوداً از12سالگی شروع ودر 18که نموور شد بدن کامل میشود،خاتمه مییابدوجوانی از 18سالگی آغاز وتا حول وحوش 30 سالگی ادامه می یابد. (منیژه کرباسی،منوچهر وکیلیان،1377،ص3) 

تعریف تربیت:

تربیت که هم معنی واژه «پرورش» درزبان فارسی است،به معنای،تغذیه،رشد،تهذیب،تأدیب،سیاست وترقی وبرتری هم آمده،علمای تعلیم وتربیت هم تعاریف گوناگونی دارند من جمله:

- تربیت عبارت است ازپرورش دادن،یعنی استعدادهای درون ای که بالقوه دریک شیءموجوداست،به فعلیت درآوردن وپروردن.

- تربیت عبارت ازفراهم کردن زمینه ها وعوامل،برای به فعلیت رساندن وشکوفا نمودن استعدادهای انسان در جهت مطلوب.

 اهمیت وضرورت تربیت :

همۀمکاتب فکری بشری با اختلافات گوناگونی که دارند،بدون استثناءبه اهمیت وضرورت تربیت انسان قائلند،بعنوان مثال افلاطون میگوید: دراثرتربیت ،جسم وروح انسان به بلندترین پایۀجمال وکمال میرسد،بنابراین عالیتر ومقدسترازتربیت فنی نیست. بزرگانی چون غزالی وخواجه نصیرالدین طوسی،تعلیم وتربیت را اشرف صناعات دانسته اند وراسل نیز از تربیت بعنوان کلید جهان نو،یاد میکند،وازهمه مهمترخداوند متعال همۀپیامبران خودرا به چنین امر خطیری مأمورکرده است ورسالت پیامبر خاتم را چنین ترسیم کرده است:اوکسی است که درمیان درس نخواندگان ،پیامبری ازخودشان برانگیخت که آیاتش را برآنان بخواند وآنانراتربیت کند وکتاب وحکمت بیاموزد اگرچه پیش ازآن در گمراهی آشکار بودندوحتی برای این تداوم راه تربیت وسازندگی وشکوفایی دانش وبینش آیندگان،دستور کوچ به سرزمینهای دیگر را میدهد تاپس از بازگشت معارف جدیدآموخته شدۀخودرابه دیگران بیاموزتد. . (الهامی نیا،1385،ص 18و17و16) 

موضوع تربیت:

موضوع تربیت در زبان عربی وفارسی عام وفراگیراست وشامل همۀموجودات زنده،اعم از انسان وحیوان وگیاهان میشود ، حتی ازدیدگاه قرآن شامل جمادات هم می شود.واژۀ رب به معنای پرورش دهنده دربارۀهمۀموجودات صادق است،اما درحیطۀ تعلیم وتربیت مصطلح،تربیت انسان مدنظراست وهرگاه تربیت بطور مطلق مطرح می شود،منظور تربیت انسان است. (الهامی نیا، 1385،ص19)

هدف تربیت:

همۀ مکاتب بشری براهمیت وضرورت تربیت انسان،اتفاق نظردارندولی هدف تربیت درهمۀآنها یکسان نیست،بلکه به تعداد جهان بینی های موجوددرجهان،اهداف نیزمتعددمی گردد؛ زیرا اصول ومبانی حاکم برمکاتب،گوناگون است وهریک ازآنان نیز براساس جهان بینی خود،نظام تربیتی دلخواه رابنامی نهدواهداف خاصی را دنبال میکند.درنظام تربیتی اسلام،اهداف کوتاه،میانی وعالی وجودداردکه جملگی زمینه ساز تحقق هدف نهایی یا غایی تربیت اند که حرکت انسان درصراط مستقیم الهی ودرنهایت رسیدن به جایگاه رفیع«قرب الی الله» است،وبقول امام خمینی (ره): غایت تربیت،حرکت درصراط مستقیم است و منتهی الیه این صراط مستقیم،کمال مطلق است،الله است.دعوت شده است که ماتحت تربیت انبیاء برویم وتحت تربیت بزرگان از اولیاء واقع بشویم تاآنها مارا هدایت کنندبه راه مستقیم. (الهامی نیا،1385،ص20)

دراسلام آموزه های دینی فراوانی وجود دارد،(نماز،روزه،جهاد،شهادت،ایثاروگذشت،یتیم نوازی، محبت، صدقه، انفاق،علم آموزی،تعادل بین دنیا وآخرت،خودسازی،دوری ازغروروخودپسندی ،ورزش کردن،مبارزه با ظلم و ستم و...)که هرکدام در تربیت جوانان ونوجوانان جایگاهی مختص بخود دارد ،مادراین مقال و مجال،بیشتر بر قرآن وچند نمونه از آموزه های دینی،تاکید داریم.

انسان بعنوان موضوع تربیت از جایگاهی بس والابرخورداراست وبا تعابیری زیبا واستوار مورد تمجید قرار گرفته است من جمله:انسان خلیفۀخداست برخلق،اوبرصورت الهی آفریده شده است ،متصرف دربلادخداست وخلعتهای اسماء ووصفات خداوندی را دربرکرده است ودرگنجینه های ملک وملکوت او نفوذ کرده است.روحش ازحضرت الهیه براودمیده شده ظاهرش نسخه ای است ازملک وملکوت وباطنش گنجینه های خدای لایموت.(خمینی،1386،ص6) 

نقش آموزه های دینی در تربیت :

 1- خودسازی یا تهذیب نفس:یکی ازآموزه ای دینی ماست که ازلحاظ مقام ورتبه برتربیت دیگران تقدم دارد وفلسفۀتربیتی اسلام،اولی رامقدم بردومی میداند.امام خمینی میفرماید:تااصلاح نکنید نفوس خودتان را،ازخودتان شروع نکنیدوخودتان راتهذیب نکنید،شما نمی توانید دیگران را تهذیب کنید.آدمی که خودش آدم صحیحی نیست،نمی توانددیگران راتصحیح کند،هرچه بگوید،فایده ندارد،هراصلاحی نقطۀاولش خودانسان است ،اگرچنانچه خودانسان تربیت نشود،نمی تواند دیگران راتربیت کند.   ازدیدامام خمینی ،انسان تحول پذیروقابلیت تربیت را داردوقابلیتش وادراکات وی برای تربیت تقریباًبایدگفت غیر متناهی است،وشرط قابلیت انسان رابرای درک مفاهیم کتاب آسمانی رابرخورداری از تزکیه نفش وتهذیب اخلاق می دانند و می فرمایند :

انگیزۀتلاوت قرآن بربشراینست که تزکیه پیدا کنند ونفوس مصفا بشوند ازاین ظلماتی که درآنهاموجود است تا اینکه بعداز اینکه مصفا شدند،ارواح واذهان آنها قابل این بشودکه کتاب وحکمت را بفهمند.  (شرفی،1378،ص24و29و30)

2- تعادل بین دنیا وآخرت: دردیدگاه اسلام دنیا وآخرت هردو به هم وابسته اندوازهم جدانیستندونسبت این دومانندبذرو محصول است،یا میتوان گفت دنیامزرعۀآخرت است.اسلام دراین باره نظریه ای معتدل دارد،واین را درکلام رسول گرامی اسلام میتوان دید،که میفرماید: بهترین شما کسی است که آخرت خود رابرای دنیا ازدست ندهدو ودنیای خودرا برای آخرت وانگذارد وسربار مردم نباشد.(نهج الفصاحه، باب دنیا وآخرت). امام خمینی (ره)میفرماید:اسلام یک چیزی نیست که برای یک طرف قضیه فکر کرده باشد،اسلام درهمۀاطراف قضایاحکم دارد،تمام قضایای مربوط به دنیا،سیاست،اجتماع،اقتصادوتمام قضایای مربوط به آن طرف قضیه(آخرت)که اهل دنیا از آن بی اطلاعند،ادیان الهی آمده اندکه هردوطرف قضیه را نگاه بکنندوطرح بدهند،نسبت به هردو طرف قضیه (دنیاوآخرت) حکم دارند،طرح دارند،اینطورنیست که یا این راواز آنطرف غافل باشند،یا آن طرف را واز اینطرف غافل باشند،نه،آنطرف را هم در نظر دارند(شرفی،1378،ص37و38)

3-وحدت ومبارزه با ظلم وستم:امام می فرمود:برنامۀ مااین است که نه ظلم کنیم ونه ظلم بشنویم ،نه به کسی ظلم میکنیم ونه زیر بارظلم میرویم.ملت مادرمقابل حق وعدالت تسلیم است،چنانچه درمقابل ظلم وجور ایستاده است..مسلمین باید ید واحده باشندبر ضدهمۀ ستمگران.اصولاًدعوت به اسلام دعوت به وحدت است.تاآن وقت که«یک» هستیداین«یک» راکسی نمی تواند بشکند.اگر علاقه به استقلال ایران دارید وحدت مذهبی داشته باشید.واجب است برهمۀمسلمین که با هم باشندو... (خمینی،1372،ص105تا108 و93)

4-نقش تربیتی ادعیه :اینهایی که ازکتب ادعیه انتقاد میکنند،برای اینست که نمیدانند،جاهلند،بیچاره اند،نمیدانندکه این کتب ادعیه چطورانسان میسازداین دعاهایی که ازائمۀما وارد شده است،مثل مناجات شعبانیه، دعای کمیل،دعای حضرت سیدالشهداء سلام الله علیها،سمات،اینها چطورانسان درست میکنند. همین ادعیه وهمین خطبه ها وهمین نهج البلاغه وهمین مفاتیح الجنان وهمین کتابهایی که ادعیه هستند اینها همه کمک انسانند،دراینکه انسان را آدم کنند.وقتی یک انسانی آدم شد،به همۀاین مسائل عمل میکند زراعت هم میکند،لکن زراعتی که برای خداست،جنگ هم میکند.(فراهانی،1368،ص103 )

این ادعیه ای که واردشده است در ماه مبارک رمضان ودرماه شعبان،اینها راهبرماست به مقصد. درهرصورت، ظرایفی دراین ادعیۀمبارک است که سابقه ندارد.اینها راتوجه بکنید،انسان را این ادعیه میتواند حرکت بدهد . (خمینی ،1372ص52)

5-پرهیز از خودخواهی وخودبینی وتکبر :تمام فسادهایی که درعالم پیدا می شود،ازخودخواهی پیدامیشود. تمام مفاسدی که در عالم واقع میشودازاین توجه به خود است.مادامی که انسان خودش را می بیند،نمی تواند به آن راهی که راه هدایت است دست پیدا کند.هیچ شکی دراین نکنید که هر که گفت «من» این «من» شیطان است.بدان که رذیلۀ عجب ازحب نفس پیدا میشود. کبر از اخلاق خاص شیطان است.غرور و غفلت انسان را به تباهی می کشد.اگر –خدای نخواسته- کارها باخودخواهی وغرور همراه شد مبدأشکست انسان میشود. .(خمینی ،1372ص79و80)

6-ایثار وشهادت:شهادت عزت ابدی وفخرما واولیاءخدا بوده است.هراس،آن داردکه شهادت مکتب اونیست. شهادت رمز پیروزی ماست.ملتی که شهادت راآرزو دارد پیروز است.خون شهیدان ما امتدادخون پاک شهیدان کربلاست.مرگ سرخ بمراتب بهتر از زندگی سیاه است.شهادت در راه خداوند چیزی نیست که بتوان آن را با سنجشهای بشری وانگیزه های مادی ارزیابی کرد.رهبر ما آن طفل 12 ساله ای است که با قلب کوچک خود،که ارزشش از صدها زبان وقلم ما بزرگتراست،با نارنجک خودرا به زیر تانک دشمن انداخت وآن را منهدم کرد وخود نیز شربت شهادت نوشید.(خمینی ،1372ص59و60)

7-توبه:برای هرکسی،هرکاری بکند،بازجای توبه هست،درتوبه بازاست،رحمت خدا واسع است.بهارتوبه ایام جوانی است که بار گناهان کمتر،وکدورت قلبی ناقص تروشرایط توبه سهلتر وآسانتر است.توبه کنید زیرا توبه با لفظ «اتوب الی الله»تحقق نمی یابد

بلکه ندامت وعزم برترک لازم است.پشیمانی وعزم برترک گن