بخشی از
متن اصلی :
قصاص در شريعت عبارت است از: مجازاة المعتدى على غيره فى نفسه او بدنه بمثل
ما جنى به عليه. البته اين اعتداء در مال نيست بلکه در نفس، يا بدن او به قطع
و يا جرح و يا ضرب است.
مراد از غير در اينجا انسان ديگر است و
اعتداء به غير انسان، مشمول قصاص نيست مثلا اگر پاى حيوانى را قطع کند يا او را به
قتل برساند، از حيث حيوان بودن مجازاتى ندارد. اما از حيث مملوک بودن مجازات
مالى دارد ولى مشمول قصاص نيست اين معناى شرعى قصاص است که معناى واضح و معروفى است.
اما معناى لغوى قصاص (که اگر فهميديم مى
توانيم حدس بزنيم چرا مجازاة المعتدى بمثل ما جنى به عليه را قصاص ناميدهاند) از دو
اصل ممکن است اتخاذ شده باشد:
1- تتبّع الاثر، دنبال گيرى يک
نشانه ، به اين معنا در قرآن کريم در دو مورد به کار رفته است. يکى در قضيه کودکى
حضرت موسى (عليه السلام) که وقتى او را در آب نيل انداختند، مادر به خواهرش گفت: قصيّه(1).
يعنى: تتبعّى اثره، دنبال او برو. مورد ديگر در داستان موسى و خضر (فارتدّا على آثارهما
قصصاً)(۲) يعنى از همان جا که آمده بودند برگشتند (قصصاً) از روى دنبالگيرى اثر براى
اين که محل را پيدا کنند.
2- قطع و بريدن، قصّ الشعر يا قصّ
الظّفر، ناخنش را بريد يا ناخنش را گرفت، و قصاص الشّعر (جايى که مو از سر قطع مىشود)
ازهمين باب است و طائر مقصوص الجناح، پرنده بريده بال.
حال، کدام يک از اين دو معنا ، اصل است
، کلمات لغوييّن ، مختلف است . مقاييس اللغة ابن فارس که ريشه لغات را بيان مى کند،
مى گويد: اصله تتبع الشى، معناى اول را اصل گرفته. لسان العرب مى گويد، قطع، اصل است.
البته در مقاييس اللغة، وجهى هم ذکر مى کند که قابل استناد نيست. به هر حال، نمىتوانيم
جازم شويم به اين که کدام يک از اين دو معنا اصل و ديگرى مأخوذ از آن است.
حال، بنا بر هر دو معنا، مى توانيم قصاص
را در معناى شرعى آن توجيه کنيم. اما بنا بر معناى اول با چهار وجه و بنا بر معناى
دوم با دو وجه، مىشود مناسبت را فرض کرد. که با توجه به اين مناسبتها، مفهوم قصاص
و فلسفه آن، بدست مى آيد. البته بنابراين که فرض کنيم، تعبير قصاص، تعبيرى باشد که
شارع مقدس آن را اختراع کرده است.
چهار وجه تناسب معناى اول که دو وجه آن
را در جواهر ذکر کرده است، عبارت است از:
وجه اول: در قصاص، استيفاء اثر شرعى جنايت ، مندرج
است. مثل قطع يد در مقابل قطع يد بنابراين، قصاص، دنبال اثر رفتن است.
وجه دوم: قصاص ، اتبّاع اثر جانى است ، يعنى جانى
را شما با اين کار دنبال مى کنيد، پس قصاص يعنى دنبال کردن ردّ پاى جانى البته تفاوت
اين دو وجه واضح است، اگر چه در جواهر طورى بيان شده که موهم اين است که معناى دوم
تفسير معناى اول است، لکن معناى دوم معناى جداگانه و مستقلى است.
وجه سوم: اين نحو مجازات (قصاص) متابعت حقيقى اثر
جنايت است. اگر چه جانى را مى شود با اخطار دادن يا زندان انداختن و مجازاتهاى ديگر
تعقيب کرد ولى هيچيک دنبالگيرى اثرجنايت به معنى حقيقى نيست. وقتى جنايت را به مثل
خود او پاسخ داديد در واقع جنايت را دنبال کردهايد. و الاّ هر نوع ديگر که شما مجازات
کنيد در حقيقت آن جنايت را به هدر دادهايد. وجه چهارم: مراد از
جنايت خصوص اين جنايتى نيست که انجام گرفته بلکه مراد مطلق جنايت است يعنى اگر ما بنحو
قصاص مجازات کنيم جنايت بطور کلى در جامعه دنبال شده است اما اگر مجازات به نحو قصاص
و مماثلت انجام نگيرد جرم و جنايت باز تکرار خواهد شد.
این فایل به همراه چکیده ، فهرست مطالب ، متن اصلی و منابع تحقیق با
فرمت word ( قابل ویرایش )
در اختیار شما قرار
می‌گیرد.
تعداد صفحات :8