يا محول الحول والاحوال

برنامه ی دوره ی ضمن خدمت علوم تجربی
روش ارزشیابی همکاران ارجمند

تعريف برنامه درسي ملّي 
سندي است که نقشه ي کلان برنامه درسي وچهارچوب نظام برنامه ريزي درسي کشوررا به منظورتحقق اهداف آموزش وپرورش نظام جمهوري اسلامي ايران را تعيين وتبيين مي نمايد.

برنامه درسي ملّي ، مشخّصاًدرباره ي يک درس ومحتواي آن درس صحبت مي کند.

حدود13يا14 کشوراين برنامه را دارند  +  کشورعزيزمان ايران


يا اَ يَّتُهَا النَّفسُ المُطمَئِنَّةُ. ارْجِعي اِلي رَبِّكِ راضِيَةً مَرضِيَّةً. فَادْخُلي في عِبادي. وَادْخُلي جَنَّتي.     « فجر/ 27 –30

يُؤتِي الحِكمَة مَن يَشآءُ وَ مَن يُؤتَ الحِكمَةَ فَقَد اوتِي خَيراً كَثيراً وَ ما يَذَّكَّرُ اِلّا أُولُو‌‌االاَلبابِ.
« بقره/ 269

تحول در نظام آموزش و پرورش با هدف ارتقاء كيفي آن بر اساس نيازها و اولويت‌هاي كشور در سه حوزه‌  دانش، مهارت و تربيت و نيز افزايش سلامت روحي و جسمي دانش آموزان.

قضيه‌ تربيت يك ملت به اين است كه فرهنگ آن ملت فرهنگ صحيح باشد. شما كوشش كنيد كه فرهنگ  را فرهنگ مستقل اسلامي درست كنيد.
« امام خميني (ره) – 21/3/58 »

برنامه درسي ملّي  و  برنامه ريزي آموزشي
برنامه ريزي آموزشي
فراترازبرنامه درسي ملّي مي باشد.
همه ي درس ها را شامل مي شود.
يعني همه ي ابعادي که براي دانش آموزدرنظردارد.
برنامه درسي ملّي
سندي است که نقشه ي کلان برنامه درسي وچهارچوب نظام برنامه ريزي درسي کشوررا به منظورتحقق اهداف آموزش وپرورش نظام جمهوري اسلامي ايران را تعيين وتبيين مي نمايد.
برنامه درسي ملّي ، مشخّصاًدرباره ي يک درس ومحتواي آن درس صحبت مي کند.
حدود13يا14 کشوراين برنامه را دارند  +  کشورعزيزما ايران

اهداف توليدبرنامه درسي ملّي
1- تعيين رويكرد و اهداف برنامه‌ درسي در سطح نظام آموزشي، دوره‌هاي تحصيلي و حوزه‌هاي يادگيري؛
2- تعيين منطق، جهت‌گيري‌ها و ابعاد هر يك از حوزه‌هاي يادگيري؛
3- تعيين اصول، سياست‌ها و فرايند طراحي و تدوين برنامه‌ درسي؛
4- تعيين اصول، سياست‌ها و فرايند اجراي برنامه‌ درسي؛
5- تعيين اصول و سياست‌هاي ناظر بر مواد و منابع آموزشي؛
6- تعيين ساختار، اصول، و فرايند ارزش‌يابي و اصلاح برنامه‌ درسي؛
7- تعيين و تبيين نظام برنامه‌ريزي درسي كشور.
اصول حاکم برفرايند
 1- اصل رعايت مباني اسلامي تعليم و تربيت، ديدگاه‌هاي حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبري؛
2 - اصل مشاركت و بهره‌گيري از صاحب‌نظران حوزه و دانشگاه، كارشناسان و فرهنگيان در همه‌ سطوح صف و ستاد؛
3 - اصل تعامل فعال با نهادهاي فرابخشي؛
4 - رعايت آرمان‌گرايي، واقع‌بيني و آينده‌نگري به گونه‌اي هماهنگ و متعادل؛
5 - جامعيت، انسجام و هماهنگي در مؤلفه‌ها و عناصر سند؛
6 - توجه به ويژگي‌هاي بومي بودن، مستقل بودن و كارامد بودن الگوي پيشنهادي در عين استفاده از همه‌ تجربه‌هاي موفق جهاني؛
7 - بهره‌گيري از تجارب، منابع و پژوهش‌هاي پيشين و پرهيز از دوباره‌كاري؛
8 - برنامه‌ريزي و فرهنگ سازي براي اجرا و اشاعه‌ يافته‌هاي مصوب به موازات تكميل و پيشرفت طرح؛
9 - وضوح و شفافيت و عدم ابهام و كلي‌گويي در سند؛
10- اصل هماهنگي و همخواني با اسناد بالادستي .

چشم انداز
با  اتكا ل بر پروردگا ر   متعا ل  و  پير وي از مربي بزرگ بشريت، پيامبر (ص) و دو يادگار بزرگ او - قرآن كريم و خاندان پاك پيامبر عليهم‌‌السلام - در پرتو عزم و پشتيباني ملي و كوشش و همكاري همه‌جانبه‌ فرهنگيان، خانو اد ه‌ها  و متربيان ، برنامه‌هاي درسي و تربيتي آموزش و پرورش جمهوري اسلامي ايران  بر  مبناي برنامه‌ درسي ملّي ، برنامه ‌هايي خواهد بود  :
مبتني بر اصول، مباني و ارزش‌هاي اسلام ناب محمدي(ص)ويافته‌هاي معتبرعلمي و پژوهشي؛
منسجم، متعادل، كارامد، نشاط آفرين،  پويا   و انعطاف    ‌پذير  ؛
ناظر به ويژگي‌ ها   و نيازها  ي همه‌جانبه‌   متربيان و نيازهاي اساسي جامعه ؛
بهره‌مند از تجربه‌هاي موفق ملّي و جهاني با استفاده از ابزار و شيوه‌هاي علمي و مؤثر آموزشي و پرورشي ؛
بارويكردي نوآورانه، آينده‌نگرانه، وا قع‌ بينانه متناسب با فطرت الهي انسان و مشاركت ‌پذير در توليد و اجرا ؛
زمينه‌ساز ارتقاء كيفيت مدرسه به مثابه‌ كانون اصلي تربيت در آموزش و پرورش  براي تحقق «مدرسه زندگي»؛
در راستاي ايجاد تمد ن نوين اسلامي و تحقق جامعه‌ عدل مهدوي ( عج )؛
كه در الگويي پيشرفته و بومي، زمينه‌ تربيت نسلي متفكر، عاقل و خلاّق، مؤمن  و خود  باور، دانا و بصير، متخلّق  و خود ساخته، تلاشگر و سالم،  خوديادگيرنده ، مفتخر  به ايراني بودن، توانا در توليد علم و فنّاوري و وفادار  به ارزش  ‌هاي اسلامي، ملّي و انقلابي را فراهم مي‌سازد.

اسنادتحول بنيادين آموزش وپرورش

                           اسنادبالادستي (قرآن ،آموزه هاي ديني ،عقل و...)


          فلسفه تعليم وتربيت      


رهنامه رسمي وعمومي     


سندتحول راهبردي نظام تعليم وتربيت


برنامه ي حوزه هاي يادگيري
( رياضي ،معارف ،پژوهش وتفکّرو...)


بسته ي آموزشي
مفهوم فلسفه ي تعليم وتربيت
فلسفه ي تعليم وتربيت به 3 سئوال زير پاسخ مي دهد:

1- چيستي تعليم وتربيت اسلامي

2- چرايي تعليم وتربيت اسلامي

3- چگونگي تعليم وتربيت اسلامي
فلسفه تعليم وتربيت اسلامي به دوصورت مي باشد
اسنادتحول بنيادين آموزش وپرورش
1- اسناد بالادستي فلسفه ي تعليم وتربيت ( قرآن ،آموزه هاي ديني ،قانون اساسي،نظرات دانشمندان ، عقل و...)
2- فلسفه ي تعليم وتربيت درنظام جمهوري اسلامي ايران
    ( الف : رسمي وعمومي       ب: غيررسمي وعمومي )
3- رهنامه رسمي وعمومي
4- سندتحول راهبردي نظام تعليم وتربيت ( شامل 6زيرنظام )
5- برنامه درسي ملّي
6- برنامه ي حوزه هاي يادگيري
7- بسته هاي آموزشي


محورها يافهرست هاي اصلي برنامه درسي ملّي
مباني واصول برنامه درسي ملّي
مباني هستي شناختي
1- هستي واقعيت دارد؛
2- خداوند مبدأ و غايت هستي است؛
3– خداوند خالق جهان و مالك، مدبر و ربّ حقيقي همه‌ موجودات عالم است؛
4- نظام آفرينش از حيات، شعور، قانون‌مندي، هدف‌مندي و هماهنگي برخوردار است؛
5 - نظام آفرينش داراي مراتب شهود و غيب  است و هر يك از اين مراتب خود نيز داراي مراتبي است؛
6- نظام آفرينش، «فعل» و «آيت» خداوند است؛
7- جهان طبيعت و همة‌ واقعيت‌‌هاي آن محدود، پايان‌پذير و فناشدني‌اند؛
8– نظام آفرينش عرصة‌ تربيت انسان است و مربي آن پروردگار متعال است؛
9 – نظام آفرينش به طبيعت خلاصه نمي‌شود

مباني انسان شناختي
1- انسان موجودي است مرکب از جسم و روح كه به يكديگر تنيده شده و در تعامل با يكديگر مي‌باشند؛
2- حقيقت انسان، روح اوست و كمال و جاودانگي آدمي به كمال و بقاي روح مربوط مي‌شود؛
3- انسان فطرتي الهي دارد كه قابل فعليت يافتن و شكوفايي يا فراموش شدن است؛
4- انسان در نظام آفرينش از كرامت الهي و يكسان برخوردار است؛
5 - انسان موجودي صاحب اختيار در تعيين سرنوشت خويش است كه مي‌تواند مستقل از عواملي چون محيط و وراثت، هويت خويش را رقم بزند. انسان مجبور در اختيار و مختار در عمل است و بر اساس انتخاب خويش مي‌تواند هويت خويش را تعريف كند؛
6- انسان  موجودي است كه استعدادهاي متنوع و قابل رشد و تعالي مداوم دارد؛
7- انسان موجودي اجتماعي، تأثيرپذير از جامعه و تأثيرگذار بر آن است ؛
8– هويت انسان، برايند نوع ارتباط او با خويشتن، خدا، خلق و خلقت است؛

9- انسان همواره در موقعيت است و مي‌تواند آن را درک كند و با انتخاب احسن خويش موقعيت موجود را به سوي موقعيت مطلوب تغيير دهد؛
10- انسان موجودي مكلف است و نسبت به تكاليف خود، اصالتاً در برابر خداوند و به تبع آن در برابر ديگران مسئوليت دارد؛
11- سنت‌هاي الهي بر زندگي انسان حاکم است؛
12- انسان از استعداد و توان نامحدودي براي رسيدن به مراتبي از عبوديت و حيات طيبه برخوردار است؛
13– انسان موجودي است يادگيرنده، تربيت‌پذير و برخوردار از ظرفيت نامتناهي رشديابندگي؛


مباني معرفت شناختي
1- انسان در شناخت هستي و درك موقعيت خود در آن توانايي دارد؛
2- علم داراي اقسام حقيقي واقسام اعتباري است ؛
3- منابع شناخت آدمي متعدد است كه شامل وحي (قرآن و عترت)، عقل، قلب، طبيعت، جامعه و تاريخ است؛ 
4- علم در عين کشف واقع (از منظر معلوم)، محصول ابداع (از منظر عالم) است؛
5 - علم انسان مراتب و سطوح مختلف دارد؛
6- ابزار شناخت و معرفت عبارت‌اند از: حواس، خيال، فكر، عقل، شهود و مكاشفه (قلب). شايان ذكر است كه در اين ميان، تفكر و تعقل نقش اساسي در شناخت حقيقت هستي و سعادت جاويد دارد؛
7- علم به مثابه‌ كشف فعل خدا، ديني است؛
8- تحصيل معرفت محدوديت زماني ندارد.
9- معيار اعتبار علم، مطابقت با مراتب گوناگون واقعيت (نفس‌الامر) است؛
10- علم در عين ثبات (از منظر معلوم)، ويژگي پويايي دارد.
11- شناخت آدمي با موانعي از قبيل پيروي از هواي نفس، التزام به عادات و سنت‌هاي غلط نياكان، خودباختگي در برابر بزرگان و قدرت‌ها و نيز محدوديت‌هايي چون ميزان ظرفيت و توان فرد و ناتواني عقل نسبت به درك بخشي از حقايق هستي همراه است؛

مباني ارزش شناختي
1- دين (عقل و فطرت، قرآن و سنت) منبع همة‌ ارزش‌هاست و ساير ارزش‌ها از آن كسب اعتبار مي‌كند
2- ارزش‌هاي حقيقي (معتبر) مفاهيم و گزاره‌هايي‌اند كه با تكيه بر واقعيت‌هاي مربوط به عمل آدمي و نتايج آن، ارزش‌گذاري شده‌اند
3– ارزش‌ها دو دسته‌اند: ثابت (مطلق) و غيرثابت (مشروط و متغير)؛

مباني دين شناسي
1- اسلام مجموعه‌اي است به هم پيوسته و منسجم از عقايد، معارف، نظام‌ها، احكام فردي و اجتماعي و ارزش‌هاي اخلاقي كه انسان را در چهار عرصة‌ ارتباط با خود، خدا، خلق و خلقت، حول محور ارتباط با خدا راهبري كرده و او را به سعادت جاويدان مي‌رساند؛
2- اسلام، راه و روش زندگي بر مبناي دستورهاي الهي است كه مبتني بر عقل، قرآن، سنت و عترت پيامبر عليهم‌‌السلام است و در جهت درك مراتبي از عبوديت الهي در راستاي حيات طيبه به بشريت ارائه شده است؛
3- تهذيب نفس و تقوا موجب افزايش ظرفيت روحي و يادگيري انسان و دست‌يابي به توانمندي‌هاي معنوي مي‌شود؛
4- خانواده، يكي از مهم‌ترين اركان در تربيت فرزندان است و بر تعامل عاطفي والدين با فرزندان تأكيد شده است؛
5- مربي جايگاه محوري در تحقق اهداف تربيتي دارد و به مثابه‌ الگوي هدايت‌كنندة‌ متربي، ادامه‌دهندة‌ راه انبيا و تسهيل‌كنندة‌ تحقق اهداف آن‌ها قلمداد مي‌شود؛

مباني روان شناختي
1- فرايندهاي شناختي، از عملكرد سادة‌ حواس پنج‌گانه‌ ظاهري آغاز شده و به دريافت و استنتاج پيچيدة‌ انتزاعي و عقلاني مي‌رسد؛
2– رشد تفكر در متربيان مبتني بر نظامي از منطق دروني است كه از طريق سازماندهي و سازگاري متربي با تجارب جديد رشد مي‌يابد؛
3- رشد ايماني حاصل تفكر و معرفت، وابستگي عاطفي و باورهاي قلبي و اراده و تصميم‌گيري است؛
4- رفتار عبارت است از مطلق حركت انسان كه عمل، بخشي از آن است؛
5- عمل، رفتار آگاهانه‌ و ارادي‌ مبتني بر مباني و علل و عواملي مانند: علل زيستي، اجتماعي، فرهنگي و محيطي است؛

مباني جامعه شناختي
1- جامعه «مركب حقيقي» است (نه اعتباري) و داراي روح جمعي متأثر از انديشه‌ها، انگيزه‌ها، عاطفه‌ها، رفتارها و خواسته‌هاي افراد است؛
2– برنامة درسي به دنبال ايجاد رابطة‌ تعاملي با جامعه و استعلاي فردي و اجتماعي است؛
3- برنامة‌ درسي ملّي بايد به ايجاد تعادل و توازن در جامعه و آگاه كردن متربيان در ايفاي نقش مسئولانه در جامعه كمك نمايد؛
4- نهاد تعليم و تربيت، مهم‌ترين بخش فرهنگ است و با ساير نهادها در ارتباط متقابل مي‌باشد و وظيفه دارد ضمن پاسخ‌گويي به نيازهاي جامعه و مطالبات اجتماعي رسالت تربيتي خود را به درستي ايفا كند؛
5- اصلاح و ارتقاء فرهنگ جامعه يكي از مهم‌ترين رسالت‌هاي برنامة‌ درسي است؛
6- زمينه‌سازي براي كسب شايستگي‌ها توسط آحاد جامعه، عامل رشد اجتماعي است؛

رويکردبرنامه درسي ملي
اساسي ترين ومحوراصلي برنامه درسي ملّي مي باشد.
رويکرد برنامه درسي ملي، «روح حاكم» بر همه عناصر برنامه و «جهت‌گيري كلي» آن برنامه را نشان مي‌دهد؛
رويكرد برنامه درسي ملي عبارت است از: «فطرت گرايي توحيدي
حاکميت اين رويکرد در برنامه‌ درسي ملي به معناي زمينه‌سازي لازم و مناسب جهت شكوفايي فطرت الهي انسان در5عنصر ( تفکر ،ايمان ،علم ،عمل واخلاق ) به منظور دست‌يابي به مراتبي از نفس مطمئنه از طريق درك و استفاده  مطلوب از موقعيت در راستاي تحقق حيات طيبه است.
4عرصه ي ارتباطي با { خدا، خلق ، خلقت وخود }و11حوزه ي يادگيري همه ي برنامه ها ،متناسب ومتوازن با اين 5عنصردر4عرصه پرداخته شده است.

اصول يا عناصرحاکم بر برنامه هاي درسي ملّي
سطوح اهداف برنامه درس ملّي
دربرنامه درسي ملي 4هدف بررسي شده است:


سطوح اهداف
هدف غايي
[بر مبناي فلسفه‌ي حيات]
"دست‌يابي متربي به مراتبي از قرب الي الله، خلافت الهي، عبوديت خدا و حيات طيبه".

الگوي هدف گذاري و اهداف كلي {عناصروعرصه هاي برآمده از برنامه درسي ملّي }


زمان تربيت
زمان تربيت شامل دو نوع رسمي و غيررسمي است.
زمان رسمي تربيت به دو بخش کلاسي و غيرکلاسي تقسيم مي‌شود؛
زمان رسمي کلاسي زماني است که به طور عمده و ترجيحاً در کلاس و مدرسه اجرا مي‌شود، حضور در آزمايشگاه و کارگاه جزء زمان رسمي كلاسي به شمار مي‌آيد؛
زمان رسمي غيرکلاسي، زمان انجام فعاليت هايي است که به طور عمده و ترجيحاً خارج از كلاس و مدرسه برگزار مي‌شود. در مواردي استثنايي اجراي اين فعاليت ها مي‌تواند در مدرسه اما به گونه‌اي متفاوت از نوع آموزش‌هاي کلاسي برگزار شود. ورزش در حياط و سالن مدرسه، تماشاي فيلم در مدرسه، برگزاري جلسات سخنراني و پرسش و پاسخ، برگزاري مراسم ويژه در مدرسه، مطالعه در كتابخانه‌ مدرسه از نوع فعاليت‌هاي  غيرکلاسي به شمار مي آيند. بخشي از زمان رسمي غير كلاسي با برنامه‌ريزي معاونت پرورشي و تربيت بدني در طول تابستان و بنا به اقتضائات منطقه‌‌اي و تصميم مدرسه به اجرا گذاشته خواهد شد؛

اجراي زمان تربيت
چگونگي اجراي برنامه‌هاي درسي و تربيتي ساعات رسمي غيرکلاسي با

توجه با ملاحظه‌ اقتضائات دوره‌هاي تحصيلي، جنسيت و ويژگي‌هاي متربيان

و شرايط و امکانات، متفاوت خواهد بود؛

نمونه فعاليت ها
از نمونه فعاليت‌هاي رسمي غيرکلاسي و فعاليت‌هاي غير رسمي مي‌توان مشاهده طبيعت، انجام فعاليت‌ ميداني و بازديد از موزه‌ها، نمايشگاه‌ها و مراکز علمي، توليدي، فرهنگي (موزه‌ها، كانون‌هاي تربيتي محله و …)، مذهبي (مساجد، زيارتگاه‌ها، دارالقرآن‌ها و …)، نهادها و مؤسسات اجتماعي، شرکت در فعاليت‌هاي ورزشي، شركت در فعاليت‌ گروه‌ها و انجمن‌هاي علمي، اردوهاي علمي، زيارتي و سياحتي، مطالعه كتاب و روزنامه و... را نام برد؛
1. منظور فعاليت‌هايي است كه با برنامه‌ريزي و نظارت مدرسه انجام مي‌شود.
2. فعاليت‌هايي است كه بدون نظارت مدرسه و به صورت داوطلبانه متربي در آن شركت مي‌كند. در هدايت اين نوع از فعاليت‌ها نهاد خانواده، دولت و يا ساير نهادها مي‌توانند نقش هدايتي بر عهده گيرند. (سند تحول راهبردي)

اصول انتخاب وسازمان دهي محتواي آموزش وپرورش
دروني‌سازي
ارتباط چند وجهي و يادگيري يكپارچه
اولويت صلاحيت‌ها و يادگيري‌هاي مشترك
تنوع و تعدد منابع، روش‌ها و فرصت‌هاي يادگيري
اهميت
اعتبار
علاقه
سودمندي
قابليت يادگيري
آستانه‌ ارتقاء قابليت اجرا
در هم تنيدگي
اصل توالي

تعريف يادگيري هاي مشترک
صلاحيت‌ها و يادگيري‌هاي مشترك، آن دسته از يادگيري‌هايي‌اند كه همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ خروجي‌هاي آموزش و پرورش بتوانند به گونه‌اي به آن‌ها دست يابند؛ لذا در همه‌ حوزه‌هاي يادگيري حضور دارند و بين آن‌ها پيوند برقرار كرده و در همه‌ عناصر برنامه نمود و بروز پيدا مي‌كنند.

نکات کليدي تعريف
همه‌ي متربيان متناسب با توانايي خود بايد به گونه‌اي به آن‌ها دست‌يابند.
در همه‌ حوزه‌هاي يادگيري حضور دارند.
بين حوزه‌هاي يادگيري پيوند برقرار مي‌كنند.
در همه‌ عناصر برنامه نمود و بروز پيدا مي‌كنند.
صلاحيت ها ويادگيري هاي مشترک
عناصر
صلاحيت‌ها و يادگيري‌هاي مشترك
تفكر و تعقل
تخيل، حل مسئله، تفكر انتقادي، ابداع و خلق، تفكر سيستمي، پرسش‌گري، كاوش‌گري، هدايت مشاهدات، تحليل، قضاوت براساس شواهد، تصميم‌گيري، قضاوت براساس نظام معيار (تعقل)، تأمل در خود، خود ارزش‌يابي
ايمان و باور
نگرش توحيدي، كرامت و قدرت اراده و انتخاب انسان، ارزشمندي تفكر و تعقل، ارزشمندي مخلوقات، هدفمندي خلقت، ارزشمندي علم و علم جويي، ارزشمندي نهاد خانواده، وطن‌دوستي
علم
كشف جهان به عنوان فعل خداوند، خودآگاهي، فرهنگ و هويت
كار و عمل و مجاهدت
يادگيري مستمر، خود مديريتي، انجام واجبات و ترك محرمات، مشاركت، همياري، مهارت كار با ديگران، مهارت‌هاي ارتباطي، مهارت رهبري، مطالعه و پژوهش، استفاده از فنّاوري اطلاعات و ارتباطات، توليد محصول
اخلاق و آداب
حفظ و پالايش انگيز‌ه‌ها(نيت)، خودپايي و خودپالايي، اعتماد به نفس، مسئوليت‌پذيري، انعطاف، اخلاق حرفه‌اي، پشتكار، نظم و قانون‌مداري، صدق، صبر، عدالت‌خواهي و حق‌طلبي، حسن خلق، احسان و رافت،قناعت، استقامت و حيا

حوزه هاي يادگيري
حوزه‌هاي يادگيري بستر اصلي براي تسهيل فرايند تعليم و تربيت، جهت دست‌يابي به اهداف برنامه‌ درسي ملي مي‌باشند. هر يك از حوزه‌هاي يادگيري گستره و  محدوده‌ دانش، مهارت‌ها، نگرش‌ها و ارزش‌هاي مرتبط با يادگيري متربيان پيش دبستان تا پايان دوره‌ متوسطه‌ را توصيف مي‌كنند. اين حوزه‌ها حدود محتوايي و روش‌ها و فرايندها، و عناصركليدي يادگيري را روشن مي‌سازند.

حوزه يادگيري تفکروحکمت
ترکيب اين دو( تفكر و تعقل) در عرصه‌ نظر و عمل، حکمت است. حكمت و بصيرت زماني به‌وقوع مي‌پيوندد كه فرد در فرايند صحيح تفكر با هدايت و رهبري عقل سليم و نقل صحيح قرار گيرد.
حوزه‌ يادگيري تفكر و حكمت به دنبال ايجاد زمينه‌هايي براي تبيين فرايند تفكر و تعقل و چگونگي دست‌يابي به‌آن در انواع و اشكال مختلف (تفكر خلاق، نقاد، منطقي، و تفكر همراه با مراقبه و عقل نظري و عملي) است.

اصول حاکم برپيشرفت تحصيلي
به صورت جامع و براي تحقق اهداف برنامه‌هاي درسي
استفاده از انواع روش‌ها و ابزارها
توجه به حفظ شأن و كرامت يادگيرنده
تناسب با سطوح يادگيري
نشانگر تصويري از توانايي‌ها و وضعيت يادگيرندگان
كمك به رشد حرفه‌اي معلم و مربي و بهبود برنامه درسي

مفهوم فلسفه ي تعليم وتربيت
فلسفه ي تعليم وتربيت به 3 سئوال زير پاسخ مي دهد:

1- چيستي تعليم وتربيت اسلامي

2- چرايي تعليم وتربيت اسلامي

3- چگونگي تعليم وتربيت اسلامي
فلسفه تعليم وتربيت اسلامي به دوصورت مي باشد
اسنادتحول بنيادين آموزش وپرورش
1- اسناد بالادستي فلسفه ي تعليم وتربيت ( قرآن ،آموزه هاي ديني ،قانون اساسي،نظرات دانشمندان ، عقل و...)
2- فلسفه ي تعليم وتربيت درنظام جمهوري اسلامي ايران
    ( الف : رسمي وعمومي       ب: غيررسمي وعمومي )
3- رهنامه رسمي وعمومي
4- سندتحول راهبردي نظام تعليم وتربيت ( شامل 6زيرنظام )
5- برنامه درسي ملّي
6- برنامه ي حوزه هاي يادگيري
7- بسته هاي آموزشي

اسنادتحول بنيادين آموزش وپرورش

                           اسنادبالادستي (قرآن ،آموزه هاي ديني ،عقل و...)


          فلسفه تعليم وتربيت      


رهنامه رسمي وعمومي     


سندتحول راهبردي نظام تعليم وتربيت


برنامه ي حوزه هاي يادگيري
( رياضي ،معارف ،پژوهش وتفکّرو...)


بسته ي آموزشي

جهت گيري ها يا رويکردهاي برنامه درسي علوم تجربي
1- کسب شايستگي سوادعلمي فناورانه

2- زمينه محوري (رويکردتماتيک)

3- يادگيري هاي مشترک

4- بسته ي آموزشي

اهميّت آموزش علوم تجربي درمقطع ابتدايي

فراگيري علوم تجربي به کودکان کمک مي کندتا:

الف: روش هاي شناخت دنياي اطراف خودرا بهبودبخشند.

ب: آموختن علوم تجربي همچون سوادآموزي وحساب کردن ، امري ضروري است که بازندگي روزمره ي ما درارتباط است وباپيشرفت فناوري اهميّت آن بيشترشده است. ( آموزش راه يادگيري )

يادگيري زمينه محور( تماتيک )
انتخاب زمينه هايي که امکان تلفيق تجربه هاي متفاوت يادگيري رافراهم کند.
اين زمينه ها بايدازبستردانش آموزان انتخاب شودوامکان عمق بخشيدن به يادگيري وپوشش دادن موضوعات مختلف درسي را داراباشد.
درواقع زماني که قراراست مفهومي را به دانش آموزان آموزش دهيم ،اگردانش آموزان بتوانندبراي آن چه آموزش داده مي شود،دليل ومعنايي درمحيط اطراف بيابند،يادگيري بسيار راحت تر صورت مي گيرد.
اين امر خاص دانش آموزان نيست بلکه يادگيرندگان بزرگسال نيز، زماني بهتريادمي گيرندکه براي آن چه مي آموزنددليلي درارتباط با زندگي ومحيط روزمره بيابند.
ويژگي هاي رويکرد  زمينه محور
منظوراز رويکرد:

جهت گيري کلي يک برنامه را رويکردآن برنامه مي گويند.که

همه ي اجزاوعناصرآن برنامه به سمت آن بايد حرکت نمايند. 
مبناي تغيير برنامه درسي علوم، پژوهش‌هاي انجام‌شده به شرح زير است:
1- بررسي پژوهش‌هاي داخل کشور از سال 1375 تا 1390
2- مطالعه‌ي موضوعات جديد در آموزش علوم جهان امروز مانند فناوري‌هاي نو
3- تحليل محتواي برنامه‌هاي قبلي آموزش علوم در ايران و جهان
4- توجه به مطالبات نهادها و انتظارات تيمز
5- بررسي و تحليل اسناد بالادستي (سند چشم‌انداز، سند ملي، برنامه درسي ملي)

سيرتحول آموزش علوم در جهان
تا سال 1920
هدف: آماده کردن دانش‌آموزان براي گذراندن امتحانات
محتوا: موضوع محور
روش: سخنراني
ارزشيابي: سنجش دانش کسب‌شده
از 1920 تا 1957
تجربه و حل مسئله
انجام کارهاي عملي، توجه به نياز فراگيران، تجارب نمايشي


از 1957 تا کنون
روس‌ها اولين سفينه را به فضا پرتاب کردند.
برونر و همکارانش در زمينه‌ي فرآيند آموزش و پرورش پژوهش به عمل آوردند.
نتايج:
کسب تجربه مستقيم توسط دانش‌آموز از طريق درگيرشدن در فرآيند يادگيري
يادگيري گروهي و مشارکتي (معلم و شاگرد از هم ياد مي‌گيرند)
اهميت دادن به استقلال يادگيرنده در جريان يادگيري
خودارزشيابي و سنجش ميزان پيشرفت در جريان يادگيري
معلم نقش هدايت‌کننده دارد

سير تحول آموزش علوم در ايران
اهداف در برنامه درسي سال 1316 
علوم با دو عنوان «علم‌الاشيا» و «حفظ‌الصحه» ارائه مي‌شده است.
هدف: بيدار کردن حس کنجکاوي دانش‌آموز نسبت به محيط
روش: درس توأم با عمل (عمل در دبستان يا گردش در خارج از مدرسه)
توجه : دانش‌آموز نبايد مطالب اين فن را از بر کند.

اهداف در برنامه درسي 1342

دانش آموز بايد وضع جهان را بشناسد.
از آن چه براي بهبود زندگي مفيد است آگاه شود.
اصول و مفاهيم علمي را استخراج کند.
از طريق مشاهده و آزمايش و تفکر به طرح نظريه بپردازد.

 اهداف از 1375 تا 1390
1- کسب سواد علمي فناورانه
2- کسب دانستني‌هاي ضروري
3- کسب مهارت‌هاي ضروري
4- کسب نگرش‌هاي زندگي

رويکردهاي حاکم بر برنامه‌ي درسي جديد علوم
اصول حاکم: همسوسازي با برنامه درسي ملي با توجه به رويکردهاي زير:
1- فطرت‌گرايي توحيدي: توجه به چهار عرصه يادگيري يعني خود، خلق، خلقت، خالق
2- توجه به رويکرد زمينه‌محور يا تماتيک (thematic):
- هر واحد يادگيري در ارتباط با زمينه‌ي واقعي زندگي فراگيران طراحي و تدوين مي‌گردد.
- فراگيران از طريق کسب تجربه‌ي دست اول، نقشي اساسي و فعال در يادگيري دارند.
3- رويکرد پيامد محور:
- بروز شايستگي از طريق تلفيق دانش، مهارت، نگرش
- به‌کارگيري دانش کسب‌شده در موقعيت‌هاي واقعي زندگي
4- توجه به يادگيري‌هاي مشترک:
تفکر و حکمت  - آداب و مهارت‌هاي زندگي  - کار و فناوري

تبيين برنامه جديدبر مبناي پژوهش، تجارب بين‌المللي، مطالبات نهادها، تجارب داخلي
آنچه از برنامه قبلي حفظ شده است
رويکرد فعال ياددهي – يادگيري (توليد مفهوم محور يادگيري)
بخش عمده محتوا (دانش، مهارت، نگرش)
ارزشيابي (توصيفي، عملکردي)
ابعاد جديد برنامه درسي
رويکرد: زمينه‌محور (تماتيک)
هدف: کسب شايستگي (پيامدمحور): تلفيق دانش، مهارت، نگرش
روش: به‌کارگيري بسته‌ي آموزشي


اهداف پيامدمحور
پيامد يادگيري: نتايجي است كه انتظار مي‌رود دانش‌آموزان پس از نوعي درگيرشدن با فعاليت‌هاي يادگيري توانايي خود را در دانش كسب ‌شده در موقعيت‌هاي جديد نشان دهند.
ويژگي‌هاي پيامدمحوري:
- تلفيق آموزش و ارزشيابي
- ارزيابي عملكرد دانش‌آموزان در سطوح مختلف
- استفاده از ملاك‌ها و سطوح عملكردي در سنجش
بسته آموزشي
1- دانش‌آموز (كتاب درسي، كتاب كار، فيلم، نرم‌افزار)
2- معلم (كتاب راهنماي، فيلم معلم، نرم‌افزار)
3- اوليا (فيلم)

رويکرد  زمينه‌ محور  (تماتيک)  در  طراحي  آموزشي
هر درس يک زمينه‌ي يادگيري است.   
تم بايد داراي چهار ويژگي باشد:
ارتباط با زندگي                         
قابليت عمق‌بخشي
3) دارا بودن انسجام دروني          
  4) دارا بودن بازوهاي اتصال به موضوعات بيروني
رويکرد  زمينه ‌محور  براي  رسيدن  به  شايستگي
هر واحد يادگيري در ارتباط با زمينه واقعي زندگي فراگيران
قرار گرفتن در موقعيت يادگيري (به‌کارگيري همزمان دانش، مهارت، نگرش)
فراگيران در ياد گيري نقش اساسي و فعال دارند (کسب تجربه دست اول)

سخني با همکاران ارجمند
درس علوم: ارتباط منسجم چهار عرصه‌ي يادگيري، خدا، خلقت، خلق، خود
کلاس: فضايي شاد و پر جنب‌وجوش براي مشاهده، تجربه، آزمايش، گفت‌وگو، تفکر، اظهارنظر، همکاري گروهي و ...
معلم: تصميم‌گيرنده‌ي فرآيند يادگيري
درس: زمينه يادگيري
منابع يادگيري: کتاب، فيلم، رسانه، امکانات محيطي
هدف: ايجاد موقعيت براي دانش‌آموز براي رسيدن به شايستگي
محيط يادگيري: کلاس، حياط مدرسه، خانه، جامعه
نوع فعاليت: فردي، گروهي، کلاسي
ارزشيابي: در خدمت يادگيري بدون توجه به زمان خاص
مديران: همکاري، همدلي، پشتيباني

محتواي دروس علوم پايه دوم
ويژگي‌هاي عمومي کتاب درسي دوم

عنوان درس
موضوع مورد بررسي

زنگ علوم (گردش در باغ)
ماهيت علم، مشاهده، يادداشت‌برداري

آب و هواي سالم
هواي سالم، آب سالم، آب رودخانه، آب آشاميدني، زندگي سالم

زندگي همه‌ي ما و گردش زمين (1)
تاريك و روشن، گرمي و سردي زمين، سايه و آفتاب، نياز جانداران به گرما و نور

زندگي همه‌ي ما و گردش زمين (2)
فصل‌هاي مختلف، جهت و سرعت باد، طوفان، استفاده‌ي انسان از باد

پيام رمز را پيداكن (1)
نور وصدا، صداي نازك و كلفت، كاربرد صدا در زندگي

پيام رمز را پيداكن (2)
چشمه‌ي نور، سايه

اگر تمام شود
دود و صدا در شهر، هواي پاك، مصرف سوخت، ماشين بادكنكي


چه مي‌خواهم بسازم؟
ساخت وسيله

سرگذشت دانه
ميوه، دانه (نرم، سفت)، كاشت دانه، قلمه‌زدن

درون‌آشيانه‌ها
لانه‌ي چرخ‌ريسك، نگه‌داري بچه‌ها‌ي جانوران، كرم ابريشم

من رشد كرده‌ام
تغييرات ظاهري با گذشت زمان، قد، وزن، دندان‌هاي شيري

براي جشن آماده شويم
ماده، مواد جامد، مواد مايع، گرما و تغيير حالت مواد

بعد از جشن
نگه‌داري مواد (جاي خشك و نمناك)، ساخت ميوه‌ي گچي، اثر مواد بر يكديگر، جداسازي، مصرف دوباره

از گذشته تا آينده (نان)
مراحل تهيه‌ي نان، آسياب كردن، تهيه‌ي خمير از آرد، روش‌هاي پخت نان، مصرف درست


سال اول : بازي و استفاده از حواس براي مشاهده
سال دوم : گردش در باغ (مشاهده و يادداشت برداري)
سال سوم : گزارش نويسي
سال چهارم : فرضيه سازي
سال پنجم : آزمايش و نتيجه گيري
سال ششم : مسائل زندگي روزانه و حل آن

اهداف کلي پايه ششم
1- تکميل , تعميق و تثبيت اهداف مصوب دوره ابتدايي متناسب با سند و همسو با برنامه

2- تربيت همه جانبه دانش آموزان براي رسيدن به مراتبي از حيات طيبه

3- کسب آداب و مهارت هاي ضروري براي ورود به دوره تحصيلي بعدي و تامين زندگي

4- شناخت و کاربرد روش ها مواتد و ابزار هاي علمي و فناورانه در زندگي روز مره

5- تقويت باور به هدف مندي خلقت و ارزشمندي مخلوقات

ويژگي‌هاي عمومي کتاب درسي ششم

عنوان درس
موضوع مورد بررسي
1- زنگ علوم

مسائل زندگي روزانه و حل آنها

2- سرگذشت دفتر من

چگونگي تهيه‌ي كاغذ، از درخت تا كاغذ، محاسبات

3- كارخانه كاغذسازي

آهن، اسيد‌ها

4- سفر به اعماق زمين

لايه‌هاي مختلف زمين

5- زمين پويا

زمين لرزه، آتشفشان، رانش زمين

6- ورزش و نيرو (1)

اثر نيرو، رابطه‌ي نيرو و ورزش


7- ورزش و نيرو (2)

نيروي غيرتماسي، اندازه‌گيري نيرو، اصطكاك

8- مي‌خواهم بسازم

ساخت آكواريوم، قايق، آدمك مقوايي

9- سفر انرژي

انرژي شيميايي، انرژي ذخيره‌اي، استفاده از انرژي

10- خيلي كوچك، خيلي بزرگ

ميكروسكوپ، كار با آن، كاربردها

11- شگفتي‌هاي برگ

غذاسازي
12- جنگل

همزيستي، انسان و طبيعت

13- سالم بمانيم

ميكروب، بيماري، پيشگيري

14- از گذشته تا آينده

وسايل ارتباط شخصي، تلفن، اينترنت، صدا، تلگراف

ويژگي‌هاي اختصاصي هر درس
1) شروع: با صفحه‌ي عنواني براي ايجاد علاقه، انگيزه، طرح يك مسئله، جلب توجه
2) فعاليت‌هاي متداول و هدفمند: - {     الف :    فعاليت‌هاي ذهني و علمي                            ب : فعاليت‌هاي فردي و گروهي   }   
3) تنوع در محيط يادگيري
    كلاس، حياط، پارك، بازديد علمي و...
4) توصيه براي دانش‌آموز، معلم، اوليا
5) استفاده از علائم با توجه به ابعاد مختلف اهداف
هشدار: نكات ايمني، بهداشتي و پيشگيري
نكته تاريخي: هدف، توجه به پيشينه‌ي فرهنگ و تمدن ايران و اسلام
ايستگاه فكر: توجه به تفكر و حكمت
شگفتي‌هاي آفرينش: توجه به خالق هستي، درك عظمت هستي
فعاليت‌ خارج از كلاس: انتقال آموخته‌ها با موقعيت‌هاي يادگيري خارج از كلاس
كار و فناوري: آشنايي با مشاغل مرتبط
آداب و مهارت‌هاي زندگي: آشنايي با برخي از آداب و رسوم فرهنگي و كسب مهارت‌هاي زندگي
علم و زندگي: مرتبط ساختن آموخته‌ي دانش‌آموزان با مسائل محيط زندگي
در اختيار شما: مداخله‌ي معلمان در اجراي برنامه‌ي درسي براساس موقعيت‌هاي علمي

کتاب راهنماي معلّم
بخش كليات:
جهت‌گيري‌هاي برنامه‌ي درسي علوم تجر بي و چگونگي عملياتي شدن رويكردها را بيان مي‌كند.
بخش آموزش موضوعات درسي:
- هر درس در يك نگاه معرفي مي‌گردد.
- اهداف يادگيري در قالب پيامدها در سه سطح
سطح 1: آنچه همه‌ي دانش‌آموزان بايد به آن دست يابند.
سطح 2: آنچه بيشتر دانش‌آموزان بايد به آن دست يابند.
سطح 3: آنچه برخي دانش‌آموزان بايد به آن دست يابند.
بخش ارزشيابي:
- شامل ملاك‌هاي ارزشيابي و سطوح عملكردي
- ملاك‌ها برگرفته از پيامدهاي يادگيري مي‌باشند.
فيلم هاي آموزشي
فيلم راهنماي معلم: مؤلفان در مورد هدف‌ها و شيوه‌ي آموزش توضيح مي‌دهند.
فيلم دانش‌آموز: موضوعي و انيميشن(فندق ) – در13 قسمت15 دقيقه اي
فيلم والدين:
در3قسمت تدوين شده است.
1- علم چيست.؟      2- خانه ومدرسه        3- علوم درهمه جا

جدول مواددرسي پايه ششم ابتدايي
باآرزوي موفّقيّت براي تمامي شما همکاران گرامي