فهرست
چکیده :    2
مقدمه    2
مواد و روش‌ها    4
یافته‌ها    5
بحث و نتیجه‌گیری    8
منابع    10


چکیده :
تاثیر مثبت مشاور گروهی برای افزایش انگیزش دانشجویان مورد تائید قرار گرفته است‌. پژوهش حاضر به منظور بررسی اثر مشاور گروهی مبتنی بر رویکرد منطقی-عاطفی الیس،بر منبع کنترل و پیشرفت تحصیلی دانشجویان انجام شد. مواد و 60 دانشجو با سابقه افت تحصیلی انتخاب و بطور تصادفی در دو گروه تجربی و گواه قرار گرفتند و با مقیاس منبع کنترل راتر بررسی شدند.در گروه آزمایش جلسه دو ساعته مشاور گروهی منطقی‌ عاطفی اجرا شد درحالی‌که گروه گواه از این سرویس محروم ماند.یافته‌های مطالعه با آزمون‌ T مقایسه شدند. معدل‌های تحصیلی گروه آزمایش پس از مداخله بالاتر از گروه معدل گروه گواه بود (0.01 P <). همچنین میانگین نمرات کنترل بیرونی گروه آزمایش کمتر از میانگین کنترل بیرونی گروه گواه بود (0.01 P <). مشاوره عقلانی-عاطفی کمک می‌کند تا افراد دارای کنترل درونی به افکار منطقی تمایل پیدا کرده و از طریق آشنایی با توانمندهای خود به پیشرفت تحصیلی خود کمک کنند.
کلمات کلیدی : کنترل بیرونی و درونی،مشاور گروهی،پیشرفت تحصیلی
مقدمه
شکست تحصیلی یکی از مشکلات مهم تحصیلی‌ دانشجویان و پیشرفت آنها می‌باشد.مقصود‌ از شکست‌ تحصیلی،ناموفق‌ بودن فراگیران در دستیابی به حد اقل معیارهای تعیین‌ شده‌ توسط نظام‌ آموزشی دانشگاه می‌باشد.نمود عینی شکست‌ تحصیلی در نظام دانشگاهی مشروط شدن‌ دانشجویان است(1). از دیدگاه محققان افت‌ تحصیلی عوامل متعددی دارد که‌ از‌ جمله‌ آنها می‌توان به مشکلات عاطفی- روانی اشاره کرد. دانشجویانی که در دوران تحصیلی‌ خود دچار مشکلات تحصیلی می‌شوند در معرض آسیب‌هاي شخصیتی و روانی از قبیل از دست دادن اعتماد به‌ نفس،منفی شدن خودپنداره‌ تحصیلی،اعتقاد پیدا‌ کردن‌ به عوامل بیرونی از جمله شانس و قرار خواهد گرفت(2،3). از طرف دیگر‌ با‌ بررسی‌های‌ بعمل آمده این افت بدلایل دیگری از جمله نحوه‌ مطالعه ناکارآمد،فقدان سازوکارهای مناسب در محیط جدید تحصیلی و بطور‌ کلی‌ مشکل شناختی‌ دانشجویان رخ می‌دهد(4).
برای دانشجویان مشکل تحصیلی در دانشگاهها از اهمیت ویژه‌ای در‌ زمینه‌های‌ اجتماعی‌ و فردی نیز برخوردار است.زیرا این موضوع با مشکل کسب‌ هویت،بلوغ اجتماعی و روانی در جوانان‌ تقارن‌ دارد (5،6،7،8).براین‌اساس‌ لازم است مسئله افت‌ تحصیلی از زوایای مختلفی بررسی گردد.افت‌ تحصیلی به دلایل بحرانی بودن سن‌ دانشجو، ناآشنایی‌ به نحوه سازگاری در محیط دانشگاه، ایده‌آل گرایی،ناآشنایی به مقررات و قوانین‌ آموزشی،فقدان ارتباط گرم‌ و صمیمی‌ با دیگران و بالاخره نیازهای عاطفی و روانی دانشجویان ممکن‌ است اتفاق بیافتد(9).
تحقیقات نشان می‌دهد مشاوره‌ گروهی‌ می‌تواند برای دانشجویان سالهای اول که تازه به محیط دانشگاه وارد می‌شوند مفید باشد و از‌ افت‌ تحصیلی‌ آنها جلوگیری نماید و در سازش آنها با محیط جدید کمک موثری باشد(10).همچنین موسوی(11) و کریمی(1) در پژوهش‌ خود‌ به این نتیجه رسید که‌ دانشجویان در سالهای اولیه بیشتر به کمک و مشاوره‌ احتیاج‌ دارند. توسعه‌ مراکز مشاوره از بروز بیماری‌های روانی که گاه حتی گریبانگیر باهوشترین دانشجویان نیز می‌شود جلوگیری می‌کند.

مطالعه حاضر یک تحقیق تجربی می‌باشد که ‌‌به‌ روش‌ آزمایشی پیش‌آزمون-پس‌آزمون انجام گرفته‌ است.جامعه آماری این پژوهش شامل 120 دانشجوی دانشگاه زنجان(سال تحصیلی 1382) است‌ که‌ بیش‌ از سه ترم مشروطی(افت تحصیلی) در دانشگاه داشتند.از این تعداد 60 نفر که دارای‌ منبع کنترل بیرونی‌ بودند بطور تصادفی انتخاب‌ گردید.گروه آزمایش و گروه گواه(هر گروه 30 نفر)به صورت تصادفی انتخاب‌ شدند.تحقیق از آبان‌ماه تا بهمن‌ماه‌ 1382 به طول انجامید.
ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش شامل‌ ابزار خلاصه وضعیت تحصیلی دانشجویان دارای‌ افت تحصیلی بود که از آموزش کل دانشگاه دریافت‌ گردید.مطابق قوانین وزارت علوم دانشجویانی که‌ سه ترم متوالی میانگین نمرات‌ ترم آنها کمتر از دوازده باشد بعنوان دانشجویان دارای افت تحصیلی‌ شناخته می‌شوند.همچنین پرسشنامه سنجش منبع‌ کنترل راتر بکار گرفته شد.این پرسشنامه دارای 29 ماده می‌باشد که هر ماده آن داری دو جمله الف و ب‌ می‌باشد.به‌ سوال‌هایی که بیانگر کنترل درونی‌ است نمره یک داده می‌شود و نمره کل فرد با جمع‌ این نمرات بدست می‌اید که نشان دهنده درجه و میزان کنترل درونی فرد است.ضریب روایی این‌ مقیاس در‌ نمونه‌ای‌ ایرانی با روش‌ کودریچاردسون محاسبه گردیده و متوسط آن 70% گزارش شده است.ضریب ثبات درونی این مقیاس‌ را در دانشجویان 65%و در دانش‌آموزان 73% گزارش شده است.
پیش‌آزمون(پرسشنامه منبع کنترل راتر)برای‌ هر دو گروه اجرا‌ گردید.در‌ مرحله بعد مشاوره‌ گروهی برای گروه آزمایش طی هشت جلسه(هر هفته یک جلسه)با ساختار زیر صورت گرفت. شروع مشاوره گروهی از چهار ‌ ‌هفته پس از شروع‌ ترم تحصیلی بود که به مدت 2 ماه‌ ادامه‌ داشت:
1-آشنایی اعضای گروه با یکدیگر،صحبت‌ در زمینه‌ منبع‌ کنترل و اظهارنظر گروه.
2-مرحله انتقال:شامل تبیین زیربنایی نظریه‌ منطقی-عاطفی،افکار غیر منطقی حاصل از برداشت‌ها و بحث اعضای گروه و تکلیف منزل.
3-کاوش در افکار‌ آزاردهنده‌ و صحبت درباره‌ نتایج تکلیف و برداشت‌های افراد و کاوش‌ در مقاومت‌ها‌ و ترس‌های همگانی.
4-تعیین افکار غیر منطقی اعضاء و ارتباط آن با منبع کنترل و تکلیف منزل.
5-بررسی نمونه‌های افکار غیر منطقی‌ از‌ قبیل‌ ترس‌ از تائید نشدن توسط دیگران،خودباوری‌ ضعیف،ترس از شکست و ارائه تکلیف‌ منزل.
6-بررسی سایر افکار غیر منطقی از قبیل فرار از موفقیت،انتظار موفقیت،انتظار شکست و....
7-جانشین‌سازی افکار منطقی به جای افکار غیر منطقی،روشهای‌ تلقین‌ به‌ خود و خودباوری.
8-ارزیابی بازخورد افراد یا اعضاء از کم کردن‌ جدال درونی‌ و تشویق در جهت منطقی فکر کردن.
پس از اتمام جلسات روی هردو گروه پس‌آزمون‌ (پرسشنامه منبع کنترل راتر)اجرا‌ گردید.تفاوت‌ نمره‌ یا‌ معدل دانشجویان با استفاده از روش آزمون‌ t برای دو گروه بطور‌ مستقل‌ مورد‌ بررسی قرار گرفت.معدل تحصیلی نیمسال دوم سال 82-81 و نیمسال اول سال 83-82 به ترتیب بعنوان‌ معدل‌ پیش‌آزمون‌ و پس‌آزمون انتخاب شدند.
یافته‌ها
تعداد دانشجویان شرکت‌کننده در این پژوهش‌ 60 نفر بود که 30 نفر آنها‌ در‌ گروه آزمایشی و 30 نفر دیگر در گروه گواه قرار داشتند.جدول شماره 1 معدل تحصیلی‌ دانشجویان‌ دو‌ گروه را نشان‌ می‌دهد.همانطور که ملاحظه می‌گردد تحلیل از طریق آزمون t نشان داد که بین‌ دو‌ گروه در معدل‌ تحصیلی قبل از مداخله متغیر مستقل یعنی مشاوره‌ گروهی در سطح 05/0 > P با‌ یکدیگر تفاوت‌ معناداری وجود ندارد (نمودار شماره 1).در حالی‌ که این تفاوت بین دو گروه در مرحله پس‌آزمون‌ معنادار‌ است (05/0 > P) ..بدین معنا که معدل گروه‌ آزمایش نسبت به معدل گروه کنترل پس‌ از‌ اجرای‌ مشاوره‌ گروهی در حد معناداری افزایش یافته است‌ (نمودار شماره 2).جدول شماره یک همچنین‌ میانگین معدل تحصیلی دانشجویان‌ را‌ در‌ گروه‌ آزمایشی در مرحله پیش و پس آزمون نشان‌ می‌دهد.آزمون t نشان داد که‌ میانگین‌ معدل گروه‌ آزمایش قبل از اجرای متغیر مستقل(مشاوره‌ گروهی)و پس از اجرای آن تفاوت معناداری یافته‌ است(05/0 > P) .این‌ نتیجه‌ اثربخشی مشاوره‌ گروهی را بر نمرات تحصیلی دانشجویان مورد تایید قرار می‌دهد.