بررسي ارتباط بين مديريت سرمايه در گردش و عملکرد مالي بنگاه‌هاي اقتصادي
فهرست
چکيده    2
مقدمه    2
۱. مباني نظري    4
۱-۱.  تعريف مفاهيم اساسي    4
۲-۱. عوامل مؤثر بر سرمايه در گردش    7
۱-۲-۱. مديريت وجوه نقد[۲۳]    7
۲-۲-۱. نسبت بدهي [۲۶]    8
۳-۲ -۱. جريان نقدي عملياتي    8
۴-۲-۱.  ابزارهاي کنترل ريسک    8
۳-۱. تاثير مديريت سرمايه در گردش در عملکرد مالي سازمان    10
۱-۳-۱. سياست‌هاي سرمايه در گردش و عملکرد    10
۲-۳-۱. شاخص‌هاي مديريت سرمايه در گردش و عملکرد    11
نتيجه گيري و توصيه‌هاي سياستي    14
منابع    19


چکيده
در اقتصاد پرچالش کنوني با فشارهاي فزآينده محيطي و منابع خارجي محدود، دارايي‌ها و بدهي‌هاي جاري يعني سرمايه در گردش بنگاه‌هاي اقتصادي از اهميت زيادي برخوردار است و مديريت بهينه سرمايه در گردش بنگاه‌ها مي‌تواند به عنوان يک مزيت رقابتي براي آنها محسوب شود. از اين رو محور اصلي اين مقاله، شناسايي عوامل مؤثر بر سرمايه در گردش بنگاه‌هاي اقتصادي و تاثير مديريت سرمايه در گردش که شامل تعامل با تامين کنندگان و خريداران کالاهاي شرکت در زنجيره تامين مي‌شود، بر روي سودآوري و نقدينگي به عنوان دو فاکتور مهم عملکرد مالي است. لازم به ذکر است اين مقاله تحقيقي تحليلي- توصيفي است که به مرور ادبيات موجود در اين زمينه مي‌پردازد.
مقدمه
شالودة مباحث مديريت مالي را سرمايه تشکيل مي‌دهد و مي‌توان ادعا کرد که همة فعاليتهاي تجاري نيازمند سرمايه اند، سرمايه عبارت است از تمام منابع مالي که مورد مصرف شرکت قرار مي‌گيرد و در اين راستا مديريت مالي چارچوب روابط بين سرمايه و شرکت را مشخص مي‌کند [۱]. شکل (۱) نيز بيانگر جايگاه سرمايه در فرآيند سازماني مي‌باشد و يکي از پنج منبع حياتي براي بقا و رشد سازمان به حساب مي‌آيد.  
 
شکل ۱- پنج منبع سازماني [۲]
با توجه به جايگاه و اهميت سرمايه در فرايندهاي سازماني، مديريت آن از اهميت خاصي برخوردار مي‌باشد. در اين ميان سرمايه در گردش [۳] به طور کلي در همه سازمان‌ها و بخصوص در سازمان‌هاي با اندازه‌هاي کوچکتر، بخش عظيمي از سرمايه سازمان را به خود اختصاص مي‌دهد، و مديريت آن بر اساس مکانيزم‌هاي مديريت عناصر زنجيره تامين [۴] نيز از اهميت به سزايي برخوردار است. سرمايه در گردش يک شرکت مجموعة مبالغي است که در دارايي‌هاي جاري سرمايه‌گذاري مي‌شود و مديريت سرمايه در گردش [۵] نيز عبارت است از تعيين حجم و ترکيب منابع و مصارف سرمايه در گردش به نحوي که ثروت سهامداران افزايش يابد[۱]. با وجود اهميت زياد سرمايه در گردش براي سازمان ها، ادبيات سازماني به طور سنتي بر روي مطالعة تصميمات مالي بلند مدت متمرکز است و پژوهشگران نيز بيشتر به مطالعه در زمينة تجزيه و تحليل سرمايه‌گذاري، ساختار سرمايه، تقسيم سود، ارزشيابي سازمان و موارد مشابه پرداخته اند. اما بايد توجه داشت سرمايه‌گذاري که شرکتها بر روي دارايي‌هاي کوتاه‌مدت انجام مي‌دهند و منابعي که با سر رسيد کمتر از يک سال به کاربرده مي‌شود، قسمت عمدة اقلام ترازنامة شرکت را تشکيل مي‌دهد[۶] و در اين فضاي اقتصاد چالشي که سازمان‌هاي بين‌المللي راه‌هاي جديدي را براي رشد و بهبود عملکرد مالي و کاهش ريسک جستجو مي‌کنند، سرمايه در گردش به عنوان منبعي مهم براي بهبود عملکرد مالي  به شمار مي‌آيد [۷]. با اين اوصاف مديريت سرمايه در گردش فعال يک نياز اساسي توانايي سازمان براي سازگاري در يک اقتصاد پرچالش است و هدف آن برقراري يک تعادل حساس بين حفط نقدينگي براي پشتيباني از عمليات روزانه و حداکثر سازي فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري کوتاه‌مدت مي‌باشد[۸]. فيلبک و همکاران [۹] نيز با اشاره به کاهش در قيمت سهام شرکت آمازون دات کام [۱۰] در اواسط سال ۲۰۰۰، مديريت سرمايه در گردش کارا را کليدي براي رسيدن به جريان نقدي سالم مي‌دانند و بر اين عقيده‌اند شرکت‌هايي که داراي استراتژي‌هاي مديريت سرمايه در گردش ضعيف هستند به مرور زمان مزاياي رقابتي و انعطاف پذيري خود را از دست مي‌دهند[۱۱].
اسميت [۱۲] معتقد است مديريت سرمايه در گردش به خاطر تاثيري که بر روي ريسک و سودآوري شرکت و در نتيجه در ارزش شرکت دارد از اهميت به سزايي برخوردار است. چرا که سرمايه‌گذاري در سرمايه در گردش مبادله بين سودآوري و رسيک را شامل مي‌شود و تصميماتي که به افزايش سودآوري گرايش دارد منجر به افزايش ريسک نيز مي‌شود و برعکس، تصميماتي که بر روي کاهش ريسک متمرکز است به کاهش سودآوري بالقوه منجر مي‌شود[۶].

۲-۱. عوامل مؤثر بر سرمايه در گردش
عوامل زيادي ممکن است بر روي سرمايه در گردش و سياستهاي سرمايه در گردش سازمان تاثير بگذارد. در اينجا چهار مورد از اين عوامل که از اهميت بيشتري برخوردار است توضيح داده مي‌شود و بقية عوامل نيز در حد اشاره خواهد آمد.
۱-۲-۱. مديريت وجوه نقد[۲۳]
شرکت‌ها استراتژي‌هاي مديريت وجوه نقد خود رابر محور دو هدف تعيين مي‌کنند: ۱)تهيه و تأمين وجه نقد براي انجام پرداخت‌هاي شرکت. ۲ ) به حداقل رساندن موجودي‌هايي که در شرکت به صورت راکد باقي مي‌ماند[۱].
پلاک و کوکورک[۲۴] نيز اهداف مديريت وجوه نقد را افزايش نقدينگي، کنترل جريان نقدي، افزايش ارزش سرمايه و کاهش هزينه‌هاي سرمايه بيان کرده‌اند و در مطالعه اي که در جمهوري چک داشته‌اند به اين نتيجه رسيده‌اند که بسياري از فعاليتهاي بانکداري و خزانه داري در جمهوري چک بر روي مديريت وجوه نقد که شامل بودجه بندي سرمايه، مديريت بدهي ها، روابط خوب با بانکها، پرداخت به عرضه کنندگان، جمع آوري وجوه از مشتريان، کنترل پول خارجي و گزارش و حمايت فني از اين وظايف متمرکز شده اند. بنابراين مي‌توان با توجه به اين وظايف براي مديريت وجوه نقد اين چنين استدلال کرد که مديريت مناسب و بهينة وجوه نقد بر روي مديريت سرمايه در گردش سازمان تاثير خواهد گذاشت چرا که بر روي مدت زمان وصول مطالبات و مدت زمان پرداخت بدهي‌ها تاثير مي‌گذارد و آنها را در سطح بهينه نگه مي‌دارد[۲۵].
۲-۲-۱. نسبت بدهي [۲۶]
 با اين نسبت کل وجوهي که از محل بدهي‌ها تامين شده محاسبه مي‌شود و از تقسيم کل بدهي‌ها بر کل دارايي‌ها به دست مي‌آيد. چيو وچنگ [۲۷] در مطالعه اي که بر روي عوامل موثر بر مديريت سرمايه در گردش داشته اند، دريافتند که نسبت بدهي ارتباط منفي معناداري با تراز نقدينگي خالص و نيازمندي‌هاي سرمايه در گردش و در نتيجه با مديريت سرمايه در گردش دارد و هر چه ميزان نسبت بدهي بالاتر باشد ميزان سرمايه در گردش لازم براي عمليات روزمرة سازمان کاهش مي‌يابد[۸].
۳-۲ -۱. جريان نقدي عملياتي
چيو وچنگ (۲۰۰۶) در مطالعة اثر جريان نقدي عملياتي بر روي مديريت سرمايه در گردش دريافتند که جريان نقدي عملياتي ارتباط مثبت معناداري با تراز نقدينگي خالص و ارتباط منفي معنادار با نيازمند‌هاي سرمايه در گردش دارد و در نتيجه بر روي مديريت سرمايه در گردش سازمان تاثيرگذار مي‌باشد.
۴-۲-۱.  ابزارهاي کنترل ريسک
 يکي از مرتبط ترين ريسکها به سرمايه در گردش سازمان، ريسک نقدينگي مي‌باشد. ريسک نقدينگي ريسک نبود وجه نقد براي بازپرداخت تعهدات است. عموما شرکتها هنگامي که به علل مختلف نتوانند محصولات خود را به فروش برسانند (افزايش موجودي کالا)، يا نتوانند وجوه نقد ناشي از فروش را دريافت کنند (وصول مطالبات ) و يا اين که هزينه‌هاي آنها افزايش بي رويه داشته باشد با مشکل نقدينگي مواجه مي‌شوند. بروز مشکل نقدينگي باعث نقصان در ساختار مالي شرکت گرديده و متعاقب آن خريد مواد اوليه و پرداخت تعهدات جاري با مشکل مواجه مي‌شود[۲۸].
در اين شرايط مديريت ريسک به عنوان عاملي مؤثر براي حل مشکل نقدينگي شرکتها در نظر گرفته مي‌شود.