درباره هر شخصیت باستانی و هر فرد نامی از ادوار کهن، گفت وگو بسیار می شود. محققان به جهت آنکه مدارک و ماخذ کافی و یکدست درباره این کسان وجود ندارد، در تحقیق و نتیجه گیری راه های گونه گونی را پیموده و هر یک، یا هرچند تنی به مقتضای نتایجی که مطابق سلیقه خود اخذ می کنند، آرایی بیان می دارند. زرتشت از جمله این مردان روزگار باستانی است که درباره اش به اندازه یی گفت و گو و تحقیق و کاوش شده و آرا و نظرات گوناگون، متفاوت و متناقض ابراز شده است که تنها یاد کرد فهرست وار آن ها، رساله یی را شامل خواهد شد.
اما اختلافات تنها مبنی بر ابراز اظهارات مختلف درباره زمان و مکان نیست.
قبل از ورود آریایی ها، حدود چهار هزار سال پیش، اقوام دیگری در ایران وجود داشتند که از آن ها اطلاع اندکی در دست است و اگر چیزی به شکل آداب و رسوم می توان از آن ها یافت در لابه لای سنت ها و تعلیمات و افکار بعدی از جمله آیین زرتشت است که در این آیین بسیاری از عادات و احوال اقوام آریایی هم حفظ شده است. تعلیم و تربیت و زندگی اجتماعی ایرانیان قبل از اسلام (ایران باستان) تحت تأثیر دستورات و تعالیم مذاهب و آیین هایی چند بود که ما به طور اختصار آن ها را شرح می دهیم، یکی از مهم ترین و مؤثرترین آن ها دیانت زرتشت است.