سه گفتار در زمینه ادب و تاریخ ایران شامل سه سخنرانی از سه استاد دانشگاه پهلوی است. اولین گفتار این کتاب، مقاله دکتر اسدالله خاوری در زمینه نفوذ تصوف در ادب فارسی است. سخنی چند درباره شعر معاصر را نیز دکتر نورانی وصال ایراد کرده و دکتر ابوالحسن دهقان نیز درباره مبانی تاریخ حقوق ایران در شط العرب خطابه ای ایراد کرده است. این سه گفتار، در سال 1348 شمسی به همت انتشارات دانشگاه پهلوی زیور طبع یافت.