از پیشگفتار مؤلف:
شارحان به شیوهٔ کهن شرح خود را بیت به بیت نوشتهاند، بیتی را نوشتهاند، مفهوم آن را بیان داشته و سپس به شرح پرداختهاند. به نظر ما این روش بر شعریّت، هیجان و جریان امر لطمه وارد میکرد، لذا بر آن شدیم که شعریّت اثر را بر هم نزنیم و نشئهٔ معنوی آن را از بین نبریم، مبحثی، حکایتی را تا حدّ امکان کاملاً به دست دادیم. سپس پرداختن به تفسیر آن بخش را مناسبتر دیدیم. گمان میکنیم که در این شیوه خواننده، ابتدا با مولانا رودررو میشود، دل به دل میدهد، به قدر استعداد از آن چشمهٔ ذوق الهی میچشد، سپس شرح را به مطالعه میگیرد و اطلاع لازم را به دست میآورد. در این روش عشق و عرفان فراتر از دانش قرار خواهد گرفت، آن دو رهبری علم را عهدهدار خواهند بود و دانشی که از این عرفان پیروی کند و از عرفان کسب نور کند، بیتردید به حقیقت واصل خواهد شد و آن را خواهد یافت.
عبدالباقی گولپینارلی که تا شروع تالیف این کتاب، اکثر شرحهای چاپ شده و چاپ نشده مثنوی را دیده بود، یکایک ابیات مثنوی را به صورت نثر و به زبان ترکی گزارش کرد. این گزارش، بسیار دقیق، گزیده، رسا و منظم بود و از این جهت، سخت مورد توجه ترک زبانان واقع شد.
ولی آیا برگردان و گزارش همه بیتهای مثنوی به صورت نثر برای فارسی زبانان هم ضرورتی دارد؟ به این پرسش، پاسخهای گوناگونی میتوان داد و دلیلهای موافق برای ضرورت و دلیلهای مخالف در عدم لزوم آن ذکر کرد. درهرحال، مهمترین دلیلی که دکتر توفیق سبحانی را به گزارش و ترجمه اثر عبدالباقی گولپینارلی واداشت، دقت بیش از حد و بیان شیوای عبدالباقی گولپینارلی در گزارش مطالب مثنوی بود؛ زیرا از این طریق، مثنوی را سهل تر میتوان خواند و با قرار دادن معادلی ساده به جای لغات دشوار و پس و پیش کردن ارکان جمله که مولانا جلال الدین در مثنوی آورده میتوان آسان تر به مضامین آن دست یافت. مترجم بر آن است که این قسمت برای کسانی که مثنوی را برای اولین بار مطالعه میکنند، مفیدتر از دیگر قسمت هاست.