در افق گسترده و زیبای ادبیات کهن فارسی، آثار حماسی و عرفانی به منزله بلندترین و شکوهمندترین قللی است از اندیشه و هنر که قرن‌هاست ادب‌دوستان حقیقت‌جوی را مجذوب و مفتون ارزش‌های معنوی خود کرده و در باروری فرهنگ ایران اسلامی نقشی مؤثر و سازنده داشته است. از آنجا که بخش عظیمی از ذخائر فرهنگ ملی و معارف مذهبی ملت مسلمان ما در این آثار ارزنده فراهم آمده و ارزش‌های اخلاقی و انسانی آن در وجود «انسان آرمانی» و «انسان کامل» مطرح شده در ادب حماسی و عرفانی زبان فارسی تبلور یافته است و از طرفی چون پاسداری و حراست از ارزش‌های مزبور وظیفه همه کسانی است که به کرامت و شرافت انسان احترام می‌گذاند و رهایی بشریت و بهروزی او را جز با تأسی و پیروی از رهبران راه‌شناسی که خود به مرحله کمال رسیده‌اند، مقدور نمی‌دانند؛ بنابراین این کتاب به انگیزه شناخت و تحلیل ابعاد شخصیت چنین انسان‌هایی تألیف شده است. مقصود اصلی در این کتاب آشنایی با طرز تفکر بزرگان عرصه ادب حماسی و عرفانی زبان فارسی و تبیین این واقعیت است که قوم ایرانی از کهن‌ترین ازمنه تاریخ زندگی خویش همواره در تکاپوی حقیقت و جستجوی رهبرانی روحانی و کامل بوده است و در هر دوره‌ای متناسب با قدرت بالندگی و رشد فکری و فرهنگی جامعه خود، در سازندگی بنای تمدن جهان سهمی بسزا داشته و مظاهر ارتقاء و کمال را در وجود انسان‌های برتری یافته است که سیمای معنوی‌شان به خامه هنرزای حماسه‌سرایان مسلمان و وطن‌دوستی چنان: حکیم فرزانه طوس یا عارفان روشن‌ضمیری نظیر سنایی و عطار و مولوی نگارگری شده است.