نویسنده در این اثر، خونریزی و جنگ را نکوهش می‌کند و داستان زندگی مردی را روایت می‌کند که افکار تولستوی را تحت تاثیر قرار داد. رمان «حاجی‌مراد» در بین‌ سال‌های 1896 تا 1904 نوشته شد و دو سال بعد از مرگ نویسنده ، یعنی سال 1912 به چاپ رسید. این رمان آخرین اثر تولستوی است و قهرمان داستانش حاجی مراد نام دارد؛ شخصیتی حقیقی که تولستوی با او در ارتش تزار آشنا می‌شود و زندگی او را با تکیه بر تفاوت میان شرق و غرب ثبت می‌کند. حاجی مراد شخصیت سیاسی و اجتماعی مطرحی در زمانه خویش بود و به نظر می‌رسد تولستوی نخستین بار با داستان زندگی او در هنگام خدمت در ارتش آشنا شده باشد.
این نویسنده روسی در پایان عمر خویش و در حالی که در بستر بیماری بود این رمان را نوشت و اصرار زیادی داشت که آن را به پایان برساند ، هرچند علاقه‌ای به انتشار آن نداشت. تولستوی در این رمان به مبارزه با ظلم و ستم برمی‌خیزد و از به پا کردن جنگ و خونریزی انتقاد می‌کند ؛ هرچند شخصیت‌های منفی داستانش هموطنان خودش هستند.علاوه بر موضوعی چون پایداری، که محور داستان بر آن شکل گرفته، تولستوی در این اثر به تقدیرگرایی انسان‌ها می‌پردازد؛ موضوعی که در بسیاری دیگر از آثار وی، چون «جنگ و صلح» هم دیده شده است. این نویسنده مطرح روسی خود در منطقه داغستان و قفقاز در مقام افسری داوطلب حضور یافت و همین حضور دلیل اصلی نوشتن دو رمان به نام‌های «حاجی مراد» و «قزاق‌ها» شد.