در کتاب ” بردریا کنار مثنوی و دید و دریافت ” ، نویسنده ضمن شرح برخی ابیات مثنوی معنوی، این مطالب را ارزیابی نموده است: مفهوم عشق و عقل در نظر مولانا، پایگاه آدمی، تن و جان، استحقاق هستی، آگاهی و هشیاری، برتریجویی، استدلال و فلسفه، مهر و محبت، رازهای غیب، رهرو دلیل راه، و موضوعاتی از این قبیل. دفترهای ششگانه مثنوی و صفحههای چاپی آن با شمارههایی در زیر ابیات مشخص شدهاند. این نوشتار متن سخنرانی نویسنده درباره مثنوی و جایگاه آن در فرهنگ و ادب پارسی است که در سال ۱۳۶۱ ایراد شده است.
از متن کتاب :
شیوه بیان در مثنوی بر پایه منطق و استدلال نیست . در آن با گشاده دستی از تمثیل ها و قصه های گاه کوتاه و دراز بهره جسته می شود . تا خواننده یا شنونده رابه چنان دریافت حسی در خود وی سوق دهد .
بی اختیار سپر بیندازد و بگوید آمنا همین است . سادگی و روشنی سخن در مثنوی از چنان نیروی القا کننده ای برخوردار است که کمتر سرشت توسنی است که زیر مهمیز آن نرود . اینک چند نمونه :
آن مگس بر برگ کاه و بول خر / همچو کشتیبان همی افراشت سر
گفت من دریا و کشتی خوانده ام / مدتی در فکر آن می مانده ام
اینک این دریا و این کشتی و من / مرد کشتیبان و اهل رای و فن
آن یکی مرد دومو آمد شتاب / پیش یک آیینه دار مستطاب
گفت از ریشم سفیدی کن جدا / که عروس نو گزیدم ای فتی
ریش را ببریو کل پیشش نهاد / که تو بگزین چون مرا کاری فتاد
گفت با دلقک شبی سید اجل / قحبه ای را خواستی تو از عجل
با من این را باز می بایست گفت / تات می کردم به یک مستوره جفت
گفت نه مستور صالح خواستم / قحبه گشتند و ز غم تن کاستم