مقدمه
همان طور كه مي دانيد مقام معظم رهبري در روز معلم سال 1385 در بياناتي کاملاً صريح و شفاف درباره ي ضرورت توجه متوليان تعليم و تربيت کشور به جايگاه قرآن کريم در وزارت آموزش و پرورش فرمودند :
« ... مسئلهي ديگري كه ميخواهم به عنوان يك نكته عرض كنم، مسئلهي قرآن در آموزش و پرورش است. قرآن در آموزش و پرورش حقيقتاً مهجور واقع شده است... علت اين است كه در دوراني طولاني، قرآن در آموزش وپرورش ما، به خصوص در آن سنين يادگيري مهجور بوده يا اصلاً وجود نداشته است. بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، توقع اين بود كه يك كارِ كارستاني انجام بگيرد, البته كارهايي هم شده است، ليكن جاي حضور قرآن در دورههاي گوناگون - چه دبستان، چه دبيرستان و چه راهنمايي - واقعاً خالي است. بايد فكر بشود. نه به شكل تحميلي، نه به شكل بيزاركننده و دوركننده؛ بلكه به شكل صحيح. امروز خوشبختانه حركت قرآني در كشور خيلي خوب است؛ ليكن در آموزش و پرورش بايد نهادينه شود؛ ما در اين زمينه, نيازمند تحول هستيم »
شايسته آن بود پس از فرمايش مقام معظم رهبري درباره ي مهجوريت قرآن در آموزش و پرورش, برنامه ريزي هاي کمي و کيفي مانند تشکيل معاونت قرآني, فعال سازی شوراهاي برنامه ريزي درحوزه هاي ستادي و کميته هاي اجرايي استاني و منطقه اي و مدرسه اي انجام مي شد و ضمن برگزاري همايش ها و سلسله نشست هايي به منظور شناسايي ابعاد مهجوريت قرآن در بخش هاي مختلف آموزش وپرورش, به تبيين کارشناسانه و ارائه راه کارهاي مناسب پرداخته مي شد؛ با اين وجود اگر امروز هم وضعيت فعلي جايگاه آموزش و فعاليت هاي قرآني در بزرگ ترين نهاد وزارتي کشور مورد بررسي, نقد و اصلاح قرارگيرد؛ قطعاً مي تواند منشاء خيرات و بركات فراواني شود, البته به شرطي كه علاوه بر بصيرت, با همت و کار مضاعف نيز همراه باشد.
در اين مجال اندک و با توجه به تنوع موضوعات ارائه شده, تنها به ارائه ي اجمالي مسائل مهم و قابل پيگيری در دوره ی ابتدايي, آن هم در قالب 40 نکته و پيشنهاد بسنده مي شود. اميد است بيان اين مطالب, قدمی هر چند کوچک اما مفيد در ترسيم مسير ارائه ی الگوی اسلامی- ايرانی پيشرفت در آموزش قرآن دوره ی ابتدايي محسوب شود.
انشاءالله
رضا نباتي - كارشناس ارشد تعليم و تربيت اسلامي
و كارشناس قرآن دفتر برنامه ريزي و تاليف کتب درسي
1- جهاني ببينيم, اسلامي بيانديشيم و بومي عمل کنيم.
مقام معظم رهبری در نخستين نشست انديشه های راهبردی به ارائه ی تعريف و تبيين « الگوی اسلامی- ايرانی پيشرفت » پرداختند و آن را در قالب چهار عرصه ی اساسی فکر, علم, زندگی و معنويت ترسيم کردند و از اين ها به عنوان« درس قرآنی» ياد کردند و ابزار کا را هم ابتدا در آموزش و پرورش دانستند.
الگوی اسلامی- ايرانی پيشرفت در آموزش وپرورش زمانی محقق می شود که متوليان, برنامه ريزان و مجريان آموزش وپرورش کشور, جهانی ببينند, اسلامی بيانديشند و بومی عمل کنند. اين امر بايد از دوره ی ابتدايي و حتی قبل از آن شروع شود. وزير محترم آموزش وپرورش دهه ی حاضر را دهه ی آموزش وپرورش ابتدايي نام گذاری کرده اند.
اطلاع مسئولان, مديران و معلمان از اهداف كلي آموزش قرآن مصوب شوراي عالي آموزش و پرورش و هم چنين اهداف، رويکرد, اصول حاکم بر برنامه ی درسی, عناصر و اجزاء برنامه ي درسي قرآن دوره ي ابتدايي باعث مي شود تا اولاً با صرف هزينه و وقت کم تر, بازدهي بيش تري به دست آيد. و ثانياً نوآوری های معلمان متناسب با چارچوب برنامه ی درسی و هم چنين شرايط بومی و فرهنگی ارائه شود.
تجربه نشان مي دهد اغلب مديران و معلمان مبانی تغيير و برنامه ريزی درسی را نمی دانند و طبيعتاً در برابر تغييرات يا از خود مقاوت منفی نشان می دهند و يا نسبت به آن بی تفاوت هستند. و نيز مکرر ديده می شود دانش آموزان, دقيقاً از جايي دچار مشكل يادگيري قرآن هستند كه معلم در فهم و درك مباني نظري و يا روش آموزش آن با مشكل رو به رو است.
برای رسيدن به وضعيت مطلوب, کارهای زيادی لازم است که مهم ترين آن ها اين است که ارتباط عمودی و رابطه ی افقی حوزه های مختلف ستادی و اجرايي بايد از نوع تعامل چند سويه باشد تا بتوان با اتخاذ وحدت انديشه و انسجام معارف کارآمدی آموزش وپرورش را در ارتقای آموزش و فعاليت های قرآنی بالا برد.
بنابراين مناسب است مديران آموزش و پرورش, ارتقای صلاحيت هاي علمي و حرفه اي معلمان و مديران مدارس را مهم ترين دغدغه ي خود و هم چنين بهترين راه تحول بنيادين و نيز نزديک ترين مسير برای ارائه وگسترش الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت در وزارت آموزش وپرورش, بدانند.