الگوهاى اخلاق عملى
يكى از دانش‏هاى مفيد، علم «اخلاق‏» است. اين واژه، جمع‏«خلق‏» است‏به معناى خوى، طبع، سجيه و عادت. موضوع اين علم رفتار و كردار آدمى است. همه عالمان و دانشوران‏و فيلسوفان از روزگاران كهن تا به امروز به اين رشته از دانش،علاقه و دل بستگى داشته‏اند و هر يك به نحوى در باب آن سخن‏گفته‏اند. اما اخلاق بر دو نوع است: نظرى و عملى. اخلاق نظرى‏در باره پايه‏ها و مبانى اخلاق، مفهوم تكليف اخلاقى و مسائلى ازاين دست، بحث مى‏كند ; يعنى مباحثى كه مستقيما به فعل اخلاقى‏مربوط نمى‏شود، اما اخلاق عملى مستقيما به خود عمل مربوط است،انجام عمل احسان، پرهيز از دروغ، غيبت، بهتان، احترام به پدرو مادر و مسائلى از اين قبيل كه به قصد قربت انجام مى‏شود درحوزه اخلاق عملى است. آن چه كه براى شخص مومن ارزش‏مند است اخلاق عملى است، زيرا تاعمل خير با نيت‏خالص، انجام نگيرد، رشد و كمال و فلاح محقق‏نخواهد شد. هرچه ما در باره اخلاق و يا عرفان نظرى تفحص كنيم،جز انبوهى از اطلاعات و معلومات چيزى نصيبمان نخواهد شد، زيراكه قلب و دل ما از آن‏ها بى‏بهره است فقط چاقى و فربهى ذهن،صورت گرفته است. اين سخن به معناى بى‏ارجى و بى‏منزلتى عرفان و اخلاق نظرى نيست،چرا كه آن هم در جاى خود مغتنم است، بلكه سخن در راه نجات ومسير رشد و برآمدن انسان است. شك نيست كه جمع بين اخلاق نظرى وعملى، بسيار پسنديده است و آدمى را مسلط مى‏كند، اما تقيد برعمل و سلوك در مسير اخلاق عملى است كه انسان را از دره‏هاى‏هولناك دنيا و آخرت، نجات مى‏دهد. سالك در مسير اخلاق عملى، به دنبال الگو است تا بتواند از اوسرمشق بگيرد و طى طريق نمايد. در مكتب ما چهارده معصوم پاك‏عليهم السلام بهترين الگو براى سلوك و گام زدن در وادى اخلاق‏عملى هستند; همان‏هايى كه خداوند متعال آنان را پاك گردانيد وسپس اسوه قرار داد. از اين رو است كه در اين مقاله، اشاره‏اى‏كوتاه به اين الگوهاى اخلاق عملى مى‏افكنيم. در كلمات قصار امام على بن ابى طالب (ع) در نهج البلاغه آمده‏است كه امام مى‏فرمايد: «من نصب نفسه للناس اماما فليبدابتعليم نفسه قبل تعليم غيره و ليكن تاديبه بسيرته قبل تاديبه‏بلسانه و معلم نفسه و مودبها احق بالاجلال من معلم الناس ومودبهم; هر كه خود را پيشواى مردم خواهد، بايد كه پيش از ادب‏كردن ديگران به ادب كردن خود بپردازد و بايد كه ادب كردن‏ديگران به كردار باشد، نه به گفتار. كسى كه آموزگار و ادب‏كننده خويش است، سزاوارتر به تعظيم است، از آن كه آموزگار وادب كننده مردم است.»